Antoine de Saint-Exupéry

Antoine de Saint-Exupéry
Ilustracja
Antoine de Saint-Exupéry (1942)
Imię i nazwisko

Antoine Marie Jean-Baptiste Roger de Saint-Exupéry

Data i miejsce urodzenia

29 czerwca 1900
Lyon

Data i miejsce śmierci

31 lipca 1944
Marsylia

Narodowość

francuska

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Ważne dzieła
podpis
Odznaczenia
Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja)
FR CdG palm br.png
Krzyż Wojenny 1939–1945 z brązową palmą (Francja)
Strona internetowa

Antoine Marie Jean-Baptiste Roger de Saint-Exupéry, wym. ɑ̃twan də sɛ̃t‿ɛɡzypeʁi (ur. 29 czerwca 1900 w Lyonie, zm. 31 lipca 1944 w Marsylii) – francuski pilot, pisarz i poeta. Autor Małego Księcia (1943), jednego z najważniejszych utworów literackich XX wieku.

Życiorys

Urodził się w Lyonie w rodzinie arystokratycznej jako syn hrabiego Jeana de Saint-Exupéry. Gdy miał 4 lata, zmarł jego ojciec, a Antoine z matką oraz rodzeństwem zamieszkali w zamku u ciotki. Uczył się w szkołach katolickich prowadzonych przez jezuitów. W wieku 12 lat odbył pierwszy lot samolotem jako pasażer, wtedy też przerobił swój rower, dodając mu skrzydła. Zamierzał wstąpić do szkoły morskiej, nie zdał jednak egzaminu wstępnego. W 1919 podjął studia na Wydziale Architektury Akademii Sztuk Pięknych. W 1921 r. uzyskał kwalifikacje pilota cywilnego, a rok później – pilota wojskowego w centrum szkolenia pilotów wojskowych w Istres. W lotnictwie wojskowym służył krótko, gdyż wskutek wypadku, w którym został ranny, przeniesiono go w 1923 do rezerwy w stopniu podporucznika.

W październiku 1926 podjął pracę w Towarzystwie Lotniczym Latécoère, latając pomiędzy Francją i Afryką, głównie przewożąc pocztę, na trasie Tuluza – Casablanca – Dakar[1]. Od 1929 do 1931 pracował jako dyrektor oddziału Latécoère Aeroposta Argentina w Argentynie, gdzie poznał Consuelę Suncin Sandoval de Gómez, z którą ożenił się w marcu 1931 po powrocie do Francji. Wykonując swoją pracę w oddziale Latécoère Aeroposta Argentina, kilkukrotnie lądował na brazylijskiej wyspie Santa Catarina[2]. We Francji nadal latał w służbie pocztowej. W grudniu 1935 podjął próbę rekordowego przelotu na trasie Paryż – Sajgon samolotem Caudron Simoun, ale rozbił maszynę na Pustyni Libijskiej[1]. Podczas wojny domowej w Hiszpanii był korespondentem prasy francuskiej. W styczniu 1938 podjął próbę przelotu na trasie Nowy Jork – Ziemia Ognista, lecz w Gwatemali uległ wypadkowi. Odniósł przy tym poważne obrażenia, których skutkiem był trwały niedowład lewego ramienia.

Doświadczenia lotnicze Antoine’a de Saint-Exupéry znalazły odbicie w jego twórczości. Pierwsze opowiadanie L’Aviateur (Lotnik) opublikował w 1926, a w 1928 wydał powieść Courrier sud (Poczta na południe). W 1931 napisał Nocny lot, a w 1939 – Ziemię, planetę ludzi, za którą otrzymał Grand Prix Akademii Francuskiej.

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej jako kapitan latał we francuskim dywizjonie rozpoznawczym GR II/33 stacjonującym w Orconte, wykonując kilka lotów bojowych. Po zajęciu Francji przez Niemcy został ze swą eskadrą ewakuowany do Algieru (17 czerwca 1940), a następnie po demobilizacji powrócił do Francji. W grudniu 1940 przedostał się przez Portugalię do USA, gdzie zajmował się pisarstwem.

