Aniela Cukier

Aniela Cukier
Ilustracja
Aniela Cukierówna
Data i miejsce urodzenia1 stycznia 1900
Warszawa
Data i miejsce śmierci3 kwietnia 1944
Warszawa
Zawód, zajęciegrafika, malarstwo

Aniela Cukier, także Aniela Cukierówna (ur. 1 stycznia 1900 w Warszawie, zm. 3 kwietnia 1944 tamże) – polska malarka i graficzka żydowskiego pochodzenia.

Życiorys

Pochodziła z warszawskiej rodziny zasymilowanych Żydów[1]. Naukę rozpoczęła w Szkole Malarstwa i Rysunku Konrada Krzyżanowskiego[2] u Krzyżanowskiego i Adama Rychtarskiego[3], po czym w latach 1923–1931 studiowała na warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych[2][4]. Dodatkowo uczyła się w pracowniach Ludwika Gardowskiego i Edmunda Czerwińskiego[5]. W latach 1924–1930 zajmowała się opieką więźniów politycznych w Delegaturze Czerwonego Krzyża, w której współpracowała ze Stefanią Sempołowską[2].

Należała do Związku Polskich Artystów Grafików[2][6] oraz do Związku Polskich Artystów Plastyków[2]. Uczestniczyła w plenerach malarskich w Kazimierzu[3], m.in. w 1924, 1929 i 1938 roku[7]. W lipcu i sierpniu 1934 roku[7] tworzyła grafiki na plenerze w Krzemieńcu i Wiśniowcu, a także brała udział dwóch wystawach w Krzemieńcu (1934, 1935). Swoje wrażenia z pobytu opisała w „Arkadach”[8]. Brała udział przede wszystkim w wystawach zbiorowych, bowiem przed 1939 rokiem wystawy indywidualne graficzek były rzadkością, choć ich prace licznie przedstawiano w wystawach zbiorowych[9]. Wyjątek stanowiła wystawa podwójna z Marią Obrębską w oddziale Instytutu Propagandy Sztuki w Łodzi[10].

Podczas wojny mieszkała nadal w Warszawie, ukrywając się z pomocą fałszywych dokumentów[11]. Tworzyła drzeworyty, a wraz z m.in. Stefanem Mrożewskim i Jerzym Jarnuszkiewiczem należała do konspiracyjnego Koła Miłośników Grafiki i Ekslibrisu[12]. Zmarła 3 kwietnia 1944[2] z psychicznego i fizycznego wycieńczenia[11].

Twórczość

Góra Bony w Krzemieńcu, 1934

Tworzyła obrazy sztalugowe, witraże, rysunki oraz drzeworyty[2][6], choć większość jej prac stanowiły grafiki[3], które na początku bliskie były środowisku „Rytu”[13]. Publikowała także artykuły publicystyczne w prasie[2][14].

Tworzyła nie zwracając uwagę na współczesne jej nurty. Podchodziła do swojej twórczości surowo i samokrytycznie: wiele swoich prac niszczyła już po ukończeniu[15]. Jej drzeworyty często przedstawiają widoki architektoniczne[16], które ożywiała wprowadzając mocny, kontrastowy kolor[17], często korzystając z ciemnej zieleni, czerwieni, ugru i błękitu[18]. Artystka tworzyła głównie widoki Starej Warszawy, pejzaże małomiasteczkowe oraz ryciny przedstawiające ogrody[19]. Do nakładania barw używała dwóch lub trzech klocków[20][15], ew. płytki linoleum naklejonej na klocek drzeworytniczy[20][21], po czym prace poprawiała pędzelkiem[3][15]. Nieliczne ryciny wykonywała w technice kolażu barwnego, odbijając poszczególne barwy z osobnych klocków. Znacznie częściej stosowała jednak technikę zbliżoną do monotypii. W klocku dla koloru czarnego opracowywała wówczas podstawowy zarys kompozycji. Na drugim klocku, przeznaczonym do odbijania kolorów, zaznaczała dłutkiem pola barwne, które wypełniała następnie poszczególnymi kolorami[21]. W swoich rycinach chętnie stosowała charakterystyczny „grzebień”, wydzielając nim poszczególne fragmenty budynków[19]. Katarzyna Kulpińska pisze, iż u Cukier „motyw architektoniczny wpisuje się mocnym akcentem w obszar własnej ekspresji”, czym wyróżnia się na tle prac z epoki[22], a jej drzeworyty charakteryzuje „spiętrzenie motywów”[20]. W pracach tych brak jednej, wyraźnej dominanty[15]. Pisząc o drzeworytach wystawionych na Pierwszej Międzynarodowej Wystawie Drzeworytu Nela Samotyhowa wspomina, że artystka przeobraziła „motywy staromiejskie na plansze o kolorycie subtelnych tkanin”[23].

