Anton Kolig

Fragment fresku – Madonna z Dzieciątkiem i muzykującymi aniołami, grób rodziny Michor na południowej ścianie kościoła w Saak (Nötsch)

Anton Kolig (ur. 1 lipca 1886 w Novým Jičínie (niem. Neutitschein), Morawy, zm. 17 maja 1950 w Nötsch, Karyntia) był austriackim malarzem ekspresjonizmu i jednym z członków grupy zwanej Nötscher Kreis. Był dziadkiem austriackiego malarza, rzeźbiarza i twórcy instalacji Corneliusa Koliga.

Życie

(c) Johann Jaritz / CC BY-SA 4.0

Mozaikowe tondo na grobie Antona Koliga na cmentarzu w Saak (Nötsch)

Anton Kolig był synem malarza pokojowego i kościelnego Ferdinanda Koliga i jego żony Marii. Studiował od 1904 roku – razem z Oskarem Kokoschką – w Wiedniu na Kunstgewerbeschule. W 1907 przeniósł się na tamtejszą Akademię Sztuk Pięknych (Akademie der bildenden Künste), gdzie uczył się u Heinricha Leflera, Rudolfa Bachera i Aloisa Deluga. Tu poznał swoich rówieśników, Sebastiana Iseppa i Franza Wiegele, w kolejnych latach, dzięki wspólnym wyjazdom, ich rodzinne miasto Nötsch (im Gailtal). W 1912 ożenił się z Kathariną Wiegele, siostrą Franza.

Po raz pierwszy pokazał swoje prace publicznie w 1911 roku w ramach wystawy Hagenbundu, m.in. wraz z Oskarem Kokoschką, Antonem Faistauerem, Sebastianem Iseppem i Franzem Wiegele. Dzięki poleceniu ze strony Gustava Klimta i Carla Molla Kolig i Wiegele otrzymują w 1912 stypendium na pobyt w Paryżu, gdzie w Luwrze styka się Kolig przede wszystkim z malarstwem nowoczesnym. Wybuch I wojny światowej zaskakuje go w 1914 roku w Marsylii, skąd w pośpiechu musi uciekać, zostawiając wszystkie swoje prace. Przez Włochy dociera do Austrii i zatrzymuje się w Nötsch.

Od 1916 maluje obrazy związane z wojną, przy czym szczególne zainteresowanie wzbudzają jego portrety generałów i jeńców. W 1918 roku wystawia je (razem z Egonem Schiele) w Klagenfurcie. Portret generała Gottfrieda Seibta pędzla Koliga wyróżniony zostaje w 1928 w Düsseldorfie złotym medalem, a w 1936 artysta otrzymuje zań austriacką nagrodę państwową.

W latach 1926–1927 Anton Kolig brał udział w dekorowaniu nowego budynku festiwalowego (Festspielhaus) w Salzburgu wykonując dlań projekt gobelinu i mozaikę w holu wejściowym. Kiedy w 1928 otrzymał dwie propozycje objęcia profesury w Pradze i Stuttgarcie, zdecydował się na Akademię w Stuttgarcie (Württembergische Akademie in Stuttgart), gdzie wykształcił szereg znaczących później malarzy. Jego twórczość zyskała też wtedy międzynarodowy rozgłos i pokazywana była na licznych wystawach.

W 1929 roku otrzymał Kolig zlecenie ozdobienia freskiem małej sali posiedzeń w budynku Landtagu Karyntii w Klagenfurcie. Wykonane razem z uczniami ze Stuttgartu w następnym roku dzieło stało się przedmiotem ataku niemiecko-nacjonalistycznych posłów, którzy na posiedzeniu Landtagu 25 marca 1931 roku zażądali usunięcia fresków. Zniszczeniu ich udało się wtedy zapobiec, w 1935 roku jednak zostały one zasłonięte, a w 1938, po Anschlussie Austrii naziści zdjęli je zupełnie, podobnie jak mozaikę w salzburskim Festspielhaus. Również inne prace Koliga usunięte zostały ze zbiorów muzeów i galerii, a Adolf Hitler miał osobiście wypowiadać się przeciwko późnoekspresjonitycznej twórczości artysty.

Nie angażując się w kwestie polityczne Kolig pozostawał aż do jesieni 1943 w Stuttgarcie, gdzie jednak z czasem czuł się coraz mniej bezpiecznie i w końcu wrócił do Nötsch. 17 grudnia 1944 został podczas bombardowania wraz z rodziną przysypany gruzami i ciężko ranny. Zniszczeniu uległa też wtedy po raz kolejny znaczna część jego prac.

W 1947 r. Anton Kolig został laureatem nagrody miasta Wiednia w dziedzinie malarstwa i grafiki, w 1959 nazwano jego imieniem ulicę w Wiedniu (Anton-Kolig-Gasse).

