Antoni Biłas

Antoni Biłas
Data i miejsce urodzenia

1921
Lwów

Data i miejsce śmierci

1 grudnia 1997
Łódź

Alma Mater

Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie

Dziedzina sztuki

rzeźba

Antoni Biłas (ur. 1921 we Lwowie, zm. 1 grudnia 1997 w Łodzi) – polski rzeźbiarz.

Wykształcenie

Antoni Biłas ukończył studia w Instytucie Sztuk Pięknych we Lwowie u profesora Mariana Wnuka; dyplom uzyskał w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1945 r. Biłas przyjechał do Łodzi. Należał do Związku Polskich Artystów Plastyków.

Pomniki

  • 1950 – Pomnik Robotnika i Robotnicy w Łodzi. Pomnik został wykonany z gipsu. Został rozebrany po uszkodzeniu wynikłym z eksplozji w 1952. Współautorzy: Józef Starzyński, Wacław Wołosewicz[1].
  • 1960 – Pomnik-Mauzoleum – Radogoszcz. Pomnik-Mauzoleum w miejscu obozu hitlerowskiego w Radogoszczu w Łodzi. Pomnik wykonany w betonie i metalu Autor betonowego pomnika, płaskorzeźba i elementów bramy z metalu[2][3].
  • 1960 – Pomnik Tadeusza Kościuszki w Łodzi. Odbudowa Pomnika w starym, przedwojennym kształcie realizacja odtworzył Zespół Artystów Rzeźbiarzy: Mieczysław Lubelski (ten sam twórca, który projektował go 30 lat wcześniej), Antoni Biłas, Elwira i Jerzy Mazurczykowie. Fundusze na ten cel pochodziły ze składek społecznych[4].
  • 9 czerwca 1966 – Pomnik Czynu Zbrojnego Gwardii Ludowej i Armii Ludowej w Muzeum w Polichnie. Pomnik wykonany w betonie. Decyzja o jego budowie zapadła na posiedzeniu Zarządu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację 1 lutego 1966 r.[5][6] W latach dziewięćdziesiątych XX w. lico pomnika uległo zmianie. Obecnie widnieją na nim daty 1939 i 1956, rozdzielone znakiem Polski Walczącej[7].
  • 14 grudnia 1968 – Pomnik Bojowników o Wyzwolenie Społeczne i Narodowe w Pabianicach. Po nim został odsłonięty 15 grudnia 1968 r. w 20-lecie zjednoczenia PZPR rocznicę oraz 50. rocznicę powstania KPP. Pomnik wykonany w betonie.
  • 28 września 1969 – Pomnik Stu Straconych w Zgierzu na Plac Stu Straconych w Zgierzu. Pomnik wykonany w betonie. Napis na pomniku brzmi: ”Stu Polakom bestialsko zamordowanym przez hitlerowskiego okupanta 20.III.1942 r. Społeczeństwo miasta Zgierza” 20 marca 1942 r. Niemcy spędzili siłą około 6 tysięcy osób na dawny plac stodół (ówczesne wysypisko śmieci) i na ich oczach rozstrzelano 100 (96 mężczyzn i 4 kobiety) niewinnych Polaków. Był to odwet za zastrzelenie dwóch SS-Mannów przez sierżanta Wojska Polskiego Józefa Mierzyńskiego. Władze niemieckie wiedziały kto jest sprawcą zabójstwa, ale w celu sterroryzowania narodu polskiego stosowano odpowiedzialność zbiorową. Ciała rozstrzelonych wywieziono do lasu lućmierskiego i tam je pogrzebano. Po wojnie przeprowadzono ekshumację do zbiorowej mogiły, znajdującej się w lesie w pobliżu trasy ozorkowskiej.Dla uczczenia ofiar zbrodni nazistowskich społeczeństwo Zgierza w miejscu egzekucji przy zbiegu ulic Piątkowskiej i J. Piłsudskiego wzniosło pomnik[8].
  • 27 marca 1982 – Pomnik Leona Schillera w Łodzi. Rzeźba wykonana w granicie. Monument powstał dzięki składkom mieszkańców Łodzi z inicjatywy Kazimierza Dejmka.
  • 1983 – Pomnik tańczącej pary w Łodzi, Pomnik wykonany w betonie. Dwie postacie połączone w fantazyjnej figurze tanecznej, stanowiące charakterystyczną rzeźbę przy rondzie Sybiraków na Widzewie[9].

Zdjęcia pomników autorstwa Antoniego Biłasa (wybrane)

  • Pomnik Leona Schillera.jpg
  • Plac Stu Straconych (Zgierz).jpg
  • Łódź - Pomnik Tadeusza Kościuszki 01.JPG
  • Radogoszcz mauzoleum.jpg
  • Ignacy Płażewski, Mauzoleum na Radogoszczu w Łodzi (metalowa konstrukcja w murze), I-4723-3.jpg

Przypisy

  1. ↑ Piotr Strzemieczny, Maria Nowakowska, Plenerowa Galeria Rzeźby, Taurus Edukacja i Kultura, 29 września 2020 [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  2. ↑ Sklep Kolekcjonerski Allcollect/2519.
  3. ↑ Miastograf – ul. Zgierska 147, Mauzoleum na Radogoszczu w Łodzi, Miastograf [dostęp 2019-05-25] (pol.).
  4. ↑ Kartka z kalendarza: 57 lat temu odsłonięto pomnik Tadeusza Kościuszki w Łodzi, dzienniklodzki.pl [dostęp 2019-05-25] (pol.).
  5. ↑ Pomnik i Muzeum Czynu Zbrojnego GL i AL – sztuka.net, sztuka.net [dostęp 2019-05-25] (pol.).
  6. ↑ Poznaj Polskę i jej sąsiadów z Polą Neis.
  7. ↑ Historia oddziału w Polichnie | Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim, muzeumpiotrkow.pl [dostęp 2019-05-25] (pol.).
  8. ↑ 75. rocznica Zbrodni Zgierskiej: „Dziś za jednego Niemca śmierć poniesie 50 Polaków” | dzieje.pl – Historia Polski, dzieje.pl [dostęp 2019-05-25] (pol.).
  9. ↑ Pomnik tańczącej pary na Widzewie odzyska głowy! Autor nie żyje, Express Ilustrowany [dostęp 2019-05-25] (pol.).

Media użyte na tej stronie

Radogoszcz mauzoleum.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Ignacy Płażewski, Mauzoleum na Radogoszczu w Łodzi (metalowa konstrukcja w murze), I-4723-3.jpg
Autor: Ignacy Płażewski , Licencja: CC BY-SA 3.0 pl

Fotografia Ignacego Płażewskiego przedstawiająca fragment muru z metaloplastyką na terenie Mauzoleum na Radogoszczu, mieszczącym w dawnej fabryce Samuela Abbego u zbiegu ulic Zgierskiej i Sowińskiego. Miejsce to upamiętnia mieszczące się w trakcie II wojny światowej więzienie i obóz przejściowy, a w szczególności tragiczne wydarzenia z nocy 17-18 stycznia 1945 r. Historia więzienia radogoskiego związana jest z istnieniem obozu przejściowego w fabryce Michała Glazera przy ówczesnej ulicy Krakowskiej 55 (ob. Liściasta 17) powstałym w listopadzie 1939 r. Początkowo w dawnej fabryce Abbego mieścił się obóz przesiedleńczy dla mieszkańców Łodzi oraz województwa łódzkiego. 2 grudnia 1939 r. przeniesiono do niej pozostałych osadzonych w fabryce Glazera i utworzono więzienie policyjne, które od lipca 1940 r. nosiło nazwę Rozszerzonego Więzienia Policyjnego. W sierpniu 1943 r. połączono więzienie radogoskie i obóz pracy karnej na Sikawie, co spowodowało zmianę jego nazwy na „Erweitertes Polizeigefängnis und Arbeitserziehungslager – Rozszerzone więzienie policyjne i obóz pracy wychowawczej” i w tej formie funkcjonowało do swojego tragicznego końca, w nocy z 17 na 18 stycznia 1945, kiedy to nastąpiła jego brutalna likwidacja. Początkowo zgromadzono więźniów w pomieszczeniu by ich rozstrzelać, lecz opór z ich strony poskutkował decyzją o podpaleniu budynku. W trakcie pożaru zginęło około 1500 osób, ocalało około 30 więźniów. Zaraz po zakończeniu II wojny światowej zostały podjęte kroki by przekształcić ten teren w miejsce pamięci. Przekształcenie w mauzoleum dawnego terenu więzienia rozpoczęły się w 1959 r. Mauzoleum zostało uroczyście odsłonięte, jeszcze bez części muzealnej, 9 września 1961 r. Składały się na nie 30-metrowa iglica oraz kamienny sarkofag, pod którym spoczywają szczątki spalonego budynku. Muzeum w budynku dawnej fabryki i więzienia otwarto w 1976 r. Obecnie jest to Oddział Martyrologii i Walki „Radogoszcz” Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.

Projekt mauzoleum koordynował inż.-arch. Tadeusz Herburt, a współwykonawcami, odpowiedzialnymi za projekty metaloplastyki i płaskorzeźb Antoni Biłas, Wacław Wołosewicz, Roman Modzelewski. Do dziś projekt ten jest uznawany za wybitną realizację architektoniczno-budowlaną w swym zakresie.
Plac Stu Straconych (Zgierz).jpg
Pomnik na placu Stu Straconych w Zgierzu
Łódź - Pomnik Tadeusza Kościuszki 01.JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pomnik Tadeusza Kościuszki na Placu Wolności w Łodzi.
Pomnik Leona Schillera.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to HuBar (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Pomnik Leona Schillera w Łodzi