Anna Jagiellonka (1476–1503)

Anna Jagiellonka
Ilustracja
Wizerunek herbu
Księżna Pomorza i Kaszub
Jako żonaBogusław X
Dane biograficzne
DynastiaJagiellonowie
Data urodzenia12 marca 1476
Data śmierci12 sierpnia 1503
OjciecKazimierz IV Jagiellończyk
MatkaElżbieta Rakuszanka
MążBogusław X
DzieciAnna
Jerzy I
Kazimierz
Elżbieta
Barnim
Zofia
Barnim IX Pobożny
Otton IV

Anna Jagiellonka (ur. 12 marca 1476 w Nieszawie, zm. 12 sierpnia 1503 we Wkryujściu) – królewna polska, księżniczka litewska, księżna pomorska. Córka Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. 2 lutego 1491 roku poślubiła Bogusława X, księcia pomorskiego, przyczyniając się do umocnienia więzi Polski z Pomorzem. Matka m.in. książąt pomorskich Jerzego I i Barnima IX Pobożnego.

Pochodzenie i dzieciństwo

Anna była jedenastym dzieckiem, a piątą córką Kazimierza IV Jagiellończyka, króla Polski i wielkiego księcia litewskiego, i Elżbiety Rakuszanki, księżniczki austriackiej, królewny czeskiej i węgierskiej. Imię otrzymała po siostrze matki, Annie Habsburżance.

Braćmi Anny byli Władysław II Jagiellończyk, święty Kazimierz, Jan I Olbracht, Aleksander Jagiellończyk, Zygmunt I Stary i Fryderyk Jagiellończyk, a siostrami – Jadwiga, Zofia, Elżbieta (1465–1466), Elżbieta Jagiellonka (1472–po 1480), Barbara i Elżbieta (1482–1517).

Od listopada 1479 do jesieni 1484 roku z rodzicami i częścią rodzeństwa przebywała na Litwie, a później towarzyszyła rodzinie w podróżach po Koronie i Litwie. Na temat jej wykształcenia nie zachowały się żadne informacje.

Plany małżeńskie związane z Anną i ślub z Bogusławem X

Kazimierz IV Jagiellończyk usiłował wydać Annę za Maksymiliana Habsburga, syna niemieckiego cesarza Fryderyka III. Wiosną 1486 roku w Kolonii zjawili się polscy posłowie, którzy mieli ze sobą nawet portret Jagiellonki, lecz Habsburgowie nie podjęli rozmów na ten temat.

Na przełomie 1489 i 1490 roku w Bardzie Mikołaj Kościelecki w imieniu polskiej strony rozpoczął negocjacje z księciem pomorskim Bogusławem X w sprawie ślubu tego ostatniego z Anną. 7 marca 1490 w Grodnie Adam Podewils, starosta białogardzki; Werner Schulenburg, starosta szczeciński; Ryszard Schulenburg z zakonu joannitów oraz Bernard Roth podpisali w tej sprawie odpowiednią umowę. Jednocześnie odbył się ślub per procura Anny i Bogusława X; tego ostatniego zastępował Podewils.

Kazimierz Jagiellończyk na posag córki przeznaczył 32 tysiące złotych węgierskich; posag królewny został zabezpieczony zastawem na ziemiach lęborskiej i bytowskiej. 1 lutego 1491 roku Bogusław X nadał przyszłej żonie oprawę o wartości posagu na dobrach w Darłowie, Białogardzie i Gryficach. Sprawa spłaty przez Polskę posagu ciągnęła się przez kilka dziesięcioleci. 3 maja 1526 r. król Zygmunt I Stary otrzymał od synów Bogusława X zrzeczenie się sumy 14 tysięcy w zamian za przekazanie w lenno Lęborka i Bytowa. Wypłata pozostałych 18 tys. nastąpiła zapewne dopiero w 1533 r.

Około 15 stycznia 1491 roku Anna opuściła Łęczycę i pożegnawszy się z rodziną wyruszyła na Pomorze. 2 lutego 1491 w Szczecinie poślubiła Bogusława X. Uroczystość weselna była bardzo wystawna, a brali w niej udział m.in. Zofia, matka Bogusława X, oraz jego szwagrowie – książęta meklemburski Magnus I i Baltazar.

Anna jako księżna pomorska

Anna poślubiła Bogusława X, mając zaledwie 14 lat. Była drugą żoną pomorskiego księcia, a ich małżeństwo przyczyniło się do umocnienia związku Polski z Pomorzem. W sporze z Brandenburgią, zakończonym układem w Pyrzycach z 26 marca 1493 roku, Bogusław X o mediację zwracał się do brata żony, polskiego króla Jana I Olbrachta.

