Antoni Zięba (pedagog)

Antoni Zięba
Ilustracja
Antoni Zięba jako dyrektor III Liceum
w czerwcu 1948 r.
Data i miejsce urodzenia

12 maja 1894
Gołonóg

Data śmierci

2 października 1986

Miejsce spoczynku

Okradzionów (dzielnica Dąbrowy Górniczej)

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości[1]Krzyż Walecznych (1920-1941, dwukrotnie)[2]Odznaka Honorowa Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego[3]

Antoni Zięba (ur. 12 maja 1894 w Gołonogu (obecnie dzielnica Dąbrowy Górniczej)[1][4], zm. 2 października 1986[5][4]) – pedagog, organizator i pierwszy dyrektor dwóch szkół średnich, seminarium nauczycielskiego w Dąbrowie Górniczej[6] (w latach 1924–1935[7]) i III Liceum Ogólnokształcącego we Wrocławiu (w latach 1946–1965).

Życiorys

Tablica upamiętniająca Antoniego Ziębę na pierwszym budynku III Liceum (przy ulicy Jedności Narodowej 117)

Urodził się 12 maja 1894 w Gołonogu (obecnie dzielnica Dąbrowy Górniczej), gdzie ukończył szkołę początkową[8]. W wieku 17 lat rozpoczął naukę w trzyletnim seminarium nauczycielskim w Jędrzejowie[9]. Za zorganizowanie w seminarium demonstracji patriotycznej został z niego relegowany, dopuszczono go jednak do egzaminu końcowego. Po ukończeniu seminarium, w czasie I wojny światowej pracował jako nauczyciel. Działał też w tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej[10], za co otrzymał Krzyż Niepodległości[11]. W roku 1919 podjął pracę w preparandzie nauczycielskiej w Dąbrowie Górniczej. Niedługo potem uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. W roku 1921 ożenił się z Marią Ruskówną, nauczycielką biologii, z którą pracował w preparandzie. W roku 1924 ukończył studia polonistyczne w Państwowym Instytucie Nauczycielskim w Warszawie i podjął się zorganizowania od podstaw Seminarium Nauczycielskiego Męskiego im. Romualda Traugutta w Dąbrowie Górniczej. W roku 1931 podjął, a dwa lata później ukończył, studia psychologiczno-pedagogiczne w Genewskim Instytucie Pedagogicznym J. J. Rousseau. W roku 1935 został mianowany wizytatorem wydziału szkolnictwa powszechnego w Kuratorium Okręgu Szkolnego Brzeskiego[7][6]. Funkcję tę pełnił do wybuchu II wojny światowej, kiedy to został zmobilizowany[12]. Po kampanii wrześniowej wrócił do Brześcia, a następnie, pod koniec roku 1939, przeniósł się z rodziną do Warszawy. W czasie wojny pracował jako nauczyciel w szkole powszechnej i organizował tajne nauczanie. Jako członek Armii Krajowej brał udział w powstaniu warszawskim. Rok po wojnie przeniósł się z rodziną do Wrocławia, gdzie, znów od podstaw, zorganizował III Państwowe Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące (jego nazwa została później skrócona).

Drugim priorytetem było znalezienie zatrudnienia. We Wrocławiu brakowało wszystkiego, ale – na szczęście – nie pracy. Antoni Zięba (1894–1986) należał do tych, którym zrujnowane miasto ofiarowało niepowtarzalną szansę. […] W lipcu 1946 roku, ponieważ nie miał gdzie mieszkać, pojechał z żoną i trójką dzieci do Wrocławia. W dniu przyjazdu spotkał na placu Grunwaldzkim dawnego kolegę z Wilna, również nauczyciela:

— Co Pan tu robi, Panie kolego?

— Przyjechałem z Jędrzejowa, gdzie przebywałem po wyratowaniu się z Powstania Warszawskiego.

— Ja tu jestem teraz naczelnikiem wydziału kuratorium. Może by mi Pan zorganizował we Wrocławiu trzecie gimnazjum, bo uruchomione jest dopiero jedno, drugie znajduje się już wprawdzie w stadium organizacji, ale napływ kandydatów jest tak wielki, że na gwałt potrzebne będzie trzecie. […] Muszę jednak uprzedzić Pana [… że nie możemy] zapewnić Panu ani budynku szkolnego, ani nauczycieli, ani kredytów rzeczowych. […]

— Bagatela!… — myślę sobie.

Antoni Zięba, Pamiętnik pedagoga[13]

„Ale – wspomniał – nie był to czas na jęki i załamywanie rąk. Trzeba było zakasać rękawy”.

Norman Davies i Roger Moorhouse, Mikrokosmos. Portret miasta środkowoeuropejskiego(ang.)[14]

Od roku 1947 był członkiem Stronnictwa Demokratycznego[15]. W roku 1965 decyzją Wydziału Oświaty Dzielnicowej Rady Narodowej Wrocław-Śródmieście, wbrew woli dyrektora Zięby, liceum zostało przeniesione z ulicy Jedności Narodowej 117 na ulicę Składową 5. Z tego powodu, na rok przed dwudziestoleciem szkoły, odszedł na emeryturę, a potem przeniósł się z żoną do Okradzionowa (dzielnica Dąbrowy Górniczej). W roku 1971 wziął udział w obchodach dwudziestopięciolecia szkoły we Wrocławiu. Zmarł 2 października 1986. Spoczywa na cmentarzu w Okradzionowie[16].

Rodzina i życie prywatne

Małżeństwo Ziębów miało troje dzieci: córkę Zofię i synów Jana i Dionizego. Antoni Zięba był głęboko wierzącym katolikiem[17]. Uprawiał turystykę pieszą i narciarstwo[18].

Publikacje

Ukazały się następujące wydania wspomnień Antoniego Zięby:

  • Pamiętnik pedagoga, Ossolineum, Wrocław 1988 (134 strony)[19]
  • Pamiętnik pedagogiczny. Wspomnienia i refleksje, Wrocławska Drukarnia Naukowa, Wrocław 1996 (591 stron)[20]

Pamiętnik pedagogiczny, dedykowany żonie Marii, