Antoni Bielak (nauczyciel)

Antoni Bielak
Data i miejsce urodzenia

7 stycznia 1872
Kraków

Data śmierci

1931

Miejsce spoczynku

Cmentarz Rakowicki w Krakowie

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Narodowość

polska

Edukacja

C. K. Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie

Rodzice

Piotr, Anna

Małżeństwo

Jarosława

Krewni i powinowaci

Franciszek, Waleria (rodzeństwo), Stepan Kowaliw (teść), Roman Kowaliw (szwagier)

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych

Antoni Bielak (ur. 7 stycznia 1872 w Krakowie, zm. 1931) – polski nauczyciel, działacz społeczny.

Życiorys

Franciszek i Antoni Bielakowie przed Pomnikiem Tadeusza Kościuszki w Sanoku (oficjalna pocztówka z 1904)
Grobowiec Bielaków na Cmentarzu Rakowickim

Antoni Seweryn Bielak urodził się 7 stycznia 1872 w Krakowie[1][2]. Był synem Piotra (1836–1904, urzędnik, kupiec[3]) oraz Anny z domu Jukier[2]. Miał siostrę Walerię (ur. ok. 1885) i brata Franciszka (1892–1973, historyk literatury)[4][5].

W 1892 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie[6]. Podjął pracę nauczyciela od 5 września 1896[1]. Od tego dnia był zastępcą nauczyciela matematyki w Gimnazjum Św. Anny w Krakowie[7]. Na początku roku szkolnego 1897/1898 został przeniesiony do C. K. VI Gimnazjum w Krakowie-Podgórzu[8] i uczył tam geografii, matematyki, fizyki[9][10]. Egzamin zawodowy złożył 17 maja 1900[1]. Został nauczycielem matematyki i fizyki[1]. Jako egzaminowany zastępca nauczyciela, reskryptem z 25 lipca 1900 został przeniesiony przez c. k. Radą Szkolną Krajową z C. K. Gimnazjum w Krakowie-Podgórzu do C. K. Gimnazjum Męskiego w Sanoku[11]. 25 czerwca 1901 został mianowany nauczycielem rzeczywistym w sanockim gimnazjum od 1 września 1901[1][12]. 30 kwietnia 1902 mianowany pomocnikiem kancelaryjnym na lata 1902–1904[13]. W sanockim gimnazjum uczył matematyki, fizyki, logiki[14][15][16][17][18][19][20][21]. Podczas pracy Antoniego Bielaka w Sanoku do tamtejszego gimnazjum uczęszczał jego brat Franciszek[22].

Postanowieniem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z maja 1908 i reskryptem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 27 lipca 1908 został przeniesiony na równorzędne stanowisko profesora w C. K. VI Gimnazjum w Krakowie-Podgórzu[1][23][24]. Pozostawał tam nauczycielem matematyki i fizyki w kolejnych latach[25][26][27][28][29][30][31]. W połowie 1910 otrzymał tytuł c. k. profesora VIII rangi[32]. W tych latach do 1913 był nauczycielem w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim im. Królowej Jadwigi w Krakowie[33]. Został odznaczony austro-węgierskim Krzyżem Jubileuszowym dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych[31].

Jako c. k. profesor VII rangi został przeniesiony z VI Gimnazjum w Krakowie-Podgórzu 27 stycznia 1919 do Gimnazjum Św. Anny w Krakowie i wykładał tam matematykę[34]. 15 grudnia 1920 został przeniesiony do Państwowego Gimnazjum Żeńskiego przy ulicy Franciszkańskiej 1 w Krakowie[35] i w latach 20. II Rzeczypospolitej był etatowym profesorem tej szkoły, a ponadto uczył w Prywatnym Gimnazjum Męskim Księży Misjonarzy przy ulicy Stradom 4 w Krakowie[36].

