Anioł Dowgird

Anioł Dowgird
Herb duchownego
Data i miejsce urodzenia

2 grudnia 1776
Majątek Jurkowszczyzna

Data i miejsce śmierci

26 kwietnia 1835
Wilno

Profesor Uniwersytetu Wileńskiego
Okres sprawowania

1818-1832

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Inkardynacja

jezuici

Śluby zakonne

1793

Anioł Dowgird herbu Łabędź, pseud.: Autor „Wykładu przyrodzonych myślenia prawideł”, (ur. 2 grudnia 1776 w majątku Jurkowszczyzna, powiat mścisławski; zm. 26 kwietnia 1835 w Wilnie) – polski filozof i kaznodzieja, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, członek korespondent Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie w 1829 roku[1].

Życiorys

Urodził się jako syn Stanisława Dowgirda, zubożałego ziemianina. Naukę pobierał (od roku 1786) kolejno w szkołach jezuickich (w Mohylewie i w Mścisławiu), w Akademii Połockiej i szkołach pijarskich (w Dąbrownie). W roku 1791 (17 sierpnia) wstąpił do zgromadzenia pijarów w Lubieszowie, złożył śluby zakonne (1793), a w roku 1801 uzyskał święcenia kapłańskie. W tym okresie studiował w Dąbrowicy i w Szkole Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego. Następnie (w latach 1796–1807) uczył w szkołach pijarskich (Lida, Wiłkomierz, Witebsk, Łużki, Szczuczyn) i przez pewien czas (lata 1818–1832) był profesorem logiki i etyki na Uniwersytecie Wileńskim. W latach 1807–1809 pełnił funkcję prefekta konwiktu szlacheckiego w Wilnie.

Poglądy

W swych poglądach filozoficznych wychodzi Dowgird od Kanta i jego „Krytyki czystego rozumu”, ale odmiennie od Kanta zapatruje się na czas i przestrzeń, którym przypisuje istnienie rzeczywiste, od nas niezależne.

Twórczość

W rękopisie pozostawił dzieło traktujące o filozofii Kanta. Napisał także wiele kazań. Wszystkie opublikowane pisma polskie Anioła Dowgirda o tematyce filozoficznej zostały wydane w 2014 r. przez Wydawnictwo Naukowe Semper w tomie Zdrowy rozsądek i kraina marzeń pod red. Jacka Jadackiego. Tom zawiera następujące traktaty filozoficzne Dowgirda:

  • Rozbiór dzieła pod tytułem O filozofii przez Feliksa Jarońskiego z uwagami nad nim.
  • O Logice, metafizyce i filozofii moralnej rozprawa
  • Antykrytyka. Odpowiedź Autora na recenzję jego dzieła pod tytułem Przyrodzone myślenia prawidła
  • Rzeczywistość poznań ludzkich.

oraz Ap­pendix:

  • Jan Gwal­bert Sty­czyński: Ja­ko­bi­nizm li­te­racki
  • Anioł Do­wgird: Pro­gram kursu lo­giki w Uni­wer­sy­tecie Wi­leń­skim na lata 1819–1821
  • Anioł Do­wgird: Trzy pro­jekty względem kursów fi­lo­zofii teo­re­tycznej i prak­tycznej
  • Jan Karol Skrodzki: List do Anioła Do­wgirda
  • Anioł Do­wgird: Dwie prośby do Rady Uni­wer­sy­tetu Wi­leń­skiego
  • Anioł Do­wgird: Dwa listy do Jo­achima Le­le­wela
  • Mi­chał Wisz­niewski: Wy­kład przy­ro­dzo­nych my­ślenia pra­wideł Anioła Do­wgirda [re­cenzja]
  • Anioł Do­wgird: Po­danie do cara Mi­ko­łaja I
  • Anioł Do­wgird: Frag­ment te­sta­mentu
  • An­toni Fi­jał­kowski: X. Anioł Do­wgird
  • Kilka świa­dectw współ­cze­snych o Aniele Dowgirdzie

