Anna Jadwiga Sapieżyna

Anna Jadwiga Sapieżyna

(c) Bastian, CC BY 3.0 Jelita
Rodzina	Zamoyscy herbu Jelita
Data i miejsce urodzenia	1 sierpnia 1772 Zamość
Data i miejsce śmierci	27 listopada 1859 Paryż
Ojciec	Andrzej Hieronim Zamoyski
Matka	Konstancja Zamoyska
Mąż	Aleksander Antoni Sapieha
Dzieci	Leon Ludwik Anna Zofia Czartoryska

Anna Jadwiga z hrabiów Zamoyskich księżna Aleksandrowa Sapieżyna (ur. 1 sierpnia 1772 w Zamościu, zm. 27 listopada 1859 w Paryżu) – polska ziemianka księżna, hrabina szydłowiecka, córka Andrzeja Hieronima Zamoyskiego, żona Aleksandra Antoniego, matka Leona Ludwika i Anny Zofii Czartoryskiej; malarka amatorka, miniaturzystka.

Życiorys

Upadłość majątkowa Radziwiłłów spowodowała, że w połowie 1802 r. ich dobra zostały wystawione na publiczną licytację, która odbyła się w Krakowie. Księżna Anna Sapieżyna nabyła hrabstwo szydłowieckie na publicznej licytacji od opiekunów nieletnich książąt Konstantego i Antoniny Radziwiłłów, sukcesorów Macieja Radziwiłła płacąc kwotę ponad 300 000 złotych polskich^[a].

W 1803 roku wyjechała do Paryża, gdzie mieszkała do 1808 w wynajętej rezydencji Saint-Germain-en-Laye^[1]. W 1819 roku, z jej fundacji wybudowano klasycystyczny budynek szkoły elementarnej. Zamieszkując na stałe w Warszawie dobrami szydłowieckimi zarządzała poprzez Filipa Pigłowskiego i Stanisława Staszica. Patronat właścicielki Szydłowca nad inicjatywami gospodarczo-kulturalnymi sprzyjał rozwojowi hrabstwa i miasta^[2].

Była ostatnią prywatną właścicielką zamku oraz miasta Szydłowiec – 17 maja 1828 roku sprzedała dobra szydłowieckie (miasto, 22 wsie i folwarki) Skarbowi Państwa za sumę 2 554 454 złp. Jednak z czystej kurtuazji pozostała przy tytule hrabiny szydłowieckiej, który to tytuł został dziedziczony w rodzinie Sapiehów^[3].

W latach 40. XIX wieku powróciła do Paryża na stałe. Z jej funduszy Czartoryscy zakupili Hotel Lambert^[1].

Działalność patriotyczna

Od najmłodszych lat była związana z nurtem patriotyczno-niepodległościowym: aktywna w czasie insurekcji kościuszkowskiej utrzymywała bliskie kontakty z tworzącymi się we Włoszech Legionami. Po upadku powstania listopadowego znalazła się na emigracji i związała z obozem zięcia, Adama Jerzego Czartoryskiego. Dbała o finanse obozu Czartoryskich z tak wielkim zaangażowaniem, że historycy nadali jej miano „ministra finansów Hôtelu Lambert”.

Działalność artystyczna

Jako malarka amatorka malowała głównie motywy roślinne. Jej dwie owalne miniatury z 1812 roku przedstawiające kwiaty malowane na szkle i kości słoniowej znajdowały się w dawnej Ordynacji Zamojskiej^[1].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Pezda: Ludzie i pieniądze. Finanse w działalności Adama Jerzego Czartoryskiego i jego obozu na emigracji w latach 1831–1848. Kraków: 2003. ISBN 83-242-0060-6.
• Stanisław Wiech: Anna Jadwiga z Zamoyskich Sapieżyna – ostatnia dziedziczka dóbr szydłowieckich, (w:) Zamek szydłowiecki i jego właściciele. Szydłowiec: 1996, s. 125-152.
• pod red. Urszula Makowska: Słownik artystów polskich (Sa-Się). Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-63877-89-7.