Antoni Jeziorański

Antoni Jeziorański
Ilustracja
Antoni Jeziorański, carte de visite z Zakładu A. Huebnera w Krakowie
generał
Data i miejsce urodzenia

13 czerwca 1821
Warszawa

Data i miejsce śmierci

16 lutego 1882
Lwów

Przebieg służby
Stanowiska

instruktor Gwardii Narodowej (1848),
Pułkownik – naczelnik wojenny województwa rawskiego(14 stycznia 1863)
generał – naczelnik wojenny województwa lubelskiego (1863–1864).

Główne wojny i bitwy

Wiosna ludów 1848,
powstanie węgierskie 1848 – Bitwa pod Temeszwarem
wojna krymska (1854–1855),
Powstanie styczniowe – bitwa pod Pieskową Skałą, Bitwa pod Kobylanką, Bitwa pod Hutą Krzeszowską.

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości z Mieczami

Antoni Jeziorański, ps. „Antoni Jovanovic” (ur. 13 czerwca 1821 w Warszawie, zm. 16 lutego 1882 we Lwowie) – generał polski powstania styczniowego[1], naczelnik wojenny powiatu rawskiego[2], naczelnik wojenny województwa lubelskiego w kwietniu i maju 1863 roku[3].

Życiorys

Pochodził z żydowskiej rodziny frankistów[a]. Był synem Franciszka Ksawerego Jeziorańskiego (1783–1856) i Marianny Zagrodzkiej (1802–1867), oraz bratem stryjecznym Jana.

W maju 1848, na wieść o Wiośnie Ludów przedostał się do Galicji. W październiku został instruktorem Gwardii Narodowej w Krośnie. Zagrożony aresztowaniem przedostał się na Węgry, gdzie wstąpił do pułku jazdy Legionu Polskiego gen. J. Wysockiego[4]. W czasie powstania węgierskiego wziął udział w kampanii na Słowacji. W czasie trwania powstania awansował na podoficera, a później na podporucznika[5]. Po bitwie pod Temeszwarem wraz z resztkami oddziału J. Wysockiego uszedł do Turcji. Rozpoczął służbę w oddziałach polskich[4], w wojsku tureckim. Objął stanowisko konserwatora i renowatora twierdzy w Belgradzie. Wziął udział w wojnie krymskiej 1854–1855, służąc w oddziale Władysława Zamoyskiego. W 1859(1861?)[4], przyjechał do Warszawy, gdzie włączył się w nurt konspiracji niepodległościowej. Został przez Rosjan aresztowany. Uwolniony za poręczeniem, został ponownie zatrzymany w 1862 i osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej.

Jeden z czołowych dowódców powstania styczniowego 1863. 14 stycznia 1863, w stopniu pułkownika[4], mianowany naczelnikiem wojennym powiatu rawskiego[6]. W lasach w okolicach Jeruzala, przeprowadził koncentrację swojego oddziału w sile 400 ludzi. 4 lutego wykonał udane uderzenie na Rawę Mazowiecką, zdobywając rosyjskie koszary, pozyskując broń i biorąc jeńców. 22 lutego otrzymał rozkaz podporządkowania się gen. Marianowi Langiewiczowi. Po drodze włączał do swojego oddziału mniejsze partie powstańcze i staczał potyczki z wojskami rosyjskimi. Mianowany przez Langiewicza generałem[4]. Brał udział w bitwie pod Pieskową Skałą i bitwie pod Skałą. Jako przeciwnik dyktatury Langiewicza, poróżniony ze swoim dowódcą, przeszedł granicę austriacką. W marcu mianowany naczelnikiem wojennym województwa lubelskiego. W kwietniu na czele oddziału liczącego 800 osób wkroczył do Królestwa Polskiego. 1 maja pobił Rosjan w kilkudniowej bitwie pod Kobylanką[7]. Poniósł porażkę pod Huta Krzeszowską[8]. Zgrupowanie jego zostało osłabione wysokimi stratami. Pomawiany o niewłaściwa postawę, oczyścił się z zarzutów. W dalszych walkach wykazał talent i opanowanie. Wobec beznadziejności dalszej walki złożył broń w 1864 w zaborze austriackim[4], po czym udał się do Galicji, gdzie ukrywał się w domu hr. Konarskiej w Chrewcie. Aresztowany przez policję austriacką, więziony w Kufsteinie i Meranie[4]. Zwolniony z więzienia w czerwcu 1865, wyjechał do Paryża. W 1873 (1870?)[4], osiadł we Lwowie. Pracował w Wydziale Krajowym[4],