Książęca para rezydowała głównie w Szczecinie, gdzie Bogusław X odnowił i poszerzył tamtejszy zamek. 16 grudnia 1496 roku Bogusław X opuścił księstwo, by wspierać cesarza Maksymiliana I w wojnie z Karolem VIII, królem Francji. Później udał się z pielgrzymką do Ziemi Świętej, z której powrócił dopiero 12 kwietnia 1498 roku. Na czas nieobecności księcia regencję sprawowali Benedykt Wallenstein, biskup kamieński, i Jerzy Kleist, kanclerz. W tym czasie Anna wydawała dokumenty (pomniejszej wagi według Fryderyka Papéego[1]).

(c) Bonio, CC BY 3.0
Tablica upamiętniająca pochówek Anny Jagiellonki

Jesienią 1502 roku, gdy doszło do buntu szczecińskich mieszczan, Bogusław X z rodziną przeniósł się do Gartz, skąd później odesłał żonę i dzieci do zamku we Wkryujściu. Tam też urodziła swoje najmłodsze dziecko – syna Ottona.

Według relacji Tomasza Kantzowa zachorowała, jak mówią jedni, z przestrachu z powodu szybkiego wyjazdu, jak mówią inniponieważ przybyła we Wkryujściu do komnat, które były świeżo wybielone wapnem, z czego opary uderzyły jej na serce[2]. Współcześni badacze, opierając się na relacji kronikarza Joachima von Wedla, przypuszczają, że przyczyną śmierci Anny mogło być zapalenie płuc albo gruźlica[3].

Młodo zmarła księżna została pochowana w klasztorze Eldena pod Gryfią. Pochówek księżnej upamiętnia tablica wmurowana na ruinach klasztoru.

Potomstwo

Z małżeństwa Anny i Bogusława X pochodzili:

Genealogia

Władysław II
Jagiełło

ur. ok. 1352
zm. 1 VI 1434
Zofia
Holszańska

ur. ok. 1405
zm. 21 IX 1461
Albrecht II
Habsburg

ur. 16 VIII 1397
zm. 27 X 1439
Elżbieta
Luksemburska

ur. 1409
zm. 1442
     
   
 Kazimierz IV
Jagiellończyk

ur. 30 XI 1427
zm. 7 VI 1492
Elżbieta
Rakuszanka

ur. 1436
zm. 30 VIII 1505
   
  


ur. 3 VI 1454
zm. 5 X 1523
OO   2 II 1491
Anna Jagiellonka
ur. 12 III 1476
zm. 12 VIII 1503
          
          
          
Anna
 ur. 1491–1492
 zm. 25 IV 1550
 
Jerzy I
 ur. 11 IV 1493
 zm. 9/10 V 1531
 
Kazimierz
 ur. 28 IV 1494
 zm. 29 X 1518
 
Elżbieta
 ur. 1499
 zm. przed 1518
 
Barnim
 ur. 12 IV 1500
 zm. przed 2 XII w 1501
 
          
Zofia
 ur. 1498
 zm. 13 V 1568
 
Barnim IX Pobożny
 ur. 2 XII 1501
 zm. 2 XI 1573
 
Otton IV
 ur. przed 12 VIII w 1503
 zm. przed 1518
 

Przypisy

  1. Cyt. za: M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 41.
  2. Cyt. za: M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 42.
  3. M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 42.
  4. Edward Rymar: Rodowód Książąt Pomorskich. Szczecin: Wydawnictwo Książnicy Pomorskiej, 2005, s. 433–434. ISBN 83-87879-50-9.

Bibliografia

  • Krzysztof Baczkowski, Dzieje Polski późnośredniowiecznej, Kraków: „Fogra”, 1999, s. 181, 249, ISBN 83-85719-40-7, OCLC 830240564.
  • Duczmal M., Jagiellonowie. Leksykon biograficzny, Poznań-Kraków 1996, ​ISBN 83-08-02577-3​, s. 37–43.
  • Ekes J., Anna Jagiellonka, (w:) Encyklopedia historii Polski. Dzieje polityczne, t. 1, Warszawa 1994, ​ISBN 83-902522-1-X​, s. 25.
  • Rymar E., Rodowód książąt pomorskich, t. 2, Szczecin 1995, s. 105-109.

Literatura uzupełniająca

Media użyte na tej stronie

Eldena tablica.JPG
(c) Bonio, CC BY 3.0
Tablica na ruinach klasztoru Eldena
Szczecin, ZKP, Bogusław i Anna.JPG
Autor: Tezlubiezabytki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Szczecin, Zamek Książąt Pomorskich, XV-XIX, po 1945. Pomnik księcia Bogusława X (1454-1523) i jego żony Anny Jagiellonki (1476-1503)
Anna of Poland.jpg
Anna of Poland, Duchess of Pomerania