Działał społecznie. Został przewodniczącym komitetu miejscowego w Sanoku powszechnych wykładów uniwersyteckich, działających pod auspicjami Uniwersytetu Lwowskiego[37] i w jego ramach wygłaszał wykłady dla mieszkańców Sanoka[38][39]. Od 1901 do sierpnia 1905 wspólnie z Hipolitem Neuwirthem był kierownikiem (prefektem) i wychowawcą w Bursie Jubileuszowej im. Cesarza Franciszka Józefa w Sanoku[40][41][5][42][43]. Działał we władzach „Towarzystwa Bursy”, sprawującego pieczę nad Bursą Jubileuszową: 28 września 1904 został wybrany członkiem wydziału[44], pełnił funkcję sekretarza wydziału[45], w 1907 został wybrany członkiem wydziału[46]. Na początku 1905 został wybrany do komisji szkontrującej Towarzystwa Młodzieży Polskiej „Znicz”[47][48]. W tym samym roku z grona tego towarzystwa został wydelegowany do założenia czytelni w Głębokiem[49]. Działał w Towarzystwie Upiększania Miasta Sanoka, w 1905 został wybrany zastępcą wydziałowego[50], w 1906 wydziałowym[51]. Był działaczem koła Towarzystwa Szkoły Ludowej (zastępcą skarbnika)[52][53][54], w którym pełnił funkcję skarbnika[55], a w 1903 został wybrany delegatem na Zjazd Walny TSL[56] w dniach 1–2 czerwca 1903 we Lwowie[57][58]. Od 1903 działał jako sekretarz i skarbnik obywatelskiego komitetu i Komitetu (budowy) Kopca Adama Mickiewicza w Sanoku[59][60][61][62][63][64][65]. W 1904, 1907 wybrany członkiem wydziału Czytelni Chrześcijańskiej „Ogniwo” w Sanoku[66][67]. W 1907 został członkiem wydziału Towarzystwa Pomocy Naukowej w Sanoku[68]. Był aktywnym członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[69] (1906, 1906)[70][71], w którym działał jako członek wydziału do 1905[72]. Prywatnie zajmował się fotografowaniem[73]. W tym zakresie w 1903 jako wystawca uczestniczył w I Słowiańskiej Wystawie Fotograficznej w Wieliczce[74].

29 października 1907 w Sanoku poślubił pochodzącą z rodziny rusińskiej wówczas 19-letnią Jarosławę Marię Kowalów[2][75] wzgl. Kowalow bądź Kowaliw (ur. 1888[2], córka Stefana – pisarza i dyrektora szkoły powszechnej w Borysławiu oraz pochodzącej z Wiednia baronówny Julii[2] wzgl. Anny z domu Lestoque; siostra Romana – profesora sanockiego gimnazjum[76][2]), z którą miał syna; żona zmarła 10 czerwca 1910 w wieku 22 lat[77][78]. Zmarł w 1931 i został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera 46)[79].

