Antarktyda Wschodnia

Antarktyda Wschodnia
East Antarctica
Greater Antarctica
Antarctique oriental
Ilustracja
Mapa kontynentu: Antarktyda Wschodnia i Antarktyda Zachodnia
Terytorium Antarktyda
Miejscowościbrak
Wydarzenia historyczneOdkrycia i badania Antarktyki
Rodzaj obiekturegion
Położenie na mapie Antarktyki
Mapa konturowa Antarktyki, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Antarktyda Wschodnia”
Ziemia80°00′00″S 80°00′00″E/-80,000000 80,000000

Antarktyda Wschodnia (ang. East Antarctica, Greater Antarctica, fr. Antarctique oriental)[1] – jeden z dwóch, obok Antarktydy Zachodniej, wielkich regionów kontynentu Antarktydy.

Nazwa

Nazwa „Antarktyda Wschodnia” nawiązuje do tego, że prawie cały region znajduje się na wschodniej półkuli globu[2]. Nazwa weszła do użycia na początku XX w. i została spopularyzowana w okresie po Międzynarodowym Roku Geofizycznym (1957–1958) i badaniach, które wykazały, że Góry Transantarktyczne stanowią użyteczną granicę podziału kontynentu na część wschodnią i zachodnią[2].

Nazwy „Antarktyda Wschodnia” i „Antarktyda Zachodnia” mogą być mylące[3]. Dla obserwatora patrzącego w kierunku północnym stojącego na przykład na Lodowcu Szelfowym Rossa „Antarktyda Wschodnia” znajduje się na zachodzie a „Antarktyda Zachodnia” na wschodzie[4]. Stąd też zaproponowano inne nazwy regionów: Greater Antarctica dla części „wschodniej” i Lesser Antarctica dla części „zachodniej”[3]. Niemniej jednak w literaturze dominują nazwy „Antarktyda Wschodnia” i „Antarktyda Zachodnia”[4].

Geografia

Jeden z dwóch, obok Antarktydy Zachodniej, wielkich regionów kontynentu Antarktydy[2]. Granicą oddzielającą obie części kontynentu są Góry Transantarktyczne, rozciągające się od Morza Weddella do Morza Rossa, które same leżą w Antarktydzie Wschodniej[4].

Antarktyda Wschodnia obejmuje następujące regiony[2]:

Antarktydę Wschodnią pokrywa największy lądolód na świecie – East Antarctic Ice Sheet[5]. Największa grubość lodu w regionie (i na całym kontynencie) odnotowana została na Ziemi Wilkesa[6].

Największym lodowcem jest Lodowiec Lamberta[5], zasilający Lodowiec Szelfowy Amery’ego[7]. Jest to największy i najdłuższy lodowiec świata, zajmujący ponad 1 milion km² i rozciągający się na długości 400 km[7].

Najwyższe wzniesienia regionu (i całego kontynentu) znajdują się w obrębie kopuł lodowych: Dome A (4030 m n.p.m.), Dome F (3807 m n.p.m.) i Dome C (3206 m n.p.m.)[8]. Na terenie Antarktydy Wschodniej leży biegun południowy[5], który zlokalizowany jest na płaskowyżu na wysokości 2835 m n.p.m.[6]

East Antarctic Ice Sheet jest najzimniejszym obszarem na ziemi[9]. Na podstawie badań satelitarnych w latach 2004–2016 stwierdzono, że w płytkich zagłębieniach w pobliżu szczytu lądolodu na wysokości 3800–4050 m temperatura powierzchni może lokalnie spadać do -90°C lub niżej (ok. -98°C), natomiast temperatura powietrza mierzona wówczas przy powierzchni przez zautomatyzowane stacje meteorologiczne dochodzić do −94 ± 4°C[10][a].

Antarktyda, a w szczególności Antarktyda Wschodnia, zajmuje szczególne miejsce w zakresie zainteresowań geologii z uwagi na jej stabilność pod względem geologicznym od momentu przyłączenia się do superkontynentu Gondwany w okresie fanerozoiku[11].

Uwagi

  1. Rekord najniższej odnotowanej temperatury powietrza na Ziemi, uznawany przez Międzynarodową Organizację Meteorologiczną (ang. World Meteorological Organisation), padł 21 lipca 1983 roku w radzieckiej stacji polarnej Wostok, która odnotowała -89,2°C, zob. Międzynarodowa Organizacja Meteorologiczna ↓.

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of the Antarctic Treaty.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of the Antarctic Treaty
Antarctica-pl.svg
Mapa topograficzna Antarktydy z polskimi egzonimami dla obiektów geograficznych (tam, gdzie zostały ustalone). Zaznaczone są największe stacje badawcze oraz stacja polska.
Geographic Southpole.jpg
Autor: Kuno Lechner, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Geographic Southpole
Antarctica relief location map.jpg
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Physical Location map Antarctica, Azimuthal equidistant projection