Aniela Tułodziecka

Aniela Tułodziecka

Data i miejsce urodzenia	2 października 1853 Dąbrowa Stara
Data i miejsce śmierci	11 października 1932 Poznań
Narodowość	polska
Odznaczenia

Aniela Tułodziecka (ur. 2 października 1853 w Dąbrowie Starej, zm. 11 października 1932 w Poznaniu) – działaczka społeczna i oświatowa, wieloletnia przewodnicząca Towarzystwa „Warta”.

Życiorys

Była córką dzierżawcy Dąbrowy Starej – Antoniego i jego żony Pelagii^[1]. W 1866 zamieszkała w Poznaniu i kształciła się na pensji Antoniny Estkowskiej. W okresie nasilenia akcji germanizacyjnej uczestniczyła w tajnym nauczaniu języka polskiego. Zainicjowała powstanie 29 maja 1894 w Poznaniu Towarzystwa Przyjaciół Wzajemnego Pouczania się i Opieki nad Dziećmi „Warta” i przez kilkadziesiąt lat koordynowała jego działalność, zarówno jawną (obejmującą głównie opiekę nad ubogimi i upośledzonymi dziećmi z Poznania), jak i tajną, polegającą na kształceniu polskich kadr pedagogicznych, opracowywaniu programów nauczania, redakcji i wydawaniu polskich podręczników^[2][3]. Tułodziecka zorganizowała także bibliotekę pedagogiczną oraz prowadziła kursy dla rodziców, a w 1899 uruchomiła przytułek dla dzieci^[4].

Reprezentowała wielkopolskie środowisko kobiece na zjazdach kobiet z trzech zaborów. Na wiec, który zorganizowała 10 maja 1908 roku, jako sprzeciw wobec zaostrzeniu ustaw zaborcy dotyczących języka polskiego i wywłaszczania Polaków, przybyło około 2000 kobiet z różnych regionów; na wiecu w 1912 pojawiło się już około 5000 kobiet^[5]. Wsparcie dla wieców przesyłali Tułodzieckiej listownie m.in. Henryk Sienkiewicz i Eliza Orzeszkowa^[5].

Wielokrotnie była celem represji władz niemieckich, m.in. w 1913 odbyła 12-dniową karę więzienia (2–14 czerwca 1913)^[6]. Kara została wymierzona za kursy dla rodziców: uznano je za publiczne zebranie w języku polskim; pierwotnie karą była grzywna, której Tułodziecka nie zapłaciła^[2].

W 1920 Towarzystwo „Warta” przekazało swoje zbiory książkowe i pomoce naukowe poznańskim szkołom powszechnym. W latach 20. Aniela Tułodziecka pełniła funkcję pomocnika inspektora szkolnego w Poznaniu. W uznaniu zasług została mianowana honorowym inspektorem szkolnym. W 1927 zrezygnowała z funkcji przewodniczącej „Warty”^[3].

Społecznie działała w Wielkopolsce doby zaborów także siostra Anieli, Zofia Tułodziecka. Z kolei dwaj starsi bracia brali udział w powstaniu styczniowym (jeden zginął), a ich ojciec w 1863 został aresztowany i uwięziony na 6 tygodni za ukrywanie powstańców^[2].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)^[7]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[8]

Przypisy

Bibliografia

• Ludwik Gomolec, Aniela Tułodziecka, [w:] Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, ISBN 83-01-02722-3.
• Witold Jakóbczyk, Przetrwać nad Wartą 1815–1914, 55. część cyklu „Dzieje narodu i państwa polskiego”, Warszawa 1989.

Linki zewnętrzne

• Dziennik więzienny Anieli Tułodzieckiej w bibliotece Polona