Aniela Gruszecka

Aniela Gruszecka

Jan Powalski

Data i miejsce urodzenia	18 maja 1884 Warszawa
Data i miejsce śmierci	18 kwietnia 1976 Kraków
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Epoka	Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne
Odznaczenia

Aniela Gruszecka, zamężna Nitschowa, ps. Jan Powalski (ur. 18 maja 1884 w Warszawie, zm. 18 kwietnia 1976 w Krakowie) – polska pisarka i krytyczka literacka.

Życiorys

Córka Artura Gruszeckiego. Studiowała nauki ścisłe na Uniwersytecie Jagiellońskim i na Sorbonie. W 1913 wyszła za mąż za profesora językoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego Kazimierza Nitscha, którego pracę i życie opisała w książce Całe życie nad przyrodą mowy polskiej (1976). Była związana ze środowiskiem intelektualno-artystycznym Krakowa sportretowanym w powieści Przygoda w nieznanym kraju.

Jej ciotecznym bratem był Konstanty Krumłowski. Stryjecznym bratem męża był profesor Uniwersytetu Warszawskiego Roman Nitsch, żonaty z rzeźbiarką i profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie Ludwiką Nitschową z domu Kraskowską – autorką warszawskiego Pomnika Syreny.

10 listopada 1933 „za zasługi na polu literatury” została odznaczona przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[1].

Otrzymała nagrodę literacką miasta Krakowa (1934)^[2] i województwa krakowskiego (1948).

Twórczość

Debiutowała powieścią W słońcu (1913) opowiadającą o życiu dwóch chłopców na ówczesnych kresach. Nowatorstwem artystycznym odznaczyła się powieść psychologiczna Przygoda w nieznanym kraju (1933, wznow. 1957), której akcja rozgrywa się w krakowskich środowiskach intelektualnych i artystycznych. Ważne miejsce w twórczości Gruszeckiej zajmują popularne powieści historyczne dla młodzieży, których akcja toczy się w średniowiecznej Polsce: Król (1913), W grodzie żaków (1913, wznow. 1947), Od Karpat nad Bałtyk (1946), Nad jeziorem (1921, wznow. 1961) czy Powieść o kronice Galla (tom 1-6, 1960–1970). Nad jeziorem. Sielanka wielkopolska z XIII wieku wyróżnia się szczególnie umiejętną archaizacją języka. Wielotomowy cykl Powieść o kronice Galla stanowi epicką panoramę dziejów Kroniki Polskiej, ukazującą jej powstanie, znaczenie historyczne oraz spory naukowe, jakie budziła wśród kolejnych pokoleń.

Aniela Gruszecka współpracowała z czasopismem „Przegląd Współczesny”, w którym ogłosiła wiele studiów o literaturze, m.in. O powieści (1927), Stare i nowe w powieści współczesnej (1933), Klasyfikacja a życie na terenie powieści (1934). Opublikowała w nim także recenzje kilku głośnych debiutów: Witolda Gombrowicza, Adolfa Rudnickiego i Zbigniewa Uniłowskiego.

Przypisy