Antoni Sanojca

Antoni Sanojca
Kortum
Ilustracja
pułkownik piechoty pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

4 czerwca 1899
Rzeszów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

25 lipca 1990
Warszawa, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1914–1949

Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Kotwica symbol.svg Armia Krajowa
Orzeł LWP.jpg ludowe Wojsko Polskie
Krzyż Zrzeszenia WiN.jpg Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość

Formacja

Orzełek legionowy.svg Legiony Polskie

Jednostki

Komenda Główna Armii Krajowej
Grupa „Północ”

Stanowiska

szef oddziału
zastępca dowódcy grupy

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
powstanie warszawskie
działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce

Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Krzyż Walecznych (od 1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi
Grób pułkownika Antoniego Sanojcy na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Antoni Stanisław Marian, ps. Cis, Knapik, Kortum, Marian, Skaleń (ur. 4 czerwca 1899 w Rzeszowie, zm. 25 lipca 1990 w Warszawie) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, oficer Komendy Głównej Armii Krajowej, w powstaniu warszawskim zastępca dowódcy Grupy „Północ”, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Syn Józefa, i Marii z Szulców. Ojciec był nauczycielem łaciny i greki w gimnazjum, matka pochodziła z gdańskiej rodziny kupieckiej. Od 1910 C. K. VII Gimnazjum we Lwowie, gdzie w 1903 przenieśli się jego rodzice, ukończył sześć klas.

W czerwcu 1915 uciekł z gimnazjum i 15 lipca wstąpił w Piotrkowie do Legionów Polskich. Służył w 9 kompanii III batalionu 6 pułku piechoty. Walczył nad Stochodem i Styrem i w bitwie pod Kostiuchnówką. Od maja 1916 kapral. W sierpniu 1916 ciężko kontuzjowany, leczył się przez 3 miesiące. Na przełomie 1916/1917 ukończył kurs oficerski w Dęblinie. Po kryzysie przysięgowym od listopada 1917 wcielony do armii austriackiej. Służył w stopniu kaprala w 18 batalionie strzelców w północnych Węgrzech i na Ukrainie. Od 1918 działał w POW, 15 lipca 1918 zdezerterował z austriackiej armii i przez ponad miesiąc działał w POW w Kijowie, potem został delegowany do 4 Dywizji Strzelców Polskich jako instruktor. Od 1919 był dowódcą plutonu w 13 pułku strzelców polskich, biorąc udział w walkach z Armią Czerwoną w Odessie i Besarabii. W czerwcu 1919 wrócił z 4 Dywizją do kraju. W lipcu został adiutantem II batalionu 28 pułku Strzelców Kaniowskich. Uczestnik wojny polsko-ukraińskiej, potem wojny polsko-sowieckiej m.in. na Wileńszczyźnie, pod Grodnem, na Mazowszu m.in. w obronie Warszawy i na Wołyniu. Od 1920 pełnił funkcję adiutanta w XIX Brygadzie Piechoty.

W czerwcu 1921 zdał maturę w IV Gimnazjum we Lwowie, w listopadzie 1921 został skierowany na studia na Wydziale Rolniczo-Leśnym Politechniki Lwowskiej, którą ukończył w 1926, otrzymując tytuł inżyniera. Od 1926 służył kolejno w 23 pułku piechoty, w sztabie DOK II Lublin na stanowisku referenta mobilizacyjnego, od lipca 1927 był dowódcą kompanii, potem adiutantem 26 pułku piechoty. W styczniu 1929 mianowano go oficerem ordynansowym dowódcy DOK VI Lwów, a we wrześniu 1930 kierownikiem referatu lasów w sztabie DOK IX Brześć nad Bugiem. 15 kwietnia 1932 objął stanowisko kierownika referatu budownictwa sportowego Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Następnie ukończył kurs oficerów sztabowych w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Z dniem 25 listopada 1933 przeniesiono go do 26 pułku piechoty, od 1936 dowodził batalionem 78 pułku piechoty, zaś od 1938 batalionem 40 pułku piechoty Dzieci Lwowskich.

