Antoni Wołek Wacławski

Antoni Wołek Wacławski
Antoni Wołek
Ilustracja
ks. Antoni Wołek (1934)
Data i miejsce urodzenia

7 maja 1901
Będziemyśl

Data i miejsce śmierci

8 lipca 1995
Człuchów

Proboszcz parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Czarnem
Okres sprawowania

1951–1958

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

29 czerwca 1925

Antoni Wołek Wacławski, właśc. Antoni Wołek[1] (ur. 7 maja 1901 w Będziemyślu, zm. 8 lipca 1995 w Człuchowie) – polski duchowny rzymskokatolicki.

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sanoku
(c) geo573, CC BY 3.0
Kościół św. Jakuba w Człuchowie
Ulica Antoniego Wołka w Sanoku

Życiorys

Urodził się jako Antoni Wołek 7 maja 1901 w Będziemyślu jako jedno z trzynaściorga dzieci Stanisława (miejscowego działacza społecznego) i Julii z domu Idzik[2][3][4][5][6]. Spośród jego rodzeństwa brat Jan także został księdzem, Józef był doktorem medycyny[7], a Walenty inspektorem sanitarnym[8], zaś dwaj ostatni brali udział w wojnie polsko-bolszewickiej[7].

Kształicł się w I Gimnazjum w Przemyślu, gdzie w 1921 ukończył chlubnie VIII klasę i zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości[9]. Ukończył Seminarium Duchowne w Przemyślu i jako alumn tamże 29 czerwca 1925 otrzymał Sakrament święceń kapłańskich[2][3][6][10]. Jako nowo wyświęcony kapłan w 1925 został skierowany jako wikary do Tarnowca[11]. Stamtąd w 1926 został mianowany kapelanem Zakładu Poprawczego w Przedzielnicy[12]. W 1927 został przeniesiony na posadę wikarego do Sanoka[2][13]. Formalnie do lat 30. był przydzielony do parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Sanoku, działającej w kościele pod tym wezwaniem [14]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 1929 został uznany przynależnym do gminy Sanok[15]. W 1930 został mianowany katechetą Szkoły Powszechnej im. Tadeusza Kościuszki w podsanockiej Posadzie Olchowskiej (włączonej do miasta w 1931)[2][4][7][7][16]. Decyzją bp. Franciszka Bardy w 1928 został prezesem założonego 20 listopada 1923 Katolickiego Związku Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku (KZMRiP, pozostawał nim do 1948)[7][17][18][19], skupiającego się na patriotycznym i religijnym wychowaniu oraz organizującego życie kulturalne i czas wolny, którego działalność była prowadzona w wybudowanym 1933/1934 domu własnym przy parafii[20][21][22][23][24] (młodzież kształciła się zawodowo w fabryce maszyn i wagonów i fabryce gumy)[2]. Przy jego wsparciu została także wzniesiona bursa rzemieślnicza[2]. Stał na czele komitetu budowy kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa na sanockiej Posadzie[24][25][26][27] (trwającej pięć lat[28]), konsekrowanego 15 września 1931 przez bp. Anatola Nowaka[29], który powstał jako filia parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku i Kościół Szkolny[18]. Był przewodniczącym zarządu ochronki na Posadzie[30]. W okresie II Rzeczypospolitej był określany jako proboszcz robotników; przyczynił się do uwolnienia sanockiego działacza komunistycznego Kazimierza Wnękowskiego, osadzonego Miejscu Odosobnienia w Berezie Kartuskiej, udzielając mu gwarancji i poręczenia wraz ze starostą sanockim Wojciechem Buciorem oraz nadkomisarzem Policji[4][31]. Kierował pielgrzymką do Częstochowy w dniach 23–26 września 1938, wyruszającą drogą kolejową z Leska[32]. Pod koniec 1932 otrzymał tytuł Expositorium Canonicale[33].