Większość jej prac została zniszczona podczas powstania warszawskiego[24]. Ocalały jej klocki drzeworytnicze[25], na podstawie których po wojnie odtworzono czarno-białe odbitki[15]. Jej prace znajdują się m.in. w zbiorach warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych[26], Biblioteki Narodowej[24], Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie[27], Muzeum Narodowego w Warszawie[24], czy Żydowskiego Instytutu Historycznego[21].

Wybrane wystawy

Przypisy

  1. ↑ Kulpińska 2017 ↓, s. 185.
  2. ↑ a b c d e f g h Jakimowicz 1997 ↓, s. 376.
  3. ↑ a b c d Aniela Cukierówna, DESA Unicum [dostęp 2020-02-29].
  4. ↑ Kulpińska 2017 ↓, s. 619.
  5. ↑ Kulpińska 2017 ↓, s. 542.
  6. ↑ a b Grońska 1971 ↓, s. 407.
  7. ↑ a b Cyniak 2018 ↓, s. 20.
  8. ↑ a b Kulpińska 2017 ↓, s. 59.
  9. ↑ a b Kulpińska 2017 ↓, s. 101.
  10. ↑ a b Kulpińska 2017 ↓, s. 691.
  11. ↑ a b Renata Piątkowska, Cukierówna Aniela, Polski Słownik Judaistyczny [dostęp 2021-11-12] (pol.).
  12. ↑ Jakimowicz 1997 ↓, s. 193.
  13. ↑ Jakimowicz 1997 ↓, s. 177.
  14. ↑ Kulpińska 2017 ↓, s. 44.
  15. ↑ a b c d e f Grońska 1971 ↓, s. 201.
  16. ↑ Kulpińska 2017 ↓, s. 143.
  17. ↑ Kulpińska 2017 ↓, s. 264.
  18. ↑ a b c Kulpińska 2017 ↓, s. 279.
  19. ↑ a b Cyniak 2018 ↓, s. 23.
  20. ↑ a b c Kulpińska 2017 ↓, s. 543.
  21. ↑ a b c Cyniak 2018 ↓, s. 22.
  22. ↑ Kulpińska 2017 ↓, s. 265.
  23. ↑ Kulpińska 2017 ↓, s. 618.
  24. ↑ a b c d e Grońska ↓, s. 407.
  25. ↑ Kulpińska 2017 ↓, s. 644.
  26. ↑ Muzeum Akademii Sztuk Pięknych, muzeum.asp.waw.pl [dostęp 2020-02-29].
  27. ↑ Cyniak 2018 ↓, s. 21.
  28. ↑ Kulpińska 2017 ↓, s. 100.
  29. ↑ Wystawa Anieli Cukierówny, Julii Keilowej, Antoniego Kudły, Czesława Rzepińskiego, Wacława Taranczewskiego: marzec - kwiecień 1938, Warszawa, Instytut Propagandy Sztuki, 1938 [dostęp 2020-03-01] (pol.).
  30. ↑ Aniela Cukierówna (1900–1944), grafika, akwarele - Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, zacheta.art.pl [dostęp 2020-02-29] (pol.).

Bibliografia

  • Piotr Cyniak. Rustykalna idylla. „Spotkania z zabytkami”. 1–2, s. 18–25, 2018. ISSN 0137-222X. 
  • Maria Grońska: Nowoczesny drzeworyt polski (do 1945 roku). Wrocław: Ossolineum, 1971.
  • Irena Jakimowicz: Pięć wieków grafiki polskiej. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 1997. ISBN 83-7100-011-1.
  • Katarzyna Kulpińska: Matryce, odbitki – ślady kobiet. Polskie graficzki i ich twórczość w dwudziestoleciu międzywojennym. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2017. ISBN 978-83-231-3689-7.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Aniela Cukier.jpg
Autor: Brak, Licencja: CC0
Aniela Cukierówna, artystka malarka