We wrześniu 1939, w stopniu majora, dowodził III batalionem 40 pułku piechoty biorąc udział w obronie Warszawy na odcinku „Wola”.

Od września 1939 uczestniczył w konspiracji. Od października 1939 do lipca 1944 był szefem Oddziału I (Organizacyjnego) Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej. Od 1940 awansowany do stopnia podpułkownika. Od lipca 1944 pełnił funkcję zastępcy szefa sztabu KG AK ds. organizacyjnych. W trakcie powstania warszawskiego pełnił funkcje zastępcy dowódcy Grupy AK „Północ”. 9 sierpnia został ciężko ranny w rękę i w nogę w walkach na Starówce. Od 28 września 1944 awansowany do stopnia pułkownika i odznaczony przez Naczelnego Wodza Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari z uzasadnieniem „za całokształt bardzo wydatnej pięcioletniej pracy konspiracyjnej na najbardziej eksponowanym kierowniczym stanowisku i dzielną postawę żołnierską w walkach powstańczych”[1]. Po powstaniu w niewoli niemieckiej w Oflagu II C Woldenberg[2].

Po uwolnieniu i powrocie do kraju był Delegatem Sił Zbrojnych na Obszar Południowo-Zachodni, potem I wiceprezesem oraz przewodniczącym Zarządu Obszaru Południowego WiN. Został aresztowany w listopadzie 1945 i skazany 3 lutego 1947 w tzw. procesie I zarządu WiN na 6 lat więzienia. Razem z nim sądzeni byli: Jan Rzepecki, Jan Szczurek-Cergowski, Marian Gołębiewski, Tadeusz Jachimek, Henryk Żuk, Kazimierz Leski, Józef Rybicki, Ludwik Muzyczka i Emilia Malessa. Po ułaskawieniu w 1947 pracował w Departamencie Budownictwa MON. Od września 1949 do sierpnia 1953 znów więziony, zrehabilitowany w sierpniu 1956.

W latach 1954–1958 pracował w Biurze Projektów Budownictwa Przemysłowego w Warszawie, między innymi przy budowie Wielkiej Krokwi w Zakopanem i przebudowie Hotelu Europejskiego w Warszawie, w latach 1956–1958 równolegle wykładał budownictwo sportowe w warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego. Od 1964 pracował w Instytucie Organizacji i Mechanizacji Budownictwa. Od 1956 przez wiele lat wchodził w skład Rady Naczelnej ZBoWiD.

Od 1973 na emeryturze. W 1988 odmówił awansu do stopnia generała brygady w stanie spoczynku[3].

Pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera IIC28-16-2)[4].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. J. Kreusch, A. K. Kunert, T. Labuszewski (oprac.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. T. IV. Warszawa: 1997, s. 120.
  2. Olesik 1988 ↓, s. 235.
  3. Władysław Bartoszewski: Powstanie warszawskie. Warszawa: Świat Książki, 2009, s. 664.
  4. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  5. Dekret Naczelnika Państwa L. 11268 V.M. Adj. Gen. z 1922 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 6, s. 226)
  6. M.P. z 2011 r. nr 47, poz. 533
  7. M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  8. M.P. z 1929 r. nr 45, poz. 76 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  9. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 636 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Kotwica symbol.svg
Autor: Liftarn, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kotwica symbol
Krzyż Zrzeszenia WiN.jpg
Autor: American1990, Licencja: CC BY-SA 3.0
Krzyż Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" (WiN) 1945-1954
Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy
Antoni Sanojca (grób).JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób pułkownika Antoniego Sanojcy na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie
POL Krzyż Walecznych (1941) 4r BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (194) nadany czterokrotnie.
Antoni Sanojca.jpg
Antoni Sanojca (1899-1990) - Colonel of the Polish Army