Annibale Carracci

Annibale Carracci
Ilustracja
Autoportret (1590-1600)
Data i miejsce urodzenia

2 listopada 1560
Bolonia

Data i miejsce śmierci

15 lipca 1609
Rzym

Narodowość

włoska

Dziedzina sztuki

malarstwo, rysunek, grafika, fresk

Epoka

barok

Ważne dzieła
  • Jedzący fasolę
  • Ucieczka do Egiptu
  • Chrystus i Samarytanka
  • Połów ryb
  • Wenus i Adonis
podpis
Sklep rzeźnika (1580)
Jedzący fasolę (1580-90)
Wniebowzięcie Marii (1590)
Wenus, Adonis i Kupido (1595)
Wybór Herkulesa (1596)
Quo vadis, Domine? (1601-02)
Ucieczka do Egiptu (1603)
Pieta (ok. 1603)
Opłakiwanie Chrystusa (1606)
Zuzanna i starcy

Annibale Carracci (ur. 2 listopada[1] 1560 w Bolonii, zm. 15 lipca 1609 w Rzymie) – włoski malarz, rysownik, grafik i freskant okresu wczesnego baroku, główny przedstawiciel szkoły bolońskiej, współzałożyciel Akademii Carraccich, twórca nowożytnej karykatury, brat Agostina Carracciego, kuzyn Ludovica Carracciego.

Życiorys

Pochodził z rodziny rzemieślniczej. Był synem krawca Antonia. Prawdopodobnie kształcił się u bolońskich manierystów Bartolomea Passarottiego i Prospera Fontany. Działał w Bolonii i Rzymie. Podróżował do Parmy (1584–1585) i Wenecji (1587).

W 1583 przedstawił publicznie swoją pierwszą kompozycję – obraz ołtarzowy Ukrzyżowanie przeznaczony dla niewielkiego kościoła San Niccolo w Bolonii. Był współautorem malowideł ściennych w pałacach Bolonii: Fava (Dzieje Europy i Dzieje Jazona - 1583–1584, Dzieje Eneasza - ok. 1586), Magnani Salem (Historia założenia Rzymu - ok. 1589–1590) oraz Sampieri Talon (Sceny biblijne - 1593–1594).

Wraz z bratem Agostino i kuzynem Ludovico założył w 1585 Akademię Bolońską. W 1595 wyjechał na stałe do Rzymu na wezwanie kardynała Odoardo Farnese, gdzie wykonał freski w jego pałacu. W 1602 opracował kartony do cyklu malowideł dla rzymskiej kaplicy Herrera de San Giacomo degli Spagnioli.

Nie przywiązywał wagi do sławy i pieniędzy (przestrzegał brata: „Pamiętaj, Agostino, że jesteś synem krawca”). Nie założył rodziny i nie miał dzieci. Zmarł w wieku 49 lat. Został pochowany w Panteonie obok Rafaela.

Jego uczniami i współpracownikami byli m.in. Francesco Albani, Domenichino, Giovanni Lanfranco, Sisto Badalocchio oraz nieślubny syn Agostina Carracciego – Antonio.

Caravaggio nazywał go „zdolnym człowiekiem” i „dobrym malarzem”. Zdaniem Berniniego, „skupiał w sobie wszystko, co dobre: pełną wdzięku linię Rafaela, gruntowną anatomię Michała Anioła, elegancki sposób malowania Correggia, koloryt Tycjana i fantazję Giulia Romano i Mategni”[2].

