Andrzej Wirth
| Data i miejsce urodzenia | 10 kwietnia 1927 Włodawa |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 10 marca 2019 Berlin |
| Profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: teatrologia praktyczna | |
| Pracownik naukowy | |
| Instytut | Teatrologii Stosowanej Uniwersytet w Gießen |
| Okres zatrudn. | 1982–1992 |
| Odznaczenia | |
 | |
Andrzej Tadeusz Wirth (ur. 10 kwietnia 1927 we Włodawie, zm. 10 marca 2019 w Berlinie[1]) – polski teatrolog, krytyk teatralny, tłumacz, prekursor teatrologii praktycznej[2]; twórca pojęcia "teatru postdramatycznego"[3][4].
Życiorys
Kariera naukowa
Studiował filozofię pod kierunkiem Władysława Tatarkiewicza i Tadeusza Kotarbińskiego. Był współpracownikiem Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk[5]. Uzyskał doktorat na podstawie pracy o twórczości Bertolta Brechta. Przetłumaczył dramat Brechta Szwejk w czasie II wojny światowej.
W latach 1956–1958 przebywał na zaproszenie Berliner Ensemble w Berlinie. Po wyjeździe do Stanów Zjednoczonych od 1966 wykładał na uniwersytetach Stanforda, Harvarda i Yale’a, a następnie na Uniwersytecie Oksfordzkim, Uniwersytecie Miejskim w Nowym Jorku oraz Wolnym Uniwersytecie Berlińskim. Był założycielem Instytutu Teatrologii Stosowanej (Angewandte Theaterwissenschaft) na Uniwersytecie Justusa Liebiga w Gießen[6], jednym z jego wychowanków jest René Pollesch.
Kariera translatorska i dziennikarska
Tłumaczył z łaciny utwory Horacego i Lukrecjusza oraz z języka niemieckiego utwory Johannesa R. Bechera. Wraz z Marcelem Reich-Ranickim przetłumaczył powieści Franza Kafki i Friedricha Dürrenmatta. Jego przekłady były inscenizowane przez takich reżyserów jak Ludwik René (Teatr Domu Wojska Polskiego, 1957), Kazimierz Dejmek (Teatr Nowy w Łodzi, 1958), Lidia Zamkow (Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 1958), Roman Sykała (Teatr Polski w Poznaniu, 1958), Jerzy Jarocki (Stary Teatr w Krakowie, 1963), Jakub Rotbaum (Teatr Polski we Wrocławiu, 1963), Janusz Warmiński (Teatr Ateneum, 1965), Józef Szajna (Teatr Ludowy, 1966), Erwin Axer (Teatr Współczesny w Warszawie, 1966), Konrad Swinarski (Teatr Ateneum, 1967), Tadeusz Bradecki (Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 2001), Wojciech Smarzowski (Narodowy Stary Teatr w Krakowie, 2005), Lech Raczak (Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy, 2008), Michał Zadara (Teatr Współczesny w Szczecinie, 2008), Piotr Tomaszuk (Wierszalin, 2008), czy Maja Kleczewska (Teatr Narodowy, 2009)[7].
W połowie lat pięćdziesiątych Wirth pracował jako redaktor działu literatury tygodnika „Polityka”. Od roku 1963 był współpracownikiem tygodnika „Nowa Kultura”.
Życie prywatne
Był synem oficera Tadeusza Wirtha[8]. Jego matka pochodziła z rodziny ziemiańskiej, przed wojną zamieszkiwał w jej rodzinnej posiadłości na wschód od Włodawy[9].
W 1963 roku Wirth spotkał się w Berlinie Zachodnim z Witoldem Gombrowiczem, przebywającym wówczas na stypendium Fundacji Forda. Po powrocie do kraju złożył władzom raport omawiający spotkanie z pisarzem[10].
W 2014 ukazała się książka pt. Byle dalej. Autobiografia mówiona i materiały pod redakcją Thomasa Irmera[11].
Mieszkał w Berlinie i Wenecji[6].
Nagrody i odznaczenia
- 2008: Nagroda Międzynarodowego Instytutu Teatralnego
- 2010: Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[12]
- 2014: Nagroda Sekcji Krytyków Teatralnych Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego za wybitne osiągnięcia w propagowaniu polskiej kultury teatralnej na świecie[13][14]
Przypisy
- ↑ Theaterwissenschaftler Andrzej Wirth gestorben, www.nachtkritik.de [dostęp 2019-03-11] (niem.).
- ↑ Andrzej Wirth: interesuje mnie teatr, którego nie ma, PolskieRadio.pl [dostęp 2016-06-12].
- ↑ Andrzej Wirth: Byle dalej. Autobiografia mówiona i materiały.. Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego 2014-10-07. [dostęp 2018-03-10].
- ↑ teatr postdramatyczny ::: Hasła ::: Encyklopedia teatru polskiego, www.encyklopediateatru.pl [dostęp 2018-03-11].
- ↑ Osoby – Andrzej Wirth – Kulturalna Warszawa, Kulturalna Warszawa [dostęp 2016-06-12].
- ↑ a b Warszawa. Andrzej Wirth w Instytucie Teatralnym, www.e-teatr.pl [dostęp 2016-06-12].
- ↑ Andrzej Wirth, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2018-03-11].
- ↑ Oczy szeroko otwarte. „Dialog”. 113, s. 24, 26, 2015.
- ↑ Thomas Irmer (red.): Byle dalej. Autobiografia mówiona i materiały. Lipsk: Spector Books Leipzig, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2014, s. 5-7. ISBN 978-83-63276-02-7.
- ↑ Klementyna Suchanow: Gombrowicz. Ja, geniusz. Tom II. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2017, s. 291-292. ISBN 978-83-8049-559-3.
- ↑ Byle dalej. Autobiografia mówiona i materiały. wydawnictwo.instytut-teatralny.pl. [dostęp 2017-05-31].
- ↑ Gloria Artis dla Andrzeja Wirtha. mkidn.gov.pl, 2010-06-01. [dostęp 2017-05-31].
- ↑ Warszawa. Nagrody Polskiego Ośrodka ITI, www.e-teatr.pl [dostęp 2016-06-12].
- ↑ Encyklopedia, Warszawa. Wręczenie nagrody Sekcji Krytyków Polskiego Ośrodka ITI i spotkanie z Andrzejem Wirthem, Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2018-03-10].