Przychylnie o Antonim Bielaku wyraził się w swoich wspomnieniach jego uczeń w sanockim gimnazjum, Stanisław Rymar, który przyznał, że z czasem połączyła ich przyjaźń[80].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 75.
  2. ↑ a b c d e f Księga małżeństw rz. kat. Sanok (1905–1912). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 34 (poz. 45).
  3. ↑ Kronika. Zmarli. „Gazeta Lwowska”. 79, s. 3, 7 kwietnia 1904. 
  4. ↑ Bielak. Z odległości lat 1979 ↓, s. 31, 33, 35, 36, 38-40.
  5. ↑ a b Tadeusz Chmielewski. Włodzimierz Bańkowski – zasłużony pedagog sanockiego gimnazjum. „Rocznik Sanocki”. Tom VI, s. 288, 1988. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka. 
  6. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. III Gimnazyum w Krakowie za rok szkolny 1892. Kraków: 1892, s. 24.
  7. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum Nowodworskiego, czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1897. Kraków: 1897, s. 19, 53.
  8. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum Nowodworskiego, czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1898. Kraków: 1898, s. 86.
  9. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Podgórzu za rok szkolny 1899. Kraków: 1899, s. 30.
  10. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Podgórzu za rok szkolny 1900. Kraków: 1900, s. 34.
  11. ↑ 20. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1900/1901. Sanok: 1901, s. 3.
  12. ↑ 21. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1901/1902. Sanok: 1902, s. 3.
  13. ↑ 22. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1902/1903. Sanok: 1903, s. 1, 3.
  14. ↑ 20. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1900/1901. Sanok: 1901, s. 1.
  15. ↑ 21. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1901/1902. Sanok: 1902, s. 1.
  16. ↑ 22. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1902/1903. Sanok: 1903, s. 1.
  17. ↑ 23. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1903/1904. Sanok: 1904, s. 1.
  18. ↑ 24. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1904/1905. Sanok: 1905, s. 1.
  19. ↑ 25. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1905/1906. Sanok: 1906, s. 1.
  20. ↑ 26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 1.
  21. ↑ XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 1.
  22. ↑ Bielak. Z odległości lat 1979 ↓, s. 31, 36.
  23. ↑ Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy C. K. Rady Szkolnej Krajowej w Galicyi”, s. 162, nr 11 z 18 maja 1908. 
  24. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 5.
  25. ↑ X. (XI.) Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Podgórzu za rok szkolny 1909. Kraków: 1909, s. 15.
  26. ↑ XII. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Podgórzu za ropk szkolny 1910. Kraków: 1910, s. 17.
  27. ↑ XIII. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Podgórzu za rok szkolny 1911. Kraków: 1911, s. 16.
  28. ↑ XIV. (XV.) Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Podgórzu za rok szkolny 1913. Kraków: 1913, s. 73.
  29. ↑ XVIII. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum VI. w Krakowie (na Podgórzu) za rok szkolny 1916. Kraków: 1916, s. 4, 5, 6, 9, 13.
  30. ↑ XX. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum VI. w Krakowie (na Podgórzu) za rok szkolny 1918. Kraków: 1918, s. 3.
  31. ↑ a b Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1020.
  32. ↑ Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy c. k. Rady szkolnej krajowej w Galicyi.”, s. 411, nr 22 z 29 lipca 1910. 
  33. ↑ Sprawozdanie VII. Dyrekcyi Prywatnego Gimnazyum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi w Krakowie za rok szkolny 1911/12. Kraków: 1912, s. 27.
  34. ↑ Sprawozdanie Dyrektora Państwowego Gimnazyum Nowodworskiego Czyli św. Anny w Krakowie za rok 1919. Kraków: 1919, s. 2, 5.
  35. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum Żeńskiego w Krakowie za rok szkolny 1920/21. Kraków: 1921, s. 3, 5.
  36. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. R. 2. Warszawa / Lwów: 1926, s. 103, 104.
  37. ↑ Kronika. Powszechne wykłady uniwersyteckie w Sanoku. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 10 z 6 marca 1904. 
  38. ↑ Kronika. Uniwersytet powszechny w Sanoku. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 13 z 27 marca 1904. 
  39. ↑ Kronika. Wykład prof. A. Bielaka. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 14 z 3 kwietnia 1904. 
  40. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 88, s. 4, 3 września 1905. 
  41. ↑ Bielak. Z odległości lat 1979 ↓, s. 32.
  42. ↑ Józef Stachowicz: Gimnazjum Męskie w latach 1880–1958. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 48.
  43. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 93 z 8 października 1905. 