Z małżeństwa z Natalią z Horbowskich zawartego w 1860 r. miał córkę Marię.

Pochowany na cmentarzu Łyczakowskim. Pozostawił „Pamiętniki”[4].

Zmarli powstańcy 1863 roku zostali odznaczeni przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego 21 stycznia 1933 roku Krzyżem Niepodległości z Mieczami[9].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Istnienie wielu rodzin neofickich Jeziorańskich z Jezierzan, Buska i Kamieńca Podolskiego, oraz ich nieuporządkowana genealogia bywa często przyczyną nieporozumień. Antoni był wnukiem Dominika i prawnukiem Józefa Jeziorańskiego, którzy ochrzcili się w 1759 we Lwowie.

Przypisy

  1. ↑ Jeziorański Antoni, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2016-08-09].
  2. ↑ Organizacja władz powstańczych w roku 1863 [Spis obejmuje Komitet Centralny oraz naczelników wojennych i cywilnych powiatów z województw: mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego, sandomierskiego, krakowskiego, kaliskiego, płockiego, augustowskiego, wileńskiego, kowieńskiego, grodzieńskiego, mińskiego, mohylewskiego, witebskiego, kijowskiego, wołyńskiego, podolskiego oraz z Galicji, Wielkopolski i Prus Zachodnich. AGAD, nr zespołu 245, s. 2.
  3. ↑ Organizacja władz powstańczych w roku 1863 [Spis obejmuje Komitet Centralny oraz naczelników wojennych i cywilnych powiatów z województw: mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego, sandomierskiego, krakowskiego, kaliskiego, płockiego, augustowskiego, wileńskiego, kowieńskiego, grodzieńskiego, mińskiego, mohylewskiego, witebskiego, kijowskiego, wołyńskiego, podolskiego oraz z Galicji, Wielkopolski i Prus Zachodnich. AGAD, nr zespołu 245, s. 5.
  4. ↑ a b c d e f g h i j Henryk P. Kosk, Generalicja polska, 1998, s. 207.
  5. ↑ Antoni Jeziorański, Pamiętniki jenerała Antoniego Jeziorańskiego. Od roku 1848 do roku 1863, Lwów 1880, s. 48.
  6. ↑ Jeziorański Antoni. W: Muzeum Niepodłegłości w Warszawie = [on-line]. [dostęp 2017-04-15].
  7. ↑ Emil Noiński. Dwie bitwy pod Kobylanką. „Mówią Wieki”. 1/13 (636). s. 51–53. ISSN 1230-4018
  8. ↑ Henryk P. Kosk, Generalicja polska, 1998, s. 256.
  9. ↑ Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z mieczami poległym i zmarłym Powstańcom 1863 r. (M.P. z 1933 r. nr 24, poz. 32).

Bibliografia

  • Mieses Mateusz, Z rodu żydowskiego. Zasłużone rodziny polskie krwi niegdyś żydowskiej, Warszawa 1991, s. 115 i 116
  • Jeske-Choiński Teodor, Neofici polscy. Materyały historyczne, Warszawa 1904, s. 80–81
  • Metryka chrztu nr 242/1828 z parafii Św. Aleksandra w Warszawie
  • Henryk P. Kosk, Generalicja polska t. 1, Oficyna Wydawnicza Ajaks Pruszków 1998.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Antoni Jeziorański 1.png
Antoni Jeziorański