Antoni Cieszyński

Antoni Cieszyński

Antoni Cieszynski
Data i miejsce urodzenia	31 maja 1882 Oleśnica, Królestwo Prus, Cesarstwo Niemieckie
Data i miejsce śmierci	3/4 lipca 1941 Lwów, Polska pod okupacją III Rzeszy
profesor nauk medycznych
Specjalność: stomatologia
Uczelnia	Uniwersytet Lwowski
Odznaczenia

Antoni Cieszyński (ur. 31 maja 1882 w Oleśnicy, zm. 3/4 lipca 1941 we Lwowie) – polski profesor stomatologii, twórca stomatologii polskiej i jeden z jej światowych pionierów.

Droga życiowa

Urodził się 31 maja 1882 w Oleśnicy, w rodzinie Tomasza i Emilii z Chiżyńskich^[1]. Uczył się początkowo w Gimnazjum Klasycznym Marii Magdaleny w Poznaniu, później ukończył gimnazjum w Bydgoszczy. Studiował medycynę, stomatologię i filozofię w Berlinie i Monachium. Dyplom lekarza dentysty otrzymał w 1905, doktorat z najwyższym odznaczeniem – summa cum laude w grudniu 1911. Był członkiem Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Założył Klub Towarzystwa Studentów Polaków w Monachium.

W 1913 został mianowany profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Ambulatorium Dentystycznego Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Lwowskiego. W marcu 1914, po gruntownej reorganizacji i modernizacji, ambulatorium zostało przekształcone w pierwszy w Polsce Instytut Dentystyczny (w 1930 w Klinikę Stomatologiczną).

Po wybuchu I wojny światowej zorganizował w Instytucie Dentystycznym placówkę Polskiego Czerwonego Krzyża. Z powodu ofensywy rosyjskiej i zajęcia Lwowa przez Rosjan we wrześniu 1914 ewakuował się najpierw do Tarnowa, a później do Wiednia. Założył tam oddział dla obrażeń szczękowych i poliklinikę stomatologiczną dla uchodźców z Polski. W tym mieście w 1915 został członkiem zarządu Polskiego Archiwum Wojennego^[2]. W czasie zamachu ukraińskiego na Lwów (1–22 listopada 1918) zorganizował Polską Służbę Sanitarną i organizował punkty opatrunkowe dla rannych w części Lwowa zajętej przez Ukraińców.

Był członkiem honorowym Towarzystw Stomatologicznych w Waszyngtonie, Buenos Aires, Pradze i Wiedniu. Był kierownikiem Katedry Dentystyki UJK i Lwowskiego Państwowego Instytutu Medycyny. W roku akademickim 1927/28 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego UJK. Sprawował stanowisko przewodniczącego Komitetu Narodowego Międzynarodowego Związku Dentystycznego, był honorowym przewodniczącym Związku Słowiańskich Stomatologów.

Wydawał i redagował czasopisma „Polska Dentystyka” (od 1930 „Polska Stomatologia”) oraz „Słowiańska Stomatologia”^[3].

Był twórcą reguły izometrii w radiologii, oraz techniki zdjęć rentgenowskich zewnątrz ustnych. Wydawał i był redaktorem Kwartalnika Stomatologicznego, Polskiej Dentystyki i Słowiańskiej Stomatologii. W 1936 na międzynarodowej konferencji w Brukseli otrzymał złoty medal im. W.O. Millera za pionierskie zasługi dla światowej stomatologii.

W okresie poprzedzającym II wojnę światową prowadził akcję pomocy represjonowanym, przez niemieckich nazistów, czechosłowackim lekarzom pochodzenia żydowskiego. W 1938 ogłosił także, na łamach „Polskiej Stomatologii”, swój protest przeciw udziałowi Polski w rozbiorze Czechosłowacji^[4]. W okresie sowieckiej okupacji Lwowa 1939–1941 nadal prowadził działalność naukową. W sierpniu 1940 był gościem Wszechzwiązkowego Komitetu ds. Nauki ZSRR w Moskwie^[5]. Aresztowany przez niemieckich okupantów w nocy z 3 na 4 lipca 1941, tuż po wkroczeniu Niemców do Lwowa, został bez sądu rozstrzelany na Wzgórzach Wuleckich wraz z grupą 25 polskich profesorów wyższych uczelni Lwowa.

Od 1915 był mężem Róży z Troczyńskich^[1].

Dokonania naukowe

• Był encyklopedystą, edytorem czterotomowej, ilustrowanej Nowoczesnej encyklopedii zdrowia wydanej w latach 1937–1939 w Warszawie^[6].
• Ogłosił drukiem 375 prac obejmujących wszystkie dziedziny stomatologii, opublikowanych w 70 czasopismach naukowych w siedmiu językach,
• Opracował:
  • systematykę techniki wykonywania zdjęć rentgenowskich wewnątrz- i zewnątrzustnych,
  • zastosowanie radioterapii w stomatologii,
  • pierwszy w świecie atlas radiologii stomatologicznej,
  • regułę izometrii, pozwalającej na wykonywanie na filmie zdjęć rtg zębów o rzeczywistej długości,
  • metody iniekcyjnych do wszystkich gałęzi nerwu trójdzielnego.
• Był twórcą nowoczesnych metod operacyjnych i rozpoznawczo-badawczych.
• Był autorem wielu udoskonaleń technicznych:
  • kasety do zdjęć stereoskopowych,
  • wspornika do zdjęć zewnątrzustnych,
  • przytrzymywaczy filmów wewnątrzustnych,
  • miarki do bezpośredniego odczytywania odległości filmu od ogniska
  • czapki z tabliczką ułatwiającą ustawienie promienia głównego do zdjęć typowych czaszki.
• Redagował własne czasopismo Dentystyka Polska (od 1923)
• Był redaktorem naczelnym Polskiej Stomatologii i Słowiańskiej Stomatologii
• Wydał własny podręcznik radiologii stomatologicznej (1926).

Ordery i odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi (28 marca 1939)^[7]
• Medal Niepodległości (4 listopada 1933)^[8]
• Krzyż Obrony Lwowa (1918)
• Krzyż Zasługi Węgierskiego Czerwonego Krzyża (Węgry)^[1]

Funkcje w organizacjach

• przewodniczący Powszechnych Wykładów Uniwersyteckich we Lwowie (1915–1918),
• przewodniczący Związku Docentów Stomatologii w Państwie Polskim (1913–1923 i od roku 1935),
• delegat narodowy Polski do Międzynarodowego Związku Dentystycznego,
• przedstawiciel Polskiej Sekcji Międzynarodowego Związku Stomatologicznego,
• prezes Związku Stomatologów Lwowskiej Izby Lekarskiej
• członek honorowy i fellow of American Society of Stomatologists
• członek honorowy i fellow of Polish Medical and Dental Association of America
• członek honorowy Spolku Ceskych Zubnich Lekaru w Pradze
• członek honorowy Zahnarztliche Gesellschaft w Wiedniu
• członek honorowy Korporacji Aragonia^[9]

Przypisy

Bibliografia

• Antoni Cieszyński: Nowoczesna encyklopedia zdrowia. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Minerwa, Cz. Żebrowski, 1939.
• Prof. Antoni Cieszyński
• Skład UJK w roku akademickim 1935/36
• Zygmunt Albert Kaźń profesorów lwowskich – lipiec 1941 / studia oraz relacje i dokumenty zebrane i oprac. przez Zygmunta Alberta Wrocław 1989, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ISBN 83-229-0351-0 wersja elektroniczna

Linki zewnętrzne

• Publikacje Antoniego Cieszyńskiego w serwisie Polona.pl