Antoine Alphonse Chassepot

Antoine Alphonse Chassepot
Data i miejsce urodzenia	4 marca 1833 Mutzig
Data i miejsce śmierci	5 lutego 1905 Gagny
Zawód, zajęcie	konstruktor broni strzeleckiej
Narodowość	francuska
Rodzice	J.B. Chassepot, Hélène Bruder
Małżeństwo	Pauline-Augustine Chassepot
Odznaczenia

Karabin Chassepot wz. 1866

Antoine Alphonse Chassepot (ur. 4 marca 1833 w Mutzig, zm. 5 lutego 1905 w Gagny koło Paryża) – francuski wynalazca i konstruktor broni strzeleckiej.

Życiorys

Jego rodzicami byli J.B. Chassepot, inspektor uzbrojenia w centralnym arsenale artylerii, kawaler Legii Honorowej i Hélène Bruder. Otrzymał wykształcenie klasyczne, ale był zainteresowany techniką i 4 marca 1851 podjął pracę w państwowej fabryce broni Manufacture d’armes de Châtellerault jako robotnik fizyczny, specjalista od zamków^[1]; pobierał także praktyczną naukę w nowoczesnych centrach produkcji broni, jakimi były Mutzig i Klingenthal. 17 listopada 1853 został przeniesiony do centralnego arsenału paryskiego do pracy nad nowymi modelami broni^[2]. 26 maja 1854 przyjęty do wojska, do 3. kompanii artylerii, został decyzją z 31 maja oddelegowany z jednostki do prac nad nowymi modelami broni^[1].

W 1857 opracował swój pierwszy karabin odtylcowy, z zamkiem z gumową uszczelką. Przesunięty do Manufacture d’armes de Saint-Étienne (gdzie 2 marca 1858 został inspektorem drugiej rangi, a 5 grudnia 1861 – pierwszej), dostał zlecenie wyprodukowania 150 karabinków dla kawalerii. Próby nowej broni wypadły pomyślnie, ale władze wojskowe zwlekały z wprowadzeniem karabinka na szerszą skalę, rozważając jaki przyjąć nowy nabój^[2].

Jego kolejny karabin (z 1859) wykorzystywał nabój centralnego zapłonu z łuską metalową i zapłonem systemu Lefaucheux, ale nie rozwijał tego projektu, bo łuski te były zbyt słabe strukturalnie, a ówczesny przemysł francuski nie był gotowy do produkcji właściwej liczby odpowiednio wytrzymałych naboi. W tym samym roku, 10 maja, Chassepot poślubił w Châtellerault Pauline-Augustine Chassepot, córkę swego krewnego, byłego głównego inspektora uzbrojenia, Pierre-Auguste’a Chassepot^[1].

Kolejnym (z 1862) był karabin iglicowy, który marszałek Mac-Mahon zaprezentował cesarzowi Napoleonowi III; próby strzeleckie przeprowadzono w szkole strzeleckiej w Vincennes (l’Ecole normale de tir de Vincennes), dokąd Chassepot został oddelegowany 19 marca 1862. Wykorzystując wyniki tych testów Chassepot w 1863 opracował czwarty wariant, który został zaakceptowany i na polecenie cesarza miano wyprodukować 1500 sztuk (następnie kontrakt zredukowano do 400)^[2]. Przeciw przyjęciu nowej broni protestował marszałek Jacques Louis Randon, argumentując, że była niewypróbowana, a jej szybkostrzelność sprzyjałaby nadmiernemu zużyciu amunicji^[3]. 27 listopada Chassepot 1864 został mianowany naczelnym inspektorem produkcji uzbrojenia przy departamencie artylerii Sztabu Generalnego^[2].

W kwietniu 1866 Manufacture d’armes de Châtellerault wyprodukowała karabiny Chassepot i 100 karabinów kpt. Plumerela. Po testach, w których obok tych dwóch wziął udział także karabin gen. Favé, komisja zarekomendowała przyjęcie karabinu Chassepot Mle 1866, a cesarz Napoleon 30 kwietnia nakazał wdrożenie karabinu do produkcji^[2]. Broń została opatentowana 27 sierpnia, trzy dni później oficjalnie przyjęta do uzbrojenia^[3]; tego samego dnia jego twórca został mianowany kawalerem Legii Honorowej (30 sierpnia 1866)^[2].

Manufacture d’Armes de Mutzig rozpoczęła produkcję karabinów w 1866 i ciągu trzech lat wypuściła ich 180 tysięcy^[2]. Pierwsze 10 tysięcy było gotowe w kwietniu 1867, a w listopadzie zostały one po raz pierwszy użyte przez oddziały francuskie przeciw garibaldczykom pod Mentaną, gdzie wysoko oceniono ich skuteczność^[3]. By zabezpieczyć się przed kopiowaniem przez konkurencję, państwo francuskie zaoferowało (oprócz orderu Legii) także odszkodowanie w wysokości 100 tys. franków za przejęcie patentu, ale ostatecznie się z tej oferty wycofało, nie chcąc także uznać praw patentowych Chassepota, w wyniku czego ten ostatni złożył rezygnację 6 stycznia 1867^[2]. W lutym otrzymał obietnicę odszkodowania w wysokości 30 tys.^[2], przy czym źródła są rozbieżne czy pieniądze otrzymał^[3] czy nie i dlatego podtrzymał swoją rezygnację. 25 lutego 1867 został bezpłatnie urlopowany^[2]. Według Echarda, Chassepot, będąc wciąż inspektorem uzbrojenia odsprzedał swoje patenty przedsiębiorstwu Cahen & Lyon, którego został udziałowcem; wywołany tym konflikt z władzami wojskowymi poskutkował jego odejściem 1 marca 1867^[3]. Zasadniczą umowę z przedstawicielami Cahen, Lyon & Ce na 15 lat, dotycząca produkcji i sprzedaży we Francji i za granicą karabinów iglicowych i starszych wersji swoich konstrukcji, Chassepot podpisał we wrześniu 1867^[4].

19 stycznia 1870 Chassepot otrzymał propozycję powrotu do armii, ale ponieważ nie zaoferowano mu ochrony jego praw do wynalazku, odmówił. Gen Lebœuf uznając że wynalazcy należy się nagroda, przedłożył wniosek o nadanie mu tytuł Oficera Legii Honorowej, który został mu przyznany 12 marca 1870. Tego samego dnia Chassepot ostatecznie wystąpił z armii^[2].

Na emeryturze Chassepot mieszkał wpierw w Nicei, a następnie w Gagny, gdzie zmarł. Karabiny jego systemu wykazały swoją skuteczność podczas wojny francusko pruskiej^[2] przewyższając niemieckie iglicowe karabiny Dreysego dzięki większej wytrzymałości luf i uszczelnieniem zamka, co dawało zasięg 1600 m, o kilometr większy niż pruskiego odpowiednika^[3].

Przypisy

Bibliografia

• AndrzejA. Ciepliński AndrzejA., RyszardR. Woźniak RyszardR., Encyklopedia współczesnej broni palnej, Warszawa: WiS, 1994, ISBN 83-86028-01-7, OCLC 169820275 .