Ważniejsze utwory

  • Filozofia Kanta, czyli badania bezstronne nad jego układem, rękopis z datą cenzury: 1814, zaginiony
  • O logice, metafizyce i filozofii moralnej. Rozprawa na skutek konkursu ogłoszonego przez cesarski Uniwersytet Wileński r. 1820 dnia 1 marca do katedry rzeczonych przedmiotów napisana, Wilno 1821
  • Exhorta na pogrzebie śp. ks. F. N. Golańskiego w: A. Dowgird, M. Herburt, M. Bobrowski: Zbiór mów żałobnych na pogrzebie śp. ks. F. N. Golańskiego S. P. ... mianych w kościele akademickim Św. Jana w Wilnie, Połock 1824
  • Dissertatio inauguralis theologico-dogmatica de miraculis, in qua dicetur: quid sunt miracula? an, a quo, et quem in finem patrari queant? quibus denique idoneissignis vel testimoniis veritas miraculorum Christi et Apostolorum comprobatur? quam in Caesarea litterarum Universitate Vilnensi amplissimae facultatis theologicae in ordine professorum scientiarum ethico-politicarum autoritate ad consequenda Doctoris S. Theologiae jura et honores publicae disputationi submittit..., Wilno 1826
  • Kazanie o nidowiarstwie i zachowaniu się w obcowaniu z tymi, którzy bezbożnie przeciw wierze św. katolickiej mówią, takoż o niegodziwości czytania książek, powstających na wiarę św. katolicką w: "Zbiór kazań mianych w czasie jubileuszu", Wilno 1826 i odb.
  • Kazanie o posłuszeństwie ku wszelkiej władzy, wyd. w: "Zbiór kazań mianych w czasie jubileuszu", Wilno 1826 i odb.
  • Kazanie o próżności świata i unikaniu jej, wyd. w: "Zbiór kazań mianych w czasie jubileuszu", Wilno 1826 i odb.
  • Wykład przyrodzonych myślenia prawideł, czyli logika teoretyczna i praktyczna, cz. 1, Połock 1828; cz. 2-3 niewydane; rękopis zaginął
  • Wykład Ewanielii i Listów apostolskich, przypadających na dni niedzielne i uroczyste całego roku, t. 1, t. 2, wyd. A. Fijałkowski, Wilno 1836
  • Konferencje duchowne, t. 3, wyd. A. Fijałkowski, Wilno 1837, (t. 1-2 w: Wykład Ewanielii...).

Artykuły i rozprawy swe Dowgird ogłaszał w czasopismach: Dziennik Wileński (tu: "Rozbiór dzieła pt. O filozofii przez F. Jarońskiego, z uwagami nad nim" 1817, t. 6, s. 67, 191, 285; "Odpowiedź na krytykę Y. Y." 1830, t. 9, s. 131, 196), Wizerunki i Roztrząsania Naukowe (tu: "Próbki pisma treści duchownej z manuskryptów pozgonnych" 1835, t. 11; "Rzeczywistość poznań ludzkich", wyd. w skróceniu A. Fijałkowski, 1839, t. 5).

Liczne prace filozoficzne i kaznodziejskie pozostały w rękopisach, które Dowgird zapisał wileńskiej Akademii Duchownej – rękopisy te zaginęły. Bardziej szczegółową ich bibliografię podają: A. Fijałkowski Wizerunki i Roztrząsania Naukowe 1835, t. 11; S. Kaczmarek A. Dowgird... (Warszawa) 1965, s. 77-80.

Listy

  • Do J. Lelewela 2 listy z roku 1829, ogł. S. Kaczmarek Studia Filozoficzne 1965, nr 1 oraz w: A. Dowgird... (Warszawa) 1965, s. 263-367.

Ponadto korespondencja Dowgirda znajdowała się w Archiwum Kuratorii Wileńskiej i w Bibliotece Krasińskich.

Bibliografia

  • Anioł Dowgird, Zdrowy rozsądek i kraina marzeń. Pisma wybrane (red. Jacek Jadacki), Warszawa 2014, Wydawnictwo Naukowe Semper, ISBN 978-83-7507-280-8, s: 614.
  • Anioł Dowgird, Kurs filozofii. T. I. Logika. T. II. Psychologia. Teologia przyrodzona. Filozofia moralna (red. Jacek Jadacki). Warszawa 2016, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, s: XIV + 508 + 622.
  • Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, t. IV
  • Jacek Jadacki, Sławni Wilnianie. Filozofowie, Wilno 1994
  • Elwira Kosnarewicz: Dowgird Anioł. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 62-63.
  • T. 4: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966, s. 437-439.

Monografia

  • Stefan Kaczmarek, Anioł Dowgird filozof nieznany, (Warszawa) 1965

Przypisy

  1. Lista imienna członków Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie w styczniu 1829 roku, [Warszawa], [1829], s. 10.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Herb Łabędź 1.svg
Autor:
Tadeusz Gajl – projekt graficzny – Herb Łabędź.jpg
Bastianow (Bastian) – wersja wektorowa
, Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Łabędź