Antoni Barancewicz

Antoni Barancewicz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

21 marca 1837
Kirkliszki

Data i miejsce śmierci

26 stycznia 1918
Lwów

Miejsce spoczynku

Cmentarz Łyczakowski we Lwowie

Narodowość

polska

Antoni Barancewicz
major
Data i miejsce urodzenia

30 stycznia 1837 lub 21 marca 1837
sielsowiet Żuprany

Data śmierci

26 stycznia 1918

Przebieg służby
Siły zbrojne

Lesser Coat of Arms of Russian Empire.svg Armia Imperium Rosyjskiego
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Jednostki

Lubawski Pułk Piechoty

Główne wojny i bitwy

powstanie styczniowe

Antoni Barancewicz herbu Junosza (ur. 21 marca 1837 w Kirkliszkach, zm. 26 stycznia 1918 we Lwowie) – polski inżynier, major, działacz społeczny i narodowy, naczelnik wojenny powiatu bielskiego w powstaniu styczniowym[1].

Życiorys

Pomnik w Wygonowie upamiętniający walki powstańców styczniowych pod Boćkami

Urodził się 21 marca 1837 w Kirkliszkach (powiat oszmiański) jako syn Kazimierza i Wiktorii z domu Rymkiewicz.

Ukończył gimnazjum w Wilnie, po czym wstąpił do Armii Imperium Rosyjskiego, w której został oficerem inżynierii. W stopniu podporucznika piechoty służył w Lubawskim Pułku Piechoty[2]. Przed 1863 działał w polskiej konspiracji i działalności spiskowej. Po wybuchu powstania styczniowego, służąc dotychczas jako porucznik piechoty w garnizonie w Białymstoku, wraz z 22 ochotnikami 24 kwietnia 1863 zgłosił się do powstańczego punktu zbornego w Kamionce[3]. Wstąpił do oddziału gen. Onufrego Duchińskiego (wraz z nim m.in. Władysław Brandt, Julian i Bogusław Ejtminowiczowie, Kazimierz Kobyliński[4]). Służył w stopniu porucznika[5], następnie mianowany kapitanem piechoty 22 sierpnia 1863. Był podkomendnym w oddziałach gen. Onufrego Duchińskiego, po jego rozbiciu mianowany przez Rząd Narodowy dowódcą oddziału bielskiego[6] na Litwie, potem służył w oddziale Juliana Ejtminowicza działającego wraz z oddziałem Walerego Wróblewskiego, ponadto także w oddziale Karola Krysińskiego. Brał udział w walkach na terenie Grodzieńszczyzny: 29 kwietnia 1863 pod Waliłami, Rudnikami, Cichanowcem, Zezulinem, Kossoszą. Kolanem, Starościnem, Ossową, Łupkami, Wojciechowem, Jedlanką, 19 września 1863 pod Łukawicą, 20 września 1863 pod Boćkami (powiat bielski, gdzie zorganizował zasadzkę oddziału powstańców w liczbie 109[7] na kolumnę 9. Roty sofijskiej prosyjską kpt. Emalienowa, która okazała się nieskuteczna i stanowiła jedną z ostatnich walk na Grodzieńszczyźnie[8]); na Podlasiu 24 września 1863 pod Konstantynowem; na Lubelszczyźnie 31 grudnia 1863 pod Małą Bukową. Po przegranej walce pod Rutką Korybutową na Podlasiu z 19 stycznia 1864 przedostał się do Galicji 1 lutego 1864, a następnie wyemigrował do Francji[9]. Został awansowany do stopnia majora[10] piechoty 24 marca 1864.

W Paryżu był zatrudniony w biurze kolejowym na przełomie 1867/1868. Pod koniec 1868 wskutek stanu zdrowia przedostał się do Wielkopolski pod zaborem pruskim, a w marcu 1869 przybył na tereny polskie w zaborze austriackim. Przez kilka miesięcy był zatrudniony w budowie kolei Tarnopol-Podwołoczyska, a w sierpniu 1869 został przyjęty do służby krajowej. Od 1872 przez ponad 40 lat był inżynierem Wydziału Krajowego w okręgowych drogach krajowych w Stanisławowie. W tym mieście był założycielem i przez 17 lat prezesem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a po ustąpieniu otrzymał tytuł prezesa honorowego. Pełnił także funkcję prezesa okręgu VII stanisławowskiego[11] oraz w ogólnokrajowym Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” został zastępcą wydziałowego z przeznaczeniem do funkcji wydziałowego[12]. Od 1898 do 1912 był członkiem zwyczajnym Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie[13][14].

Według stanu z 1903 kierował delegacją w Stanisławowie zarejestrowanego w 1888 Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania roku 1863/64 z siedzibą we Lwowie[15]. Czyny powstańcze Antoniego Barancewicza opisał Bronisław Szwarce w książce pt. W czterdziestą rocznicę powstania styczniowego, 1863-1903[16]. W 1903 Antoni Barancewicz wydał publikację wspomnieniową pt. Ostatnie dnie konnego oddziału litewskiego. W 40-stą rocznicę powstania styczniowego (1863-1903)[17]. Wspierał weteranów powstania[18] i ich upamiętnienie[19].

