Antagonisty receptora angiotensyny II

Losartan, pierwszy antagonista receptora angiotensyny II

Antagonisty^[a] receptora angiotensyny II, sartany, ARB (z ang. angiotensin receptor blockers) – grupa leków stosowanych w terapii nadciśnienia tętniczego, o wspólnym mechanizmie działania polegającym na blokowaniu receptora angiotensynowego typu 1 (AT₁).

Mechanizm działania

Zablokowanie receptora AT₁ uniemożliwia działanie angiotensyny II uwalnianej przez układ renina–angiotensyna–aldosteron i doprowadza do zablokowania rozwoju objawów uzależnionych od biologicznego działania angiotensyny, polegających na skurczu naczyń krwionośnych, retencji sodu i płynów w organizmie (zależnego od aldosteronu), co z kolei powoduje wzrost oporu następczego i przerost lewej komory serca. Angiotensyna II zwiększa też ekspresję inhibitora aktywatora plazminogenu, co zmniejsza potencjał fibrynolityczny osocza i prowadzi do progresji zmian miażdżycowych.

W odróżnieniu od inhibitorów enzymu konwertującego, leki te nie wpływają na stężenie bradykininy (co przejawia się chociażby brakiem kaszlu po zastosowaniu leków tej grupy u niektórych osób); powodują także zwiększenie poziomu angiotensyny II w surowicy krwi.

W badaniach na zwierzętach wykazano jednak, że szkodliwe działanie angiotensyny II na organizm nie zależy bezpośrednio od jej stężenia, lecz od pobudzenia receptora AT₁ (a sartany właśnie ten receptor blokują).

Zablokowanie receptora AT₁ hamuje biologiczne działanie angiotensyny na narządy, co przejawia się^[3]:

• zmniejszeniem procesów włóknienia mięśnia sercowego po epizodach niedokrwienia (co powoduje mniejszy przerost serca)
• hamowaniem uwalniania przez fibroblasty czynnika wzrostu transformującego typu β (TGF-β)
• zmniejszeniem wazokonstrykcji.

Zwiększony poziom angiotensyny powoduje natomiast pobudzenie receptora angiotensyny typu 2 (AT₂), co prowadzi do:

• zwiększenia działania antymitogennego
• zwiększenia wydzielania tlenku azotu, eikozanoidów, kinin
• wazodylatacji
• nasilenia apoptozy.

Zastosowanie medyczne

Zgodnie rekomendacjami Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego z roku 2016 stosowanie sartanów jest korzystne tylko jako leczenie alternatywne u wybranych pacjentów, dla których inne leki okazały się nieodpowiednie. Wynika to z możliwości wystąpienia poważnych efektów ubocznych. Zaleca się na przykład ich podawanie w celu obniżenia ryzyka niewydolności serca w przypadkach, gdy pacjent nie toleruje inhibitorów konwertazy angiotensyny. Należy podawać je wówczas łącznie z beta-blokerami i blokerami receptora aldosteronowego (MRA). Można je także włączyć do leczenia u pacjentów nietolerujących MRA, których stan nie poprawia się po podaniu beta-blokerów^[4].

Aktualnie zarejestrowane są następujące sartany:

• losartan
• walsartan
• kandesartan
• telmisartan
• irbesartan
• eprosartan
• olmesartan.

Wskazaniem do stosowania sartanów jest nadciśnienie tętnicze, zwłaszcza współistniejące z:

• niewydolnością serca
• cukrzycą
• mikroalbuminurią lub białkomoczem
• cukrzycową chorobą nerek
• przerostem lewej komory serca

oraz w przypadku wystąpienia skutków ubocznych podczas stosowania inhibitorów enzymu konwertującego.

W wielu badaniach klinicznych, na przykład LIFE, SCOPE, VALUE, EUTOPIA, OPTIMAAL, wykazano także korzystny wpływ sartanów:

• zmniejszanie ryzyka rozwoju niewydolności serca
• zmniejszanie ryzyka rozwoju niewydolności nerek u chorych na nadciśnienie tętnicze i cukrzycę (działanie nefroprotekcyjne)
• zmniejszanie ryzyka udaru mózgu.

Sartany są stosowane jako pojedyncze leki (jest to tak zwana monoterapia), jak również w połączeniu z innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi. Badania (CALM, CHARM) wykazały większą skuteczność podwójnej blokady układu renina–angiotensyna–aldosteron, polegającej na jednoczesnym podawaniu inhibitorów enzymu konwertującego (ACEI) i sartanów, niż przy poszczególnych lekach w monoterapii. Nowsze badania wykazały jednak, że równoczesne stosowanie dwóch typów inhibitorów wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia schyłkowej niewydolności nerek, dlatego takie kojarzenie farmaceutyków jest niezalecane (w roku 2013 była to jedyna niewskazana kombinacja sartanów z innymi lekami obniżającymi ciśnienie). Preferuje się natomiast łączenie sartanów z diuretykami tiazydowymi i antagonistami wapnia^[5].

Uwagi

Przypisy