  44. ↑ Kronika. Bursa Jubileuszowa. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 40 z 3 października 1904. 
  45. ↑ Nadesłane. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 81 z 16 lipca 1905. 
  46. ↑ Z Towarzystwa Bursy Jubileuszowej. „Gazeta Sanocka”, s. 2, nr 198 z 27 października 1907. 
  47. ↑ Kronika. Z życia młodzieży. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 55 z 15 stycznia 1905. 
  48. ↑ Kronika. Z życia młodzieży. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 56 z 22 stycznia 1905. 
  49. ↑ Kronika. Otwarcie Czytelni w Głębokiem. „Gazeta Sanocka”, s. 2–3, nr 75 z 4 czerwca 1905. 
  50. ↑ Kronika. Tow. dla Upiększ. m. Sanoka. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 65 z 26 marca 1905. 
  51. ↑ Kronika. Walne Zgr. Tow. Upiększ. miasta. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 129 z 17 czerwca 1906. 
  52. ↑ Z ruchu kół. Koło w Sanoku. „Miesięcznik Towarzystwa Szkoły Ludowej”, s. 55, nr 5 z 1903. 
  53. ↑ Z sanockiego koła T. S. L.. „Gazeta Sanocka”, s. 2–3, nr 63 z 12 marca 1905. 
  54. ↑ Zgromadzenia. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 114 z 4 marca 1906. 
  55. ↑ Sprawozdanie z czynności koła wydziału T. S. L. w Sanoku 1903/04. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 18 z 1 maja 1904. 
  56. ↑ Z ruchu kół. Koło w Sanoku. „Miesięcznik Towarzystwa Szkoły Ludowej”, s. 45, nr 4 z 1903. 
  57. ↑ XI. Protokół Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Delegatów T. S. L. odbytego we Lwowie 1. i 2 czerwca 1903. „Miesięcznik Towarzystwa Szkoły Ludowej”, s. 58, nr 6-7 z 1903. 
  58. ↑ Sprawozdanie z czynności wydziału koła T. S. K. w Sanoku za rok 1903/4. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 18 z 1 maja 1904. 
  59. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 3, s. 3, 17 stycznia 1904. 
  60. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 49, s. 3, 4 grudnia 1904. 
  61. ↑ Kronika. Kopiec Mickiewicza + Odezwa (dodatek). „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 23 z 5 czerwca 1904. 
  62. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 52 z 25 grudnia 1904. 
  63. ↑ Nadesłane. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 118 z 1 kwietnia 1906. 
  64. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 1461 z 14 października 1906. 
  65. ↑ Nadesłane. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 151 z 18 listopada 1906. 
  66. ↑ Kronika. Walne Zgrom. Czyt. chrześc. „Ogniwo”. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 5 z 31 stycznia 1904. 
  67. ↑ Kronika. Ruch stowarzyszeń. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 163 z 10 lutego 1907. 
  68. ↑ Walne Zgromadzenie Tow. Pomocy Naukowej w Sanoku. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, nr 202 z 17 listopada 1907. 
  69. ↑ Anna Sebastiańska: Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 2009-11-29. [dostęp 2016-04-17].
  70. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 145. ISBN 978-83-939031-1-5.
  71. ↑ Autorzy fotografii. W: Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 490. ISBN 978-83-60380-26-0.
  72. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 62 z 5 marca 1905. 
  73. ↑ Autorzy fotografii. W: Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 6, 10, 180. ISBN 978-83-60380-26-0.
  74. ↑ I. Słowiańska Wystawa Fotograficzna w Wieliczce. „Ilustracya Polska”. Nr 16, s. 323, 17 kwietnia 1903. 
  75. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 4, nr 200 z 3 listopada 1907. 
  76. ↑ Bielak. Z odległości lat 1979 ↓, s. 36, 40, 61.
  77. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 8 z 19 czerwca 1910. 
  78. ↑ Podziękowanie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 4, nr 9 z 26 czerwca 1910. 
  79. ↑ Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939). W: Karolina Grodziska–Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 97. ISBN 83-08-01428-3.
  80. ↑ Stanisław Rymar: Moje lata w Gimnazjum: 1897–1905 (Wyjątek z pamiętnika). W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 166.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

AUT KuK Friedensbande BAR.png
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka: wstążka dla części odznaczeń cywilnych oraz niektórych odznaczeń wojskowych nadawanych w czasie pokoju (Friedensbande) dla odznaczeń austro-węgierskich:
Franciszek & Antoni Bielak at Monument of Tadeusz Kościuszko in Sanok (postcard 1904).jpg
Franciszek i Antoni Bielakowie przed Pomnikiem Tadeusza Kościuszki na pocztówce z 1904
Signature of Antoni Bielak (1901-02)b.jpg
Podpis Antoniego Bielaka, nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Sanoku w roku szkolnym 1901-02.
Grób Franciszka Bielaka.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Franciszka Bielaka na Cmentarzu Rakowickim