Pobyt na emigracji trwał dwa i pół roku i zaowocował trzema utworami: Pilot wojenny (luty 1942), List do zakładnika (luty 1943) oraz Mały Książę (kwiecień 1943). Mimo zaawansowanego wieku jak na pilota bojowego (wiek pilotów wojskowych nie mógł przekraczać 35 lat, a pisarz miał 43 lata), wykorzystując swe możliwości i wpływy, uzyskał przydział do lotnictwa Wolnych Francuzów, podległego amerykańskiemu dowództwu. Latał w dywizjonie rozpoznawczym GR II/33 na dwusilnikowych szybkich samolotach rozpoznawczych F-5B Lightning (wersja myśliwca P-38). Po wykonaniu dwóch misji bojowych 14 czerwca i 21 lipca 1943 z Tunezji nad Francję, uszkodził samolot przy lądowaniu i został w lotach zawieszony[1]. Przywrócony do nich 16 maja 1944, latał w misjach rozpoznawczych z Korsyki. Awansowany do stopnia majora. 31 lipca 1944 o 8.45 (rano) wystartował do dziewiątego lotu bojowego z zadaniem wykonania zdjęć zgrupowania niemieckich wojsk koło Lyonu, z którego już nie powrócił[1].

Tajemnica śmierci

Tablica pamiątkowa

Przez wiele lat dokładny los samolotu Antoine’a de Saint-Exupéry nie był znany, krążyły też różne hipotezy co do przyczyny jego śmierci, włączając w to samobójstwo[1]. W 1998 roku rybak wyłowił z Morza Śródziemnego w okolicy Marsylii bransoletkę należącą do pisarza, aczkolwiek podejrzewano fałszerstwo[3]. W 2003 roku jednak odnaleziono na dnie morza części jego samolotu, zidentyfikowane w 2004 roku dzięki zachowanym numerom seryjnym[1]. Przekazano je następnie w charakterze eksponatów do Muzeum Lotnictwa i Astronautyki Le Bourget[3]. Jego maszyna zatonęła w pobliżu wyspy Frioul, niedaleko Marsylii. Najprawdopodobniej została zestrzelona przez niemiecki myśliwiec Fw 190 A-8 pilotowany przez Roberta Heichelle, który zgłaszał zestrzelenie atakującego go Lightninga z francuskimi znakami 31 lipca ok. godz. 12:06[1]. Do zestrzelenia Saint-Exupéry’ego przyznał się też w książce Saint-Exupéry: Ostatnia tajemnica (autorzy: Jacques Pradel i Luc Vanrell) niemiecki pilot Horst Rippert, z zastrzeżeniem braku absolutnej pewności co do tożsamości pilota zestrzelonego samolotu.

Kwestia praw autorskich

1 stycznia 2015, zgodnie ze współczesnym prawem o wygaśnięciu praw autorskich 70 lat po śmierci autora w większości krajów (także w Polsce), wszystkie utwory pisarza w języku francuskim weszły do domeny publicznej, przez co stały się „własnością publiczną”, będąc dostępne dla każdego dla wykorzystania w dowolnym celu[4] (wygaśnięcie tych praw nie dotyczy jednak tłumaczeń utworów, które nadal podlegają prawom autorskim do 70 lat od śmierci tłumacza).

Natomiast we Francji na wniosek fundacji jego imienia, Antoine de Saint-Exupéry otrzymał status poległego za Francję, który wydłuża okres ochrony prawno-autorskiej jego utworów o 30 lat i wejdą one do domeny publicznej dopiero w 2044 roku[5].