Dzieła

Anton Kolig uważany jest za jednego z najważniejszych przedstawicieli austriackiego późnego ekspresjonizmu (Farbexpressionismus). Wykonał ok. 3000 rysunków, 62 barwnych prac na papierze i 390 obrazów olejnych, z których jednak wiele zostało zniszczonych lub zaginęło. Z powodu swych homoerotycznych skłonności podejmował często temat męskiego aktu, ponadto malował portrety i martwe natury. Wiele z prac Koliga daje też wyraz jego religijności. Prace artysty znajdują się głównie w wiedeńskich muzeach: Leopold Museum, Belvedere i w Heeresgeschichtliches Museum (Muzeum Historii Armii), a także w galerii kolekcji Esslów Sammlung Essl w Klosterneuburg oraz w karynckiej Landesgalerie.

Wybrane prace artysty:

• Stille Frau – Bildnis der Mutter (Milcząca kobieta – portret matki), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 2019, 1909, olej na płótnie, 168,5 × 56 cm
• Stilleben mit Äpfeln und Weintrauben (Martwa natura z jabłkami i winogronami), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 507, 1912, olej na płótnie
• Tänzerin (Tancerka), wł. pryw., 1913, olej na płótnie, 156 × 69,5 cm
• Stilleben mit Schildkröte (Martwa natura z żółwiem) Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 194, 1913, olej na płótnie
• Berta Zuckerkandl, Wien Museum, Inv. Nr. 77.879, 1915, olej na płótnie, 150 × 81 cm
• Hauptmann Boleslavski (Kapitam Boleslavski), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 171, 1916, olej na płótnie
• Winterlandschaft bei Sonnenuntergang (Pejzaż zimowy o zachodzie słońca), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 183, 1917, olej na kartonie
• Sitzender Jüngling – Am Morgen (Siedzący młodzian – o poranku), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 406, 1919, olej na płótnie, 152 × 93,1 cm
• Liegender Männerakt in Grau (Leżący akt męski w szarości), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 352, 1919, olej na płótnie
• Die Handarbeitslehrerin (Nauczycielka robótek ręcznych), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 353, 1920, olej na płótnie
• Sehnsucht (Tęsknota), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 200, 1922, olej na płótnie
• Aufschwebender Genius (Unoszący się geniusz – szkic do plafonu w budynku wiedeńskiej straży pożarnej), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 233), 1924, olej na płótnie
• Freski dla krematorium w Wiedniu, 1925
• Spiegelakt (Akt lustrzany), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 198, 1926, olej na płótnie
• Selbstbildnis in blauer Jacke (Autoportret w niebieskiej kurtce), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 199, 1926, olej na płótnie
• Freski (Klagenfurt, Landhaus), 1930
• Das Pelzchen – Des Künstlers Tochter Antoinette (Futerko – córka artysty Antoinette), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 351, 1930, olej na płótnie, 125 × 78,2 cm
• Liegender Männerakt (Leżący akt męski), Stuttgart, wł. pryw., ok. 1930, olej na płótnie
• Portrait von Dr. Ensinger (Portret dra Ensingera) Stuttgart, wł. pryw., ok. 1930, olej na płótnie
• Das Vergehen (Przemijanie), Linz, Lentos Kunstmuseum, 1946, olej na płótnie, 76 × 94 cm
• Zivilisation III (Cywilizacja III), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 185, 1947, olej na kartonie
• Die Sonnensucher (Poszukujący słońca), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 193, 1947, olej na płótnie
• Die vier Evangelisten (Czterej ewangeliści), Wiedeń, Leopold Museum, Inv. Nr. 355, 1948, olej na płycie pilśniowej
• Männlicher Akt mit Schlange (Akt męski z wężem), Wiedeń, Zbiory Narodowego Banku Austrii, 1949, olej na płycie pilśniowej, 84,6 × 57 cm
• Brustbild eines Knaben mit Violine (Popiersie chłopca ze skrzypcami), Wiedeń, SZbiory Narodowego Banku Austrii, ok. 1949, olej na kartonie, 53 × 43,5 cm

Bibliografia

• Erwin Hirtenfelder, Die Koligsche Kunst ist geistiger Bolschewismus. Ein Bildersturm im Dritten Reich. Die Fresken Anton Koligs und seiner Stuttgarter Akademieklasse im Landhaus zu Klagenfurt, Hatje Cantz, Ostfildern 2001
• Erwin Hirtenfelder, Bertram K. Steiner, Tatort Kolig – Saal 1929-1999, Klagenfurt 1999.
• Richard Milesi, Anton Kolig. Verlag des Landesmuseums für Kärnten, Klagenfurt 1954
• Otmar Rychlik (red.) Anton Kolig 1886-1950. Das malerische Werk, Brandstätter, Wien 2001
• Otmar Rychlik, Klaus A. Schröder (red.)Anton Kolig – männliche Aktzeichnungen (kat. wystawy w Albertinie), Hatje Cantz, Ostfildern 2005

Linki zewnętrzne

• Anton Kolig w Österreichische Galerie Belvedere. noetscherkreis.belvedere.at. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-07)].