Zmarł 26 stycznia 1918 we Lwowie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[20][21][22] (kwatera nr 40 powstańców styczniowych, tzw. „górka powstańcza”, rząd XII[23]).

Jego żoną była Pelagia z domu Deskur herbu Góra Złotoskalista (1850-1917, jej pradziadkiem był pułkownik Jan Jerzy Deskur (zm. 1816)[24]). Ich dziećmi byli Stefania, Jan, Kazimierz (1880-1939, inżynier i pułkownik Wojska Polskiego) i Helena (1881-1958, po mężu Wiśniewska).

Dla upamiętnienia walk pod Boćkami został ustanowiony pomnik w pobliskim Wygonowie[25].

Zobacz też

  • Ignacy Kinel – powstaniec styczniowy, później także inżynier drogowy

Przypisy

  1. Organizacja władz powstańczych w roku 1863 [Spis obejmuje Komitet Centralny oraz naczelników wojennych i cywilnych powiatów z województw: mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego, sandomierskiego, krakowskiego, kaliskiego, płockiego, augustowskiego, wileńskiego, kowieńskiego, grodzieńskiego, mińskiego, mohylewskiego, witebskiego, kijowskiego, wołyńskiego, podolskiego oraz z Galicji, Wielkopolski i Prus Zachodnich. AGAD, nr zespołu 245, s. 14.
  2. Paweł Powierza: Wspomnienia z powstania styczniowego 1863 roku. Testament moralny autora. Białystok: Muzeum Wojska w Białymstoku, 1996, s. 101.
  3. Stanisław Strumph-Wojtkiewicz: Powstanie styczniowe. Warszawa: Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, 1973, s. 193.
  4. Władysław Brandt. kosywojny.pl. [dostęp 2015-05-24].
  5. Stanisław Łaniec: Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego: 1861-1864. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002, s. 112.
  6. W czterdziestą rocznicę powstania styczniowego 1863–1903. Lwów: Komitet Wydawniczy, 1903, s. 398.
  7. Gmina Boćki. powiatbielski.pl. [dostęp 2015-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  8. Kalendarium dziejów oręża polskiego. muzeumwp.pl. [dostęp 2015-05-24].
  9. Tablica ogłoszeP – strona 16 – marzec 2004. [dostęp 2015-05-24].
  10. Lista oficerow rosyj. pozyskanych dla prac rewolucyjnych. [dostęp 2015-05-24].
  11. Sprawozdanie z lustracyi Towarzystw sokolich okręgu krakowskiego. „Przewodnik Gimnastyczny”, s. 128, Nr 11 z 1898. 
  12. II Zlot Sokołów. „Gazeta Lwowska”, s. 5, Nr 162 z 18 lipca 1894. 
  13. Członkowie Towarzystwa w drugiem dwudziestopięcioleciu (1902-1926). W: Maksymilian Matakiewicz: Polskie Towarzystwo Politechniczne we Lwowie 1877–1927. Księga pamiątkowa wydana z okazji 50-letniego jubileuszu Towarzystwa. Lwów: Polskie Towarzystwo Politechniczne we Lwowie, 1927, s. 88.
  14. Spis członków Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie według stanu z dnia 31. grudnia 1910. „Czasopismo Techniczne”, s. 24, Nr 24 z 25 grudnia 1910. Towarzystwo Politechniczne we Lwowie. 
  15. Nieco szczegółów biograficznych dotyczących uczestników organizacyi i partyzantki r. 1863/64. W: Józef Białynia Chołodecki: Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w czterdziestą rocznicę powstania r. 1863/1864. Lwów: 1904, s. 429.
  16. W czterdziestą rocznicę powstania styczniowego, 1863-1903. books.google.pl. [dostęp 2015-05-24].
  17. Stanisław Łaniec: Białoruś w drugiej połowie XIX stulecia. Olsztyn: 1997, s. 181.
  18. Kronika. „Związek Chrześcijański”, s. 3, Nr 25 z 2 stycznia 1898. Towarzystwo „Związku Chrześcijańsko-Społecznego”. 
  19. W czterdziestą rocznicę powstania styczniowego 1863–1903. Lwów: Komitet Wydawniczy, 1903, s. 555.
  20. Józef Białynia Chołodecki: Cmentarzyska i groby naszych Bohaterów z lat 1794-1864 na terenie Wschodniej Małopolski. Lwów: Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów we Lwowie, 1928, s. 23.
  21. Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-198. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989, s. 407.
  22. Stanisław Nicieja: Łyczaków: dzielnica za Styksem. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998, s. 540.
  23. Tadeusz Loster: Towarzystwo weteranów, górka powstańców i jej chorąży. Gliwicki Klub Frondy, 2013-01-22. [dostęp 2015-05-24].
  24. Jan Stefan Deskur h. Góra Złotoskalista. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-05-24].
  25. Spotkanie przy bratniej mogile pod Wygonowem. „Niedziela Podlaska”, s. 6, Nr 38 (1031) z 21 września 2014. 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Mogiła powstańców styczniowych w pobliżu Wygonowa 1.JPG
Autor: jdx, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mogiła powstańców styczniowych w pobliżu Wygonowa.
Antoni Barancewicz.jpg
Mjr inż. Antoni Barancewicz