Twórczość

Nawiązując do wzorów dojrzałego renesansu reprezentował nurt klasyczny w malarstwie barokowym. Malował duże obrazy ołtarzowe, obrazy sztalugowe o tematyce religijnej, mitologicznej i alegorycznej, kompozycje rodzajowe, portrety (m.in. liczne autoportrety), akty i pejzaże. Tworzył pod wpływem Leonarda da Vinci, Rafaela, Tycjana, Correggia i Veronesego. Zapoczątkował typ pejzażu idealnego (Ucieczka do Egiptu), wywierając duży wpływ na rozwój tego gatunku w XVII w. (Domenichino, Nicolas Poussin, Claude Lorrain). W swoich kompozycjach religijnych umiejętnie łączył wenecki koloryzm, toskański rysunek i lombardzki naturalizm. Pogodził dwa odmienne podejścia do istoty malarstwa, nie przyznając pierwszeństwa ani kolorowi (model wenecki), ani rysunkowi (model rzymski i florencki).

Był znakomitym rysownikiem. W 1630 ukazał się jego cykl rysunków rodzajowych Arti di Bolonia. Największe zbiory jego studiów i szkiców znajdują się dzisiaj w Luwrze i Windsorze.

Freski w Palazzo Farnese

Najwybitniejszym jego dziełem są freski w rzymskim Palazzo Farnese, przedstawiające sceny mitologiczne powiązane wspólnym tematem miłości (1596-1601), wykonane na zlecenie kardynała Odoarda Farnese. Program scen mitologicznych i alegorycznych do Camerino (niewielkiego prywatnego gabinetu) i Galerii Owidiusza opracował humanista Fulvio Orsini, pełniący funkcję nadwornego bibliotekarza kardynała. Na sklepieniu Galerii znalazły się epizody zaczerpnięte głównie z Metamorfoz Owidiusza. Poszczególne sceny umieszczone w wąskim pomieszczeniu o wymiarch 20 x 6 m z półkolistym sklepieniem kolebkowym zostały wpisane w iluzjonistycznie potraktowaną architektoniczną strukturę, dopełnioną antycznymi ornamentami i medalionami (quadri riportati). Główne malowidło na plafonie przedstawia oba bóstwa, Bachusa i Ariadnę, na rydwanach ciągniętych przez lamparty i kozły. Przed nimi na ośle jedzie pijany Sylen podtrzymywany przez nagich, tańczących i grających na różnych instrumentach młodzieńców. Triumfalny pochód wędruje na tle świetlistego pejzażu. W realizacji monumentalnego malowidła pomagali mu doraźnie brat Agostino i młodzi, wówczas jeszcze mało znani, malarze bolońscy: Domenichino, Giovanni Lanfranco i Francesco Albani. Wystrój Galerii Palazzo Farnese, obok fresków Michała Anioła w kaplicy Sykstyńskiej i stanz Rafaela, należy do najznakomitszych zespołów malowideł ściennych w Rzymie i wywarł decydujący wpływ na rozwój dekoracyjnego malarstwa iluzjonistycznego drugiej połowy XVII w. we Włoszech i Francji.

