Anto Gvozdenović

Anto Gvozdenović

Data i miejsce urodzenia	26 stycznia 1853 Ćeklići
Data i miejsce śmierci	2 września 1935 Vuči Do
Współregent króla Czarnogóry Michała
Okres	od 7 marca 1921 do 1929
Poprzednik	Daniel jako król
Następca	Michał jako samodzielny król
Prezes Rady Królewskiej Czarnogóry
Okres	od 1 marca 1921 do 13 stycznia 1922
Poprzednik	Jovan Plamenac
Następca	Milutin Vučinić
Prezes Rady Królewskiej Czarnogóry
Okres	od 13 lutego 1922 do 13 lipca 1922
Poprzednik	Milutin Vučinić
Następca	jako on sam
Prezes Rady Królewskiej Czarnogóry na uchodźstwie
Okres	od 13 lipca 1922 do 14 września 1929
Poprzednik	jako on sam
Następca	urząd zniesiony
Odznaczenia

Anto Gvozdenović, czarn. Анто Гвозденовић (ur. 26 stycznia 1853 w Ćeklići, zm. 2 września 1935 w Vuči Do) – czarnogórski generał, dyplomata i polityk. W 1921–1922 premier Czarnogóry na uchodźstwie; w 1921–1929 współregent króla Michała.

Biografia

Pierwsze nauki przyjmował w domu. W 1863 został przyjęty do Seminarium Teologicznego i Nauczycielskiego w Cetynii. Ukończył je z wyróżnieniem i otrzymał od księcia Mikołaja stypendium, dzięki któremu kontynuował kształcenie w Imperialnej Akademii Medycznej Uniwersytetu Moskiewskiego. Był tam słuchaczem wykładów m.in. prof. Siergieja Botkina. Reprezentował też studentów uczelni na kilku kongresach międzynarodowych: w Paryżu, Berlinie i Londynie. W 1875 na wieść o wybuchu powstania w Hercegowinie przerwał studia i powrócił do Czarnogóry, aby wziąć w nim udział. W Cetynii poznał Williama J. Stillmana, amerykańskiego dyplomatę i korespondenta „London Times”, który zatrudnia go jako swojego sekretarza i tłumacza.

31 maja 1879 Gvozdenović otrzymuje tytuł doktora nauk medycznych i zostaje skierowany na praktykę do armii rosyjskiej. Tam pod dowództwem gen. Wasilija Gurki służył jako chirurg frontowy w wojnie z Turcją (1877–1878). Za udział w kampanii został odznaczony medalem Czerwonego Krzyża. W 1879 skierowano go do dowództwa sanitarnego kaukaskiego okręgu wojskowego, a w kolejnym roku do sztabu gen. Michaiła Skobielewa, stacjonującego w Chiwie i Bucharze. W 1881 trakcie ataku na twierdzę Geok w wyniku śmierci dowódcy batalionu, przejął dowodzenie otrzymując stopień majora. W trakcie szturmu twierdzy osobiście dowodził natarciem pierwszego szeregu żołnierzy. W dowód uznania dla odwagi gen. Skobeliew obdarował go zbroją perską i polecił do odznaczenia orderem św. Włodzimierza z mieczami. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905) został powołany na stanowisko szefa służb medycznych, żeby następnie znaleźć się w sztabie gen. Aleksieja Kuropatkina. Po zakończeniu wojny mianowany generałem porucznikiem (1905).

Ofiarnością w wojnach z Turcją, w Turkmenistanie i z Japonią, Gvozdenović zyskał przyjaźń gen. Skobeliewa. Ten bardzo popularny dowódca wprowadził go do kręgów towarzysko-politycznych dworu carskiego, gdzie szybko zyskał zaufanie Mikołaja II. W 1906 został powołany przez cara w skład Rady Państwa. Odegrał znaczącą rolę w aranżacji małżeństw wielkich książąt Piotra (1864–1931) i Mikołaja (1859–1929) z czarnogórskimi księżniczkami Milicą (1866–1951) i Anastazją (1867–1935).

W 1912 przeszedł w stan spoczynku, złożywszy również wniosek o emeryturę w służbie cywilnej, i powrócił do Czarnogóry. W 1912–1913 walczył jako ochotnik armii czarnogórskiej w I wojnie bałkańskiej. W 1914 emigruje do Francji, gdzie zostaje przyjęty do armii w randze generalskiej. I wojna światowa zastaje go jako zastępcę dowódcy korpusu medycznego. Do Czarnogóry powraca w 1916, aby 25 stycznia zostać adiutantem i doradcą króla Mikołaja. W t.r. dowodził ewakuacją rodziny królewskiej do Włoch. Od tego czasu Gvozdenović pracował w dyplomacji. 20 września 1916 został akredytowany na ambasadora Czarnogóry w Stanach Zjednoczonych (do 18 grudnia 1918). Następnie powraca do Francji, aby 17 lutego 1919 ponownie objąć stanowisko adiutanta i doradcy pozostającego na uchodźstwie króla.

1 marca 1921 król Mikołaj mianuje go premierem rządu. 7 marca t.r. jego następca książę koronny Daniel, jako panujący na uchodźstwie król abdykował, przekazując władzę kolejnemu spadkobiercy, swojemu bratankowi Michałowi, wielkiemu księciu Grahova i Zety. W imieniu 12-letniego króla regencję objęło dwoje współregentów: królowa-matka Milica oraz Gvozdenović. Nadal pozostawał Gvozdenović szefem rządu, choć od 13 lipca 1922 nieuznawanego już przez mocarstwa zachodnie. Urząd ten pełnił dwukrotnie w okresach: 1 marca 1921 – 13 stycznia 1922 oraz 13 lutego – 13 lipca 1922. Pomimo tego przewodniczył rządowi uchodźczemu do osiągnięcia pełnoletności przez króla. 14 września 1929 król na uchodźstwie Michał osiąga pełnoletność i podejmuje decyzję rozwiązania struktur rządu uchodźczego, w pełni akceptując unifikację Czarnogóry z Jugosławią. W wyniku tej decyzji Anto Gvozdenović powraca ostatecznie do kraju, gdzie zostaje wpisany na listę generałów Jugosławii z przeniesieniem w stan spoczynku. Umiera w 1935 swojej posiadłości w Vuči Do.

Bibliografia

• Batrićević, Đuro; Jovanović, Radoman: Dr Anto Gvozdenović: general u tri vojske. Crnogorci u rusko-japanskom ratu. Đuro Batrićević. Podgorica: Obod, 1994. ISBN 978-86-305-0169-2 (serb.).
• Pavlovic, Srdja: Balkan Anschluss : The Annexation of Montenegro and the Creation of the Common South Slavic State. West Lafayette (Indiana): Purdue University Press, 2008. ISBN 978-1-55753-465-1 (ang.).