Antoni Sukiennik

Antoni Sukiennik, ps. Emil, Zygmunt, Józef, Artur (ur. 7 lipca 1886 we wsi Gać, parafia Dźbów, zm. w 1924 w Piotrogrodzie) – działacz i bojowiec Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcji Rewolucyjnej, po zdradzie konfident i prowokator Ochrany.

Życiorys

Przyszedł na świat w rodzinie chłopskiej. Był najmłodszym z dziesięciorga dzieci Kacpra Sukiennika i Marianny z Soluchów. Wychowywał się w Trzepizurach. Po śmierci ojca około 1890 zdecydowano, że będzie uczył się na księdza. Ukończył cztery klasy gimnazjum miejskiego w Częstochowie, po czym wstąpił do seminarium duchownego, lecz rychło je porzucił[1]. Mając 18 lat, zatrudnił się jako kelner w karczmie należącej do jego stryja Teodora Sukiennika w pobliskiej Blachowni, która była „dziuplą” przemytników. Sam też wielokrotnie przekraczał nielegalnie granicę między należącą do Prus Wielkopolską a Kongresówką.

W 1905 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcji Rewolucyjnej i został członkiem jej Organizacji Bojowej. Odtąd prowadził przerzut broni i nielegalnej literatury dla PPS-FR i uczestniczył w kilkudziesięciu akcjach zbrojnych na terenie regionu częstochowskiego i Zagłębia. Mimo swojej kryminalnej przeszłości został szybko uznany za sprawdzonego towarzysza, zwłaszcza po odsiedzeniu miesiąca w areszcie w 1906. Jesienią 1907 w trakcie akcji ekspropriacyjnej przeciw urzędnikom akcyzy w Rakowie przyczynił się do śmierci dwojga przypadkowych ludzi, za co został na krótko zawieszony w prawach członka Organizacji Bojowej. Następnie, ukończywszy kurs szkoleniowy dla bojowców PPS-FR we Lwowie, pracował jako instruktor i kierownik trzech piątek bojowych.

Brał udział w XI zjeździe PPS-FR w Wiedniu w sierpniu 1909. W tym czasie zaczął jednak okazywać coraz większy krytycyzm wobec kierownictwa partii i osobiste ambicje. Należał do osób domagających się od Piłsudskiego rozliczenia się z funduszy zdobytych podczas akcji pod Bezdanami, czym zraził do siebie wielu towarzyszy. Dążąc do osiągnięcia samodzielnej pozycji, budował w terenie własne równoległe struktury i nawiązał współpracę z Grupą Rewolucjonistów Mścicieli[2].

W 1910 został usunięty z Organizacji Bojowej i otrzymał zakaz kontynuowania działalności pod groźbą śmierci. Najpewniej z zemsty wobec byłych towarzyszy, a jednocześnie obawiając się odwetu z ich strony, stał się konfidentem Ochrany[3]. Władze PPS-FR wydały nań wyrok śmierci jesienią 1910. Sukiennik ukrywał się w Zagłębiu, wreszcie 12 grudnia w Mirowie dostał się w ręce carskiej żandarmerii, która przekazała go tajnej policji politycznej. Więziony przez ponad trzy lata w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, składał podczas śledztwa obszerne zeznania, denuncjując 280 uczestników konspiracji socjalistycznej z okolic Częstochowy i Zagłębia, spośród których aresztowano, osądzono i skazano 82 osoby[4], co w znacznej mierze sparaliżowało działalność siatki w Kongresówce, a także szereg wspierających ją przedsiębiorców i przekupionych funkcjonariuszy policji[5].

Zdrada Sukiennika stała się bardzo głośna, a prasa w tonie sensacyjnym wiązała jego przypadek również ze słynną w owym czasie sprawą Macocha[6]. Chociaż wydaje się, że lojalnie współpracował on z władzami rosyjskimi, to sam również w maju 1914 otrzymał wyrok 12 lat katorgi, ale już w październiku 1915 zwolniono go z więzienia Orle nad Oką, dokąd wobec wybuchu I wojny światowej przetransportowano aresztantów z Warszawy. Następnie przebywał na leczeniu w Moskwie, Piotrogrodzie, Odessie i Kijowie. Pozostał w Rosji także po rewolucji październikowej, w której uczestniczył jako sanitariusz w wojskowym pociągu szpitalnym nr 33A Armii Czerwonej. Służbę tę pełnił nadal podczas wojny polsko-bolszewickiej aż do początku 1921, kiedy został bezterminowo urlopowany. Później pracował w porcie handlowym w Piotrogrodzie. Latem 1922 wyszła na jaw jego agenturalna przeszłość, został aresztowany przez bolszewików i po procesie przed sowieckim sądem wojskowym rozstrzelany[7]. Podczas pobytu w więzieniu sowieckim spisał zeznanie „Биография моей жизни”.

Przypisy

  1. ↑ Tadeusz Wieniawa-Długoszowski: Blade twarze, „Wolność” 1925, nr 4, s. 12, cyt. za: E. Ajnenkiel, Rewolucyjni Mściciele, „Rocznik Łódzki”, t. XXIX, 1980, s. 157.
  2. ↑ E. Ajnenkiel: Rewolucyjni Mściciele, „Rocznik Łódzki”, t. XXIX, 1980, s. 156.
  3. ↑ E. Kaczyńska, D. Drewniak: Ochrana. Carska policja polityczna, Warszawa 1993, s. 57.
  4. ↑ Sprawa 82, „Goniec Częstochowski”, R. IX, nr 131 z 14 V 1914, s. 2-3; O należenie do PPS. Olbrzymi proces w Warszawie, „Ilustrowany Kuryer Codzienny” (Kraków), R. V, nr 113 z 15 V 1914, s. 2; Sprawa 82, „Goniec Częstochowski”, R. IX, nr 133 z 16 V 1914, s. 2; H. Janota, Organizacja PPS w Blachowni pod Częstochową, „Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce”, R. III, 1937, nr 4, s. 233.
  5. ↑ Socyalistyczne tajne towarzystwo polityczne w przyjaźni z komisarzem policyi rosyjskiej, „Kuryer Śląski” (Katowice), R. IV, nr 295 z 29 XII 1912, s. 5.
  6. ↑ Dalsze sensacye w procesie Macocha, „Gazeta Toruńska”, R. XLVIII, nr 45 z 25 II 1912, s. 1; Macoch współpracownikiem Ochrany, „Gazeta Toruńska”, R. XLVIII, nr 47 z 28 II 1912, s. 1.
  7. ↑ A. Uziembło, A. Leinwand: Ludzie i Tatry, Kraków 1987, s. 322.

Bibliografia