Wybrane dzieła

  • Opłakiwanie Chrystusa - 1580, 191 x 156 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
  • Głowa śmiejącego się młodzieńca - 1583, Galeria Borghese, Rzym
  • Ukrzyżowanie ze świętymi- 1583, 305 x 210 cm, Santa Maria della Carità, Bolonia
  • Św. Sebastian - 1583-84, 186 x 107 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
  • Chrzest Chrystusa - 1584, San Gregorio, Bolonia
  • Ciało Chrystusa - 1583-85, 77 x 89 cm, Staatsgalerie, Stuttgart
  • Pieta (Zdjęcie z krzyża z Matka Bożą i świętymi Klarą, Franciszkiem, Magdaleną i Janem) - 1585, Galleria Nazionale, Parma
  • Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny - 1585-87, Museo di Capodimonte, Neapol
  • Połów ryb - ok. 1587, 136 x 253 cm, Luwr, Paryż
  • Wniebowzięcie Marii - 1587, 381 x 245 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
  • Polowanie - 1585-88, 136 x 253 cm, Luwr, Paryż
  • Tronująca Madonna ze św. Mateuszem - 1588, 384 x 255 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
  • Wenus z satyrem i amorkami - ok. 1588, 112 x142 cm, Uffizi, Florencja
  • Św. Franciszek z Asyżu - 1585-90, Museo di Capodimonte, Neapol
  • Dzieci drażniące kota - 1588-90, 66 x 89 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
  • Jedzący fasolę - 1580-90, 57 x 68 cm, Galleria Colonna, Rzym
  • Sklep rzeźnika lub Jatka - 1580-90, 185 x 266 cm, Christ Church Picture Gallery, Oksford
  • Madonna z Dzieciątkiem i jaskółką - 1589-90, 101 x 85 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
  • Wenus i Adonis - 1590, 217 x 246 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
  • Wniebowzięcie Marii - ok. 1590, 130 x 97 cm, Prado, Madryt
  • Pejzaż rzeczny - ok. 1590, 88,3 x 148,1 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
  • Człowiek z małpą - 1590-91, 68 x 58 cm, Uffizi, Florencja
  • Madonna z Dzieciątkiem i świętymi (Ołtarz św. Łukasza) - 1592, 401 x 226 cm, Luwr, Paryż
  • Pokłon pasterzy - 1593, 85 x 63 cm, Galleria Nazionale d'Arte Antica, Rzym
  • Autoportret z ojcem artysty, bratem Agostino i jego synem Antonio - 1593, 60 x 48 cm, Pinakoteka Brera, Mediolan
  • Portret lutnisty Giulia Mascheroniego - 1593-94, 77 x 64 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
  • Chrystus i Samarytanka - 1593-94, 170 x 225 cm, Pinakoteka Brera, Mediolan
  • Chrystus na krzyżu - 1594, 33,8 x 23,4 cm, Gemaldegalerie, Berlin
  • Jałmużna św. Rocha - 1594-95, 331 x 477 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
  • Autoportret na sztalugach - 1595, 36,5 x 29,8 cm, Uffizi, Florencja
  • Koronacja Matki Boskiej - 1595, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
  • Wenus czesana przez trzy Gracje - 1590-95, 133 x 170,5 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
  • Wenus, Adonis i Kupido - ok. 1595, 212 x 268 cm, Prado, Madryt
  • Wybór Herkulesa - ok. 1596, 167 x 273 cm, Museo di Capodimonte, Neapol
  • Chrystus wyszydzany - ok. 1596, 60 x 69,5 cm, Pinacoteca Nazionale, Bolonia
  • Chrystus w chwale - 1597-98, 194 x 142 cm, Galleria Palatina, Florencja
  • Kuszenie św. Antoniego - 1597-98, 50 x 34 cm, National Gallery w Londynie
  • Pejzaż z pokutującą Magdaleną - ok. 1598, 32 x 43 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
  • Głowa mężczyzny - 1595-99, 46 x 37 cm, Galleria Palatina, Florencja
  • Autoportret z profilu - 1590-1600, Uffizi, Florencja
  • Ofiara Abrahama - 1599-1600, 45 x 34 cm, Luwr, Paryż
  • Pieta - 1599-1600, 156 x 149 cm, Museo di Capodimonte, Neapol
  • Trzy Marie u grobu - ok. 1600, 121 x 145 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
  • Wniebowzięcie Marii - 1600-1601, 245 x 155 cm, Santa Maria del Popolo, Rzym
  • Chrystus ukazujący się św. Piotrowi na Via Appia (Quo vadis, Domine?) - 1601-02, 77 x 56 cm, National Gallery w Londynie
  • Rinaldo i Armida - 1601, Museo di Capodimonte, Neapol
  • Śpiąca Wenus - ok. 1602, 190 x 328 cm, Musée Condé, Chantilly
  • Ukamienowanie św. Szczepana - 1603-04, 41 x 53 cm, Luwr, Paryż
  • Męczeństwo św. Szczepana - 1603-04, 51 x 68 cm, Luwr, Paryż
  • Ucieczka do Egiptu - 1603, 122 x 230 cm, Galleria Doria Pamphilj, Rzym
  • Odpoczynek w czasie ucieczki do Egiptu - ok. 1604, śr. 82,5 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
  • Autoportret - ok. 1604, 42,5 x 30 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
  • Autoportret - przełom XVI/XVII w., do wojny w zbiorach Ordynacja Zamojskiej w Warszawie, zaginiony
  • Chrystus i Samarytanka przy studni - 1604-05, 60,5 x 146 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
  • Opłakiwanie Chrystusa - 1606, 92,8 x 103,2 cm, National Gallery w Londynie
  • Pieta ze świętymi Franciszkiem i Magdaleną - 1602-1607, 277 x 186 cm, Luwr, Paryż
  • Narodziny Marii - 1605-1609, 279 x 159 cm, Luwr, Paryż
  • Krajobraz z toaletą Wenus - 1605-1610, 89 x 99 cm, Pinacoteca Nazionale, Bolonia
  • Madonna z Dzieciątkiem i małym św. Janem - śr. 29 cm, Prado, Madryt
  • Pejzaż z kąpiącymi się - 47 x 56 cm, Prado, Madryt
  • Portret brodatego mężczyzny z profilu - 34 x 27 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
  • Portret młodego mężczyzny - 90,5 x 39 cm, Galleria Nazionale d'Arte Antica, Rzym
  • Św. Małgorzata - 239 x 134 cm, National Gallery of Australia, Canberra
Triumf Bachusa i Ariadny (1597-1601)

