Andrzej Warchał

Andrzej Warchał
Andrzej Stanisław Warchał
Data i miejsce urodzenia

16 marca 1943
Kraków

Data śmierci

16 maja 2008

Zawód

scenarzysta
reżyser

Lata aktywności

1963–1995

Autograf z lata 1980

Andrzej Stanisław Warchał (ur. 16 marca 1943 w Krakowie[1], zm. 16 maja 2008[1] tamże[2]) – polski satyryk, aktor, scenarzysta i reżyser filmów animowanych.

Życiorys

Andrzej Stanisław Warchał[3] urodził się 16 marca 1943 w Krakowie[1]. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie w 1970[4]. W 1968 wziął udział w wydarzeniach marcowych, za co został aresztowany[3]. Występował w kabarecie Piwnica pod Baranami w latach 1963–1995[4], gdzie został jedną z gwiazd[2]. Był rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa za propagowanie antykomunistycznych poglądów podczas występów kabaretowych[3]. Walizkowa, składana czerwona mównica, z którą pojawiał się przed widzami, towarzyszyła mu podczas scenicznych występów. W 1981 w piśmie aktywu ZSMP „Płomienie”, nazwano go „czerwonym komisarzem, który zza swojej czerwonej trybunki wygłasza bałamutne komunały”[2]. Recenzję napisała Bożena Krzywobłocka, podpisując się „Widz”[2].

Kręcił filmy w Studio Filmów Animowanych w Krakowie, z którym współpracował od 1968 jako scenarzysta, a później został kierownikiem literackim[2][5]. Swój pierwszy film Namiar zrealizował w 1976. W 1979 za film Gołąbek otrzymał Grand Prix w Lille[1][6]. W 1980 Minister Kultury i Sztuki przyznał Warchałowi nagrodę resortową[1]. Andrzej Warchał zrealizował ponad 20 filmów[1]. Muzykę do jego filmów napisali m.in. piwniczanie Jan Kanty Pawluśkiewicz[1] i Zygmunt Konieczny[2].

Teksty satyryczne publikował w warszawskich „Szpilkach” i krakowskim „Przekroju”[7], również wydał tę twórczość jako książki[8][9].

W okresie stanu wojennego został internowany 13 grudnia 1981[10]. Przetrzymywany był w Nowej Hucie-Ruszczy, Nowym Wiśniczu i w Załężu[3], jako jedyny z artystów występujących w Piwnicy[4]. W Załężu przebywał od 29 grudnia 1981[3]. Zwolniony został decyzją wydaną 7 stycznia 1982[2].

Życie prywatne

Tablica nagrobna na grobie rodzinnym

Ojcem artysty był Adam (1913–1992)[11], matką – Aleksandra (1914–1998)[3][11]. Ojciec przeżył pobyt w KL Auschwitz[2].

Artysta zmarł 16 maja 2008[1] w Krakowie[2]. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim kwatera LXV rząd 8.

Nagrody

  • 1978 – „Pax” – Linz (MFF) – dyplom honorowy;
  • 1979 – „Gołąbek” – Lille (8. MFFKiD) – Grand Prix w kategorii Film animowany;
  • 1980 – „Cinéma vérité” – Espinho (9. Międzynarodowy FFA) – nagroda specjalna jury;
  • 1980 – „Gołąbek” – nagroda ministra kultury i sztuki;
  • 1981 – „Droga z przejazdem strzeżonym” – Kraków (Ogólnopolski FFK) – Syrenka Warszawska, wyróżnienie Klubu Krytyki Filmowej SDP;
  • 1984 – „Ta nasza młodość” – Białystok (7. Konfrontacje Filmowe „Młodzi za i przed kamerą”) – wyróżnienie honorowe oraz puchar „Gazety Współczesnej”;
  • 1984 – „Ta nasza młodość” – Oberhausen (30. MFFK) – nagroda pracowników festiwalu;
  • 1984 – „Poznać świat” – Kraków (Ogólnopolski FFK) – Nagroda Główna Brązowy Lajkonik w kategorii Inne formy;
  • 1985 – „Czwartek – nieczynne” – Syrenka Warszawska, nagroda Klubu Krytyki Filmowej SDP;
  • 1986 – „Semper in altum” i „Szpital polowy” – nagroda szefa kinematografii za najwybitniejsze osiągnięcia programowe w dziedzinie filmu za rok 1985 w kategorii filmu krótkometrażowego;
  • 1987 – „Semper in altum” – Zamość (Festiwal Filmów Animowanych Animafilm) – nagroda;
  • 1987 – „Dotańczyć mroku” – Kraków (Ogólnopolski FFK) – Nagroda Główna Brązowy Lajkonik.

Źródło: Filmpolski.pl[1] oraz Culture.pl[2].

Twórczość (reżyser)

  • 1976 „Namiar”
  • 1977 „Retrospekcja”, „Pax”
  • 1978 „Spotkanie”, „Rozbrojenie totalne (wskazówki i zalecenia)”, „Gołąbek”
  • 1979 „Anna”, „Cinema verite”
  • 1980 „Droga z przejazdem strzeżonym”, „Przesłanie”
  • 1981 „Mówcy”
  • 1982 „Ta nasza młodość”
  • 1984 „Twarz”, „Poznać świat”, „Rozmowa synów Lota z ojcem po obejrzeniu się matki”
  • 1985 „Czwartek nieczynne”, „Semper in altum”
  • 1986 „Dotańczyć mroku”, „Szpital polowy”
  • 1987 „Amfilada”, „Otwarcie sezonu”
  • 1989 „Mój portret”, „Powolny dojazd do centrum miasta”

Źródło: Filmpolski.pl[1].

Książki

  • Zagęszczenie, czyli opowieści futurologiczne, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1983 ISBN 83-08-00927-1.
  • Teksty z Piwnicy pod Baranami oraz inne, Zebra Agencja Wydawnicza, Kraków, 2000, ISBN 83-87219-37-1.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j Andrzej Warchał w bazie filmpolski.pl
  2. ↑ a b c d e f g h i j Janusz R. Kowalczyk, Andrzej Warchał | Życie i twórczość | Artysta, Culture.pl [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  3. ↑ a b c d e f Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2022-10-10].
  4. ↑ a b c Wystawa Piwnica, bg.agh.edu.pl [dostęp 2022-10-10].
  5. ↑ Jerzy Armata: Ta nasza młodość... Zmarł Andrzej Warchał. gazeta.pl, 16 maja 2008. [dostęp 2008-05-20].
  6. ↑ Polski Travolta, [w:] Janusz R. Kowalczyk, Wracając do moich Baranów, Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2012, s. 110, ISBN 978-83-7436-291-7, OCLC 793950553 [dostęp 2022-10-09].
  7. ↑ teksty w archiwum „Przekroju”.
  8. ↑ Andrzej Warchał, Zagęszczenie, czyli opowieści futurologiczne, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1983.
  9. ↑ Andrzej Warchał, Teksty z Piwnicy pod Baranami oraz inne.
  10. ↑ Ty nie donosiłeś, [w:] Janusz R. Kowalczyk, Wracając do moich Baranów, Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2012, s. 54, ISBN 978-83-7436-291-7, OCLC 793950553 [dostęp 2022-10-09].
  11. ↑ a b Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych, zck-krakow.pl [dostęp 2022-10-11].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Andrzej-warchal-tablica-rakowice-a.jpg
Autor: Kggucwa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Andrzej Warchał - headstone
Andrzej-Warchal--autograf-1980.jpg
Autor: KGGucwa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Andrzej Warchał - autograf z 1980.