Twórczość

Najbardziej znanym utworem pisarza jest Mały Książę (Le Petit Prince), ukończony w 1943 roku – filozoficzna baśń dla dzieci i dorosłych; pierwsze polskie wydanie ukazało się w roku 1947. Ponadto napisał:

  • Poczta na południe (Courrier sud; 1928)
  • Nocny lot (Vol de nuit; 1931, w 1933 w Polsce; opowiadanie),
  • Ziemia, planeta ludzi (Terre des hommes; 1939, w 1957 w Polsce; opowiadanie)
  • Pilot wojenny (Pilote de guerre; 1942, w 1970 w Polsce; opowiadanie)
  • List do zakładnika (Lettre à l’otage;1943)
  • Twierdza (Forteresse; napisana w 1944 wydana pośmiertnie w 1948)

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Stanisław Brzeg-Wieluński. Legenda z dna morza. „Skrzydlata Polska”. 5/2004, s. 5-8. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair Sp. z o.o.. ISSN 0137-866X. 
  2. ↑ Heloisa, Documentos comprovam passagem de Saint-Exupéry por Florianópolis, FAPESC [dostęp 2019-11-16] (port. braz.).
  3. ↑ a b Antoine de Saint-Exupéry aurait été abattu par un pilote allemand En savoir plus sur. Le Monde, 2008-03-15. [dostęp 2016-03-06]. (fr.).
  4. ↑ Od 1 stycznia twórczość Baczyńskiego, Gajcego oraz Irzykowskiego przeszła do domeny publicznej, „Booklips.pl”, 2015 [dostęp 2017-11-19] (pol.).
  5. ↑ Nowości w domenie publicznej 2015 – Otwarte zasoby, otwartezasoby.pl [dostęp 2017-11-19] (pol.).

Bibliografia

  • Stanisław Brzeg-Wieluński. Legenda z dna morza. „Skrzydlata Polska”. 5/2004, s. 5-8. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair Sp. z o.o.. ISSN 0137-866X. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

St-ExuperyPlaque.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Friejose (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
The historical marker outside of a house in Quebec City, Canada, where Antoine de Saint-Exupery stayed in 1942.
Croix de Guerre 1939-1945 ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Croix de Guerre 1939-1945 (France)
FR CdG palm br.png
Autor: LukGasz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bronze palm to French Croix de Guerre
Antoine de Saint-Exupéry.jpg
A still image of Saint-Exupéry during a boat tour of a lake near Montreal, Canada, filmed in May 1942. The image was extracted from a single frame of an approximate two minute length 16mm color Kodachrome movie shot casually while meeting with his Canadian publisher Bernard Valiquette and friends, along with wife Consuelo (all of whom are out of view in the image).

The group, which included many women who regaled with laughter at his stories and jokes, were at that moment enjoying a leisurely tour of the lake, with the occasion being caught on movie/ciné film by the boat's owner. The levity and cheerfulness is all the more remarkable as at the time Saint-Exupéry was beset by visa problems which prevented him from returning to the United States, and was also bedridden with cholecystitis of the gallbladder.

According to Frédérique Parent of Sotheby's Auction House in London: "In the film Saint-Ex is surrounded by women under the watchful eye of [his wife] Consuelo, who we see driving the boat; he is telling jokes and laughing and being charming and lovely. It's an absolutely unusual portrayal of Saint-Exupéry especially as he was said to be ill and depressed at the time..... He looks pale and tired and he has dark rings under his eyes but what is so wonderful is that we see a very happy Saint-Ex, even though we know that this time in Canada was one of the most unhappy times of his life."

The French newspaper Le Figaro described the footage as "an unexpected little miracle". The film also provided a never-before seen movie view of Saint-Exupéry's wife and muse, Consuelo, the source of much of his inspired works and angst.

The film is the best, and longest, of three known privately held historical movies of Saint-Exupéry and the only one shot in colour. It was listed for sale in 2010 at Sotheby's, London and was expected to be sold for €50,000. More information can be found at: (French) Découverte d’un film en couleur sur Saint Exupéry, and also at: Haunting Film Of Petit Prince Author Saint-Exupéry For Auction, by Kim Willsher for the guardian.co.uk, Friday 9 April 2010.