Przypisy

  1. ↑ Często dzień chrztu malarza – 3 listopada – podaje się błędnie jako datę narodzin.
  2. ↑ Sztuka baroku, pod red. R. Tomana, Köln 1997, s. 375.

Bibliografia

  • Karly Allen, Annibale Carracci, [w:] 501 wielkich artystów, Warszawa: MWK, 2009, ISBN 978-83-61065-32-6
  • Barok, Albert Rovira (red.), Maria Mach (tłum.), Łódź: Galaktyka, 1999, ISBN 83-87914-03-7, OCLC 830299699.
  • Augustin de Butler, Annibale Carracci, Siechnice: Eaglemoss Polska, 1999 (Wielcy Malarze; nr 73)
  • Wendy Beckett, 1000 arcydzieł, Ewa Gorządek (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4218-3, OCLC 749354342.
  • Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992, ISBN 83-7079-076-3
  • Christine Stukenbrock, Barbara Toepper, Arcydzieła malarstwa europejskiego, Koenigswinter: h. f. ullmann, 2007, ISBN 978-3-8331-2131-9
  • Sztuka baroku, Warszawa: Arkady, 2011 (Wielka Historia Sztuki, t. 5), ISBN 978-83-213-4685-4
  • Sztuka świata, t. 12, Leksykon A-K, Warszawa: Arkady, 2009, ISBN 83-213-4088-1
  • Józek Wzorek, Carracci, [w:] Encyklopedia katolicka, Lublin: Tow. Nauk. KUL, 1985.
  • Stefano Zuffi, Wielki słownik malarzy, t. 1, Warszawa: HPS, 2006, ISBN 978-83-60688-15-1
  • Stefano Zuffi, Francesca Castria, Malarstwo włoskie. Mistrzowie i arcydzieła, Warszawa: Arkady, 1998, ISBN 83-213-4061-X

Media użyte na tej stronie

Annibale Carracci Signature.svg
Autor: Annibale Carracci, Licencja: CC BY-SA 4.0
Signature of Annibale Carracci.
CarracciHercules.jpg
Ritrae Ercole incerto sulla scelta fra due sonne. Quella di destra con veste trasparente rappresenta il Piacere, e gli indica la strada piana tra carte da gioco, maschere teatrali e strumenti musicali. La donna vestita a sinistra invece rappresenta la Virtù che gli indica una strada faticosa, stretta ed in salita, in cima alla quale però lo attende il cavallo alato Pegaso, emblema del casato Farnese, che lo condurrà alla gloria ed in cielo.