Po wybuchu II wojny światowej pozostawał duszpasterzem w kościele na sanockiej Posadzie[34]. Podczas trwającej okupacji niemieckiej działał w Związku Walki Zbrojnej i później Armii Krajowej, której był kapelanem[6], używając pseudonimów „Jurand”[24]. Wspierał materialnie rodziny więźniów[35]. Pomagał też ludziom zagrożonych aresztowaniem[4]. Głosił kazania w duchu patriotycznym, w związku z czym był inwigilowany przez gestapo[4]. W wyniku denuncjacji szpiega działającego na rzecz gestapo, sam miał zostać aresztowany przez Niemców w związku z jego przedwojennym zaangażowaniem w uwolnienie komunisty K. Wnękowskiego, jednak ostrzeżony tuż przed planowanym zatrzymaniem uciekł 1 maja 1942 i wyjechał przez Lwów i przebywał w miejscowościach Stojańce i Husów przez trzy lata do końca wojny pod przybraną tożsamością swojego starszego brata jako ks. Antoni Wacławski[4][6][7][35].

Do Sanoka powrócił w 1945 (w mieście zainstalowano już wtedy władzę komunistyczną) i podjął ponownie pracę katechety oraz w zniszczonym kościele na Posadzie[35], który od 8 kwietnia 1945 działał w ramach samodzielnej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa, jednak odmówił objęcia funkcji jej proboszcza[6]. Dokonał także reaktywacji KZMRiP, którego działalność została wstrzymana z uwagi na sprzeciw władz komunistycznych[6][36]. Udzielał wsparcia uczestnikom podziemia antykomunistycznego po 1944[7]. Celem uzyskania informacji o miejscu ukrywania się ks. Jakuba Mikosia, miał zostać aresztowany przez funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Sanoku, lecz ostrzeżony przez swoich dawnych wychowanków – wówczas pracowników PUBP, w dniu 1 października 1945 natychmiast wyjechał z Sanoka, dysponując dokumentami na nazwisko Wacławski[2][4][7][37].

Przez kolejne lata przebywał na Ziemiach Odzyskanych[2]. Formalnie ukrywał się pod zmienioną tożsamością jako ks. Jan Wacławski przez okres 13 lat[2][4][38]. Po ucieczce z Sanoka dotarł do Słupska[37]. Od 20 października 1946 przebywał w Siecieminie, gdzie został proboszczem miejscowej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa i pełnił to stanowisko do 1951[37][39]. Od 20 stycznia 1951[37] do 1958 był proboszczem parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Czarnem. Następnie posługiwał w parafii św. Jakuba Apostoła w Człuchowie[24], gdzie był proboszczem i dziekanem człuchowskim w latach 60[38][40][41]. W miejscowym kościele św. Jakuba zainicjował szereg odnowień zabytkowego wyposażenia oraz w 1964 nabył na rzecz świątyni obraz Matki Bożej Jasnogórskiej[42]. Powrócił do Sanoka w 1959[2]. Następnie dokonał urzędowej zmiany tożsamości, powracając do nazwiska rodowego Wołek i dodając do niego przybrane Wacławski[6][38].

Był autorem monografii pt. Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, wydanej w Człuchowie w 1959[4][43]. W 1970 w Człuchowie jako ksiądz emeryt spisał swoje wspomnienia[37]. 11 sierpnia 1985 obchodził jubileusz 60-lecia kapłaństwa[24].

Na wniosek mieszkańców sanockiej Posady Rada Miasta Sanoka decyzją z 4 lipca 1995 przyznała ks. Antoniemu Wołkowi Wacławskiemu tytuł Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka w uznaniu zasług oddanych dla Miasta w czasie długoletniej pracy duszpasterskiej i wychowawczej na rzecz mieszkańców, a w szczególności za prowadzenie w latach 1928–1948 Katolickiego Związku Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku oraz wybudowanie kościoła parafialnego pw. Najświętszego Serca Jezusowego, jednocześnie planując uroczystość nadania wyróżnienia w Człuchowie[4][5]. Kilka dni później, 8 lipca 1995 ksiądz Antoni Wołek Wacławski zmarł w Człuchowie[3][6][44][45][46]. Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Człuchowie 12 lipca 1995[3][6][46][47].

