Andrzej Zaucha

Andrzej Zaucha

Andrzej Zaucha (1991)
Data i miejsce urodzenia	12 stycznia 1949 Kraków
Data i miejsce śmierci	10 października 1991 Kraków
Przyczyna śmierci	rany postrzałowe
Instrumenty	saksofon, perkusja
Typ głosu	baryton[1]
Gatunki	jazz[1], funk[1], soul[1], pop, jazz-rock, rhythm and blues
Zawód	wokalista, muzyk, aktor, zecer
Aktywność	1968–1991
Wydawnictwo	Polskie Nagrania „Muza”, Wifon, Tonpress
Zespoły
Dżamble, Anawa

Andrzej Zaucha (ur. 12 stycznia 1949^[2] w Krakowie, zm. 10 października 1991 tamże^[3]) – polski wokalista rhythm-and-bluesowy i jazzowo-popowy, saksofonista altowy i perkusista, a także aktor musicalowy (teatralny) i filmowy oraz artysta kabaretowy. Z wykształcenia zecer.

Był muzycznym samoukiem^[4]. Dokonał licznych nagrań płytowych, do filmów i seriali, m.in. Przybysze z Matplanety i Gumisie, oraz dla archiwum Polskiego Radia. Jego najpopularniejsze piosenki to: „Byłaś serca biciem”, „Baw się lalkami”, „C’est la vie – Paryż z pocztówki”, „Siódmy rok”, „Magia to ja”, „Wymyśliłem ciebie”, „Smakować świat”, „Jak na lotni”, „Bądź moim natchnieniem”, „O cudzie w tancbudzie”, „Czarny Alibaba” z repertuaru Heleny Majdaniec, „Rozmowa z Jędrkiem” nagrana z Andrzejem Sikorowskim oraz „Baby, ach te baby” z repertuaru Eugeniusza Bodo, nagrana z Ryszardem Rynkowskim.

Współpracował z wieloma muzykami jazzowymi, m.in. z Januszem Muniakiem, Zbigniewem Seifertem, Tomaszem Stańką, Jarosławem Śmietaną, Michałem Urbaniakiem i Janem Ptaszynem Wróblewskim, a także z zespołami jazzu tradycyjnego Beale Street Band i Playing Family jako wokalista oraz Old Metropolitan Band jako perkusista. Związany był także z zespołami rockowymi – Grupa Doctora Q, Kwadratem i Kasa Chorych. Nagrał muzyczne duety z wieloma artystami, takimi jak m.in. Ewa Bem, Krystyna Prońko, Krystyna Giżowska, Adrianna Biedrzyńska, Maryla Rodowicz, Łucja Prus, Hanna Banaszak, Danuta Rinn, Mietek Szcześniak, Beata Kozidrak, Lora Szafran, Ryszard Rynkowski, Andrzej Sikorowski czy Alicja Majewska^[5].

Życiorys

Urodził się 12 stycznia 1949^[6] w Krakowie, dorastał na krakowskich Pychowicach^[6]. Był synem Matyldy Zauchy-Feit i Romana Zauchy (1922–1989)^[7]. Brat matki grał na trąbce^[8], ojciec śpiewał i grał zarobkowo w zespołach grających do tańca podczas przyjęć okolicznościowych^[9], a matka prowadziła sklep^[10]. Ojciec był uzależniony od hazardu i alkoholu^[11], co doprowadziło do jego rozwodu z żoną, gdy Andrzej Zaucha miał sześć lat^[10].

W wieku ośmiu lat zadebiutował publicznie, zastępując ojca na perkusji w jego zespole^[9]. W kolejnych latach wielokrotnie występował za ojca na koncertach^[12]. W szkole podstawowej grał także w innych krakowskich składach muzycznych grających muzykę taneczną. Oprócz tego był ministrantem, śpiewał w kościele i grał na klarnecie^[13]. Uczył się w VIII Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie^[14], jednak przerwał naukę w klasie maturalnej^[15], po czym ukończył dwuletnią szkołę zawodową w specjalności zecera^[16].

Kariera sportowa

Jako dziecko grał w piłkę nożną w Klubie Kolejarza i wyczynowo pływał^[8]. W szkole średniej trenował kajakarstwo^[8], startował na dystansach 300 m, 500 m i 1000 m^[17]. W tej dyscyplinie wywalczył trzy medale mistrzowskie^[17]: na mistrzostwach Polski juniorów w 1963 prowadzona przez niego „czwórka” wywalczyła brązowy medal, w kolejnym roku zdobył złote medale mistrzostw Polski juniorów w „jedynce” i „czwórce”. Rozważano powołanie go do reprezentacji Polski na Letnie Igrzyska Olimpijskie 1964 w Tokio, jednak porzucił plany sportowe na rzecz grania w zespole Czarty^[8].

Kariera artystyczna

Zaucha

Był muzycznym samoukiem^[18]. Muzycznie debiutował jako perkusista w amatorskim zespole Czarty prowadzonym przez Janusza Gajca^[19]. Był także solistą grupy Telstar, również założonej przez Gajca^[8]. W 1966 po raz pierwszy zaśpiewał w klubach studenckich^[17]. Profesjonalnie śpiewanie rozpoczął w 1969 jako wokalista jazz-rockowej grupy Dżamble^[17], z którą zadebiutował występem na Balu Architekta w Teatrze Kolejarza^[20] oraz wystąpił m.in. na festiwalu Jazz nad Odrą w 1969 we Wrocławiu, a w 1971 wydał album Wołanie o słońce nad światem^[21]. Również w 1971 związał się z krakowską grupą Anawa, w której zajął miejsce wokalisty za Marka Grechutę^[22]. Z zespołem nagrał longplaya, zatytułowanego po prostu Anawa (1973), z piosenkami, takimi jak: „Abyś czuł”, „Ta wiara”, „Linoskoczek”, „Stwardnieje ci łza” i „Nie przerywajcie zabawy”^[23]. W latach 1973–1979 śpiewał i grał w zespołach rozrywkowych za granicą (występował w klubach muzyczno-rozrywkowych i pubach w Niemczech Zachodnich, Austrii, Szwajcarii i Holandii^[17])^[24]. Od 1976 grał na saksofonie^[17].

Karierę solową rozpoczął dopiero w 1980, kiedy zagrał w śpiewogrze Pozłacany warkocz Katarzyny Gärtner. Nagrał także kilka piosenek („Kochaj człowieka”, „Szlaufik blues” i „Ballada o rannym wstawaniu”) z bluesowym zespołem Kasa Chorych^[25]. W 1983 wydał swój pierwszy album solowy pt. Wszystkie stworzenia duże i małe, z którego pochodzi m.in. tytułowy przebój – utwór zaśpiewany w duecie z Ewą Bem^[26]. W 1984 nagrał w duecie z Adrianną Biedrzyńską utwór „Cieplej” na potrzeby ścieżki dźwiękowej do filmu Miłość z listy przebojów^[27]. W 1985 wystąpił podczas koncertu Piosenka jest dobra na wszystko, który odbył się w ramach Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu^[27]. Od tego czasu był regularnym gościem na opolskich festiwalach (począwszy od 1985 występował w Opolu corocznie aż do 1991). W drugiej połowie lat 80. zagrał również epizodyczne role w filmach: Miłość z listy przebojów (1984) Marka Nowickiego, Misja specjalna (1987) Janusza Rzeszewskiego oraz Trzy dni bez wyroku (1991) Wojciecha Wójcika^[28]. W 1985 występował w spektaklu Kur zapiał w Teatrze STU^[29]. W 1987 wydał drugi solowy album pt. Stare, nowe, najnowsze, na którym znalazły się popularne piosenki: „Myśmy byli sobie pisani”, „Bądź moim natchnieniem” i „C’est la vie – Paryż z pocztówki”. Na KFPP w Opolu w 1988 wykonał piosenkę „Byłaś serca biciem”, za którą zdobył wyróżnienie. Utwór stał się jednym z największych przebojów artysty.

W 1989 obchodził jubileusz 20-lecia pracy scenicznej jako wokalista^[17]. Z tej okazji planowano jego koncert podczas Dni Krakowa^[17]. Również w 1989 występował w kameralnej wersji spektaklu Kur zapiał w Teatrze STU^[17], a na festiwalu w Opolu w 1989 otrzymał wyróżnienie w koncercie Premiery za piosenkę „O cudzie w tancbudzie” oraz nagrodę prezydenta miasta Opola za osiągnięcia w wykonawstwie piosenek^[30]. Oprócz tego z big-bandem Wiesława Pieregorólki nagrał album Andrzej Zaucha^[31], wydany przez Polskie Nagrania. W tym samym roku zapowiadał wydanie nagranego już albumu wraz z Jerzym Dobrzyńskim (muzyka) i Zbigniewem Książkiem (słowa)^[17]. Na 28 grudnia 1989 miał zaplanowany koncert w Filharmonii Krakowskiej^[32], a na wieczór sylwestrowy 31 grudnia 1989 zaplanowano jego koncert w Sztokholmie^[33].

Na początku lat 90. współtworzył wraz z Andrzejem Sikorowskim i Krzysztofem Piaseckim kabaret estradowy Sami^[34]. W 1990 zagrał tytułową rolę w prapremierze musicalu Pan Twardowski (muz. Janusz Grzywacz, libr. Krzysztof Jasiński)^[35]. W tym samym roku wykonywał piosenkę czołówkową do polskiej wersji językowej Gumisiów^[36] oraz wziął udział w nagraniu kolęd w Teatrze STU^[37].

Grób Andrzeja Zauchy i jego żony

Śmierć

10 października 1991, po występie w spektaklu Pan Twardowski na scenie Teatru STU w Krakowie, Zaucha został postrzelony wraz z aktorką Zuzanną Leśniak przez jej męża, reżysera Yves’a Goulais, na parkingu przy ul. Włóczków^[38]. Zaucha i Leśniak byli przyjaciółmi, współpracowali w Teatrze STU, a w opinii znajomych byli parą. Leśniak miała czuć się samotna, zaniedbana przez swojego męża oraz nieszczęśliwa w małżeństwie, a Zaucha prawdopodobnie zmagał się z depresją od śmierci żony, Elżbiety, i – jak sam twierdził – planował wziąć ślub z aktorką^[39]. Leśniak nie była jednak zdecydowana na rozwód i ponowne zamążpójście, jednak nie ukrywała romansu z Zauchą, równocześnie unikając deklaracji, z kim chce być^[40]. Goulais uznał, że tolerowanie jawnego romansu żony godzi w jego honor i że najlepszym rozwiązaniem jest zabicie Zauchy^[41][42]. Zabójca oddał dziewięć strzałów z nielegalnie wwiezionego do Polski karabinka sportowego kaliber 5,6 mm o obciętej lufie i kolbie^[38][43]. Zastrzelił zaskoczonego Zauchę po podejściu do jego mercedesa, a śmiertelny strzał oddał, gdy piosenkarz wysiadał z samochodu, próbując podejść do mordercy. Zaucha zmarł na miejscu^[38][44]. Ciężko ranna Leśniak zmarła na Oddziale Klinicznym Chirurgii Klatki Piersiowej Szpitala im. Jana Pawła II^[38]. Historia morderstwa pary stała się kanwą książki Janusza Wiśniewskiego I odpuść nam… wydanej w 2015^[45][46].

Zaucha został pochowany 16 października 1991 na cmentarzu Batowickim w Krakowie^[47].

Życie prywatne

Andrzej Zaucha z żoną Elżbietą

Był żonaty z Elżbietą, którą poznał w 1966^[48], a która zmarła 31 sierpnia 1989 wskutek udaru mózgu w wieku 39 lat^[49][41][50]. Mieli córkę Agnieszkę (ur. 1974)^[51]. Grób Andrzeja i Elżbiety Zauchów znajduje się na krakowskim cmentarzu Batowickim (kwatera A5A-7-8)^[52].

Dyskografia

Albumy studyjne

• Wołanie o słońce nad światem (1971) – z zespołem Dżamble
• Anawa (1973) – z zespołem Anawa
• Wszystkie stworzenia duże i małe (1983)
• Stare, nowe, najnowsze (1987)
• Andrzej Zaucha (1989)
• Kolędy w teatrze STU (1991) – wspólnie z Haliną Frąckowiak i Alicją Majewską
• Ostatnia płyta, Selles Records (1992)

Kompilacje

• Andrzej Zaucha (1991)
• Drzazgi (1992)
• Złota kolekcja – Czarny Alibaba (1999)
• The Best – Byłaś serca biciem (2004)
• To Co Zostało, PR Katowice (2017)

Single

• „Wieczór nad rzeką zdarzeń”/„Dom złej dziewczyny” (1980)
• „Spocznij Kapturku – zaraz cię zjem, czyli marzenia głodnego wilka”/„Wszystkie stworzenia duże i małe” (1983)

Filmografia

Obsada aktorska

• 1980: Pozłacany warkocz
• 1985: Miłość z listy przebojów –
  • Piotr Ujma (śpiew),
  • członek obsady muzycznej
• 1986: Siedmiomilowe buty – narrator (głos)^[53]
• 1987: Misja specjalna – piosenkarz
• 1989: Włos – narrator (głos)
• 1989: Smoczek żarłoczek –
  • mężczyzna z dziecięcym wózkiem,
  • Narrator (głos)
• 1991: Trzy dni bez wyroku – fałszerz

Źródło:^[54]

Wykonanie piosenek

• 1984-1985: Przybysze z Matplanety – czołówka, tyłówka
• 1985: Zielone radości
• 1988: Och! Pampalini!!!
• 1990: Gumisie – czołówka (polski dubbing)

Źródło: ^[36]

Upamiętnienie

• Wkrótce po śmierci Zauchy został wydany jego czwarty i ostatni album, zatytułowany po prostu Ostatnia płyta (z muzyką Jerzego Dobrzyńskiego i słowami Zbigniewa Książka).

• W 1993 premierę miał film dokumentalny pt. Pan na Księżycu poświęcony życiu i karierze Zauchy, a także książka Małgorzaty i Tomasza Bogdanowiczów pt. Andrzej Zaucha – krótki, szczęśliwy żywot^[18].

• W 1995 w Teatrze Bückleina w Krakowie odbył się koncert pt. Nieobecność nie usprawiedliwiona z piosenkami Zauchy^[55]. W 2006 podczas 42. Studenckiego Festiwalu Piosenki w Krakowie odbył się koncert piosenek Zauchy^[55].

• Od 2009 odbywa się doroczny festiwal „Serca Bicie” dedykowany pamięci muzyka^[56].

• Kuba Badach wydał w 2009 album pt. Tribute to Andrzej Zaucha. Obecny, na którym nagrał swoje interpretacje przebojów artysty^[57].

• 14 czerwca 2015 została odsłonięta pamiątkowa gwiazda Zauchy w Alei Gwiazd Polskiej Piosenki w Opolu. Odsłonił ją przyjaciel artysty – piosenkarz i muzyk Zbigniew Wodecki.

• W 2016 premierę miał album kompilacyjny pt. Andrzej Zaucha 1949-1991. DJ mix na 25 lat nieobecności^[58].

• W 2018 premierę miał spektakl Adama Biernackiego Zaucha. Welcome to the .prl będący wizją życia Zauchy po przeżyciu przez artystę zamachu na swoje życie^[59].

• W 2020 ukazała się książka biograficzna o Zausze pt. Serca bicie autorstwa Katarzyny Olkowicz i Piotra Barana.

• Reni Jusis nagrała swoją, klubową wersję przeboju Zauchy „Byłaś serca biciem” na album pt. Zakręcona (1998)^[57]. Elektroniczną wersję utworu nagrał również zespół Ballady i Romanse na potrzeby ścieżki dźwiękowej do filmu Córki dancingu (2016)^[57].

• Piosenka „Pomyłka” z albumu Wojtek Sokół (2019) rapera Sokoła jest nawiązaniem do życia i śmierci Zauchy^[60].

• W 2022 odsłonięto mural z wizerunkiem Zauchy umieszczony na budynku przy ul. Partyzantów w Gdańsku^[61].

Przypisy

Bibliografia

• KatarzynaK. Olkowicz KatarzynaK., PiotrP. Baran PiotrP., Serca bicie. Biografia Andrzeja Zauchy, wyd. REBIS, 2020, ISBN 978-83-8062-631-7 .

Linki zewnętrzne

• Andrzej Zaucha w bazie Katalog Polskich Płyt Gramofonowych
• Andrzej Zaucha w bazie Discogs
• Andrzej Zaucha w bazie filmpolski.pl
• Andrzej Zaucha w bazie IMDb (ang.)
• Andrzej Zaucha w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”