Anton Mussert

Anton Mussert

(c) Bundesarchiv, Bild 183-S61074 / CC-BY-SA 3.0
Data i miejsce urodzenia	11 maja 1894 Werkdendam
Data i miejsce śmierci	7 maja 1946 Haga
De Leider
Okres	od grudzień 1942 do 1945
Przynależność polityczna	Narodowosocjalistyczny Ruch Holenderski
Poprzednik	urząd utworzony
Następca	urząd zniesiony
Przywódca Narodowosocjalistycznego Ruchu Holenderskiego
Okres	od 1931 do 1945
Poprzednik	urząd utworzony
Następca	urząd zniesiony

Anton Adriaan Mussert (ur. 11 maja 1894 r. w Werkendam, zm. 7 maja 1946 r. w więzieniu Waalsdorpervlakte w Hadze) – holenderski polityk, współzałożyciel i przywódca faszystowskiego Narodowo-Socjalistycznego Ruchu Holenderskiego (NSB)

Młodość

Jego ojciec był dyrektorem szkoły podstawowej, do której uczęszczał młody A. A. Mussert. Po jej ukończeniu zamierzał kształcić się na oficera marynarki, ale został odrzucony. W tej sytuacji rozpoczął naukę w szkole technicznej w Delfcie. W przededniu wybuchu I wojny światowej w 1914 r. wstąpił ochotniczo do armii holenderskiej, ale został z niej szybko zwolniony z powodu poważnej i długotrwałej choroby nerek. W 1918 r. wznowił i zakończył naukę w szkole technicznej.

Okres przedwojenny

Podjął pracę w administracji państwowej w Departamencie Rzecznym i Prac Publicznych, a następnie Prowincjonalnym Instytucie Hydrologicznym w Utrechcie. Jednocześnie zaangażował się w działalność polityczną. Był gorącym przeciwnikiem traktatu wersalskiego, zostając sekretarzem Narodowego Komitetu Przeciwko Traktatowi w Belgii. Należał także do kilku skrajnie prawicowych ugrupowań, m.in. Dietsche Bond, które postulowało utworzenie tzw. Wielkiej Holandii. Na pocz. lat 30. nawiązał kontakt z Cornelisem van Geelkerkenem, faszystowskim i nacjonalistycznym działaczem politycznym. 14 grudnia 1931 r. współzałożył z nim Narodowo-Socjalistyczny Ruch Holenderski (NSB), który wkrótce stał się największym faszystowskim ugrupowaniem politycznym w Holandii. A. A. Mussert wzorował się na włoskiej Narodowej Partii Faszystowskiej Benito Mussoliniego; później doszły także elementy zapożyczone z nazistowskiej NSDAP Adolfa Hitlera. Jednym z jego głównych celów było doprowadzenie do utworzenia tzw. Wielkiej Holandii. Dosyć szybko w partii zarysowała się opozycja w stosunku do niego reprezentowana przez Rosta van Tonningena, który chciał przesunąć program NSB na bardziej skrajne pozycje i opowiadał się za włączeniem Holandii do germańskiej Wielkiej Rzeszy. Przywództwo A. A. Musserta zapewniło NSB prawie 8% głosów w wyborach parlamentarnych w 1935 r. Partia liczyła wówczas ok. 50 tys. członków; był to okres jej największego rozkwitu. Jednakże już w 1937 r. uzyskała tylko 4% głosów, co było spowodowane dużym zradykalizowaniem jej programu. W listopadzie 1936 r. A. A. Mussert spotkał się z przywódcą III Rzeszy. Do programu NSB zostały dołączone bardziej radykalne hasła, m.in. o charakterze rasistowskim i antysemickim.

Okupacja niemiecka

Po zajęciu Holandii przez Niemcy w maju 1940 r., A. A. Mussert podjął politykę ścisłej kolaboracji z okupantami, ale na zasadzie równych stron. W tej sytuacji Niemcy, a zwłaszcza SS, zamierzali postawić na R. van Tonningena, który bardziej odpowiadał ich planom. 9 czerwca doszło do spotkania przywódcy NSB z Gottlobem Bergerem, podczas którego szef Głównego Urzędu SS przedstawił A. A. Mussertowi zamierzenia A. Hitlera co do przyszłości Holandii: kraj miał być włączony do Rzeszy Niemieckiej, Holendrzy mieli wstępować do Waffen-SS i miała być utworzona holenderska część Algemeine SS. A. A. Mussert nie zgodził się, ale wkrótce zmienił zdanie, aby nie utracić kontroli nad swoją partią. W odpowiedzi niemieckie władze polityczne zdelegalizowały wszystkie ugrupowania polityczne poza NSB. W czerwcu 1940 r. przeprowadzono rekrutację członków NSB do Pułku SS "Westland", a we wrześniu sformowano Nederlandsche SS, na czele którego stanął Henk Feldmeijer, przedstawiciel radykalnego skrzydła NSB. Niemcy zgodzili się jedynie na zachowanie holenderskiego SS w składzie NSB, a nie jako odrębnej formacji. Po najeździe Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 r., A. A. Mussert zamierzał utworzyć holenderską formację zbrojną do walki z Sowietami, która występowałaby pod narodowymi sztandarami z holenderską kadrą dowódczą i podlegała jego rozkazom. Jednakże Niemcy odrzucili tę koncepcję, tworząc 10 lipca Vrijwilligerslegioen Nederland. Pod koniec 1941 r. A. A. Mussert oficjalnie zadeklarował wierność A. Hitlerowi jako germańskiemu Führerowi. W grudniu 1942 r. w odpowiedzi przywódca III Rzeszy ogłosił go przywódcą (De Leider) holenderskiego narodu, choć nie miało to żadnych praktycznych konsekwencji. Jego rola już do końca wojny coraz bardziej stawała się czysto symboliczna.

Epilog

7 maja 1945 r. A. A. Mussert został aresztowany i osadzony w więzieniu, a 12 grudnia skazany na śmierć pod zarzutem zdrady stanu. Wyrok wykonano przez rozstrzelanie 7 maja 1946 r. w haskim więzieniu Waalsdorpervlakte.

W 1968 r. znany holenderski reżyser Paul Verhoeven nakręcił film dokumentalny o życiu przywódcy NSB pt. "Portret van Anton Adriaan Mussert".

Linki zewnętrzne

Biografia Antona Musserta (jęz. niderlandzki)