Upamiętnienie

  • W przedsionku kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sanoku została ustanowiona tablica pamiątkowa ku czci parafian – ofiar terroru okupanta, działań wojennych (działali w ZWZ-AK, a kapelanem AK był ks. Antoni Wołek ps. „Jurand”), którą odsłonięto w latach 60. XX wieku. Inskrypcja brzmi: „Pamięci ofiar II wojny światowej z parafii Najśw. Serca Jezusowego w Sanoku” oraz Wieczny odpoczynek racz im dać Panie”. Na tablicy jest wymienionych 85 nazwisk ofiar[48], wśród nich Ludwik Warchał, Leopold Żołnierczyk.
  • Na terenie Sanoka w dzielnicy Posada została ustanowiona ulica ks. Antoniego Wołka[49][50] (wcześniej pod nazwą Mariana Buczka i Jana Gadomskiego)[6].

Przypisy

  1. ↑ W ewidencji kościelnej piśmiennictwa diecezji przemyskiej przed 1939 tożsamość zapisywana w języku łacińskim jako Antonius Wołek.
  2. ↑ a b c d e f g h i j Antoni Wołek Wacławski: Wyjaśnienie, dlaczego się ukrywałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 148. ISBN 978-83-903080-5-0.Sprawdź autora rozdziału:1.
  3. ↑ a b c d Kapłani inkardynowani do diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej zmarli po 28 VI 1972 r.. koszalin.opoka.org.pl. [dostęp 2016-10-12].
  4. ↑ a b c d e f g h i j Kolejny Honorowy Obywatel. „Tygodnik Sanocki”, s. 3, nr 27 (191) z 7 lipca 1995. 
  5. ↑ a b Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 97. ISBN 83-909787-8-4.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 110–111. ISBN 978-83-935385-7-7.
  7. ↑ a b c d e f g h Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 98. ISBN 83-909787-8-4.
  8. ↑ Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku 1923-1934. Jednodniówka. Sanok: Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, 1934, s. 347.
  9. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum I w Przemyślu za rok szkolny 1920/21. Przemyśl: 1921, s. 10, 15.
  10. ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 6-8, s. 99, 1925. 
  11. ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 9-10, s. 132, 1925. 
  12. ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 7-8, s. 176, 1926. 
  13. ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 6-7, s. 169, 1927. 
  14. ↑ Schematismus universi venerabilis cleri Saecularis et Regularis Dioeceseos Ritus Latini Premisliensis pro Anno Domini 1937. Przemyśl: 1937, s. 142, 216.
  15. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 563 (poz. 169).
  16. ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 7-8, s. 304, 1930. 
  17. ↑ Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku 1923-1934. Jednodniówka. Sanok: Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, 1934, s. 22.
  18. ↑ a b Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 101. ISBN 83-909787-8-4.
  19. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 603.
  20. ↑ Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 98–101. ISBN 83-909787-8-4.
  21. ↑ Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku 1923-1934. Jednodniówka. Sanok: Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, 1934, s. 1, 27.
  22. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 68. ISBN 978-83-935385-7-7.
  23. ↑ Leszek Puchała. Skarb pod podłogą, czyli historia Katolickiego Związku Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, nr 5 z 4 lutego 1994. 
  24. ↑ a b c d e Franciszek Oberc: Kalendarium sanockie 1974-1994, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 957.
  25. ↑ Wojciech Sołtys, Stosunki społeczno-polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 559.
  26. ↑ Historia parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa Sanok-Posada. nspj-sanok.pl. [dostęp 2016-10-12].
  27. ↑ Andrzej Brygidyn, W latach powojennych. Życie polityczne. W przełomie październikowym w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 798.
  28. ↑ Edward Zając: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. W stulecie konsekracji 1897-1997. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1997, s. 43. ISBN 83-905046-4-2.
  29. ↑ Wojciech Sołtys, Stosunki społeczno-polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 560.
  30. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 86. ISBN 978-83-935385-7-7.
  31. ↑ Antoni Wołek Wacławski: Wyjaśnienie, dlaczego się ukrywałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939–1944. Sanok: 2012, s. 146, 147, 149. ISBN 978-83-903080-5-0.Sprawdź autora rozdziału:1.
  32. ↑ Wiadomości z kraju. Przemyśl. „Głos Narodu”, s. 4, nr 261 z 23 września 1938. 
  33. ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 12, s. 438, 1932. 
  34. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 44.
  35. ↑ a b c Antoni Wołek Wacławski: Wyjaśnienie, dlaczego się ukrywałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 147. ISBN 978-83-903080-5-0.Sprawdź autora rozdziału:1.
  36. ↑ Andrzej Brygidyn, W latach powojennych. Życie polityczne. Kształtowanie się lokalnych struktur polityczno-administracyjnych, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 767.
  37. ↑ a b c d e Antoni Wołek Wacławski: „Wspomnienia Duszpasterskie w 25-lecie Diecezji Gorzowskiej” – proboszcza Sieciemina ks. Antoniego Wołek-Wacławskiego. sianow.beep.pl, 2009-12-16. [dostęp 2016-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].
  38. ↑ a b c Antoni Wołek Wacławski: Wyjaśnienie, dlaczego się ukrywałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 149. ISBN 978-83-903080-5-0.Sprawdź autora rozdziału:1.
  39. ↑ Informacje o parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Siecieminie. koszalin.opoka.org.pl. [dostęp 2016-10-12].
  40. ↑ Adam Sudoł: Wybór z Księgi Ogłoszeń Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku (lata 1967–1995). Sanok: 2001, s. 53. ISBN 83-914224-7-X.
  41. ↑ Ks. Grzegorz Wejman: Milenium w administracji gorzowskiej. cejsh.icm.edu.pl. s. 292. [dostęp 2016-10-12].
  42. ↑ Beata Gliwka: Parafia pw. Św. Jakuba w Człuchowie. pomorskie.naszemiasto.pl, 2009-11-03. [dostęp 2016-10-12].
  43. ↑ Partie polityczne, organizacje społeczno-polityczne. biblioteka.sanok.pl. [dostęp 2016-10-12].
  44. ↑ Zbigniew Osenkowski. Kalendarium sanockie 1995-2000. „Rocznik Sanocki 2001”, s. 321, 2001. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  45. ↑ Adam Sudoł: Polska Ojczyzna moja. Część II. Sanok: 1999, s. 24.
  46. ↑ a b Odszedł ksiądz Wołek-Wacławski. „Tygodnik Sanocki”, s. 1, nr 30 (194) z 28 lipca 1995. 
  47. ↑ Informacje w serwisie Grobonet. [dostęp 2021-01-10].
  48. ↑ Franciszek Oberc, Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka, Sanok 1998, s. 20.
  49. ↑ Wykaz nazw ulic miasta Sanoka. sanok.pl, 2012-01-13. [dostęp 2016-10-12].
  50. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 110. ISBN 978-83-935385-7-7.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Sacred Heart church in Sanok 2012.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sanoku
Wołka Antoniego Street in Sanok.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ulica ks. Antoniego Wołka w Sanoku.
Kościół Św. Jakuba Starszego Apostoła w pobliżu człuchowskiego rynku - panoramio.jpg
(c) geo573, CC BY 3.0
Kościół Św. Jakuba Starszego Apostoła w pobliżu człuchowskiego rynku
Antoni Wołek (1934).jpg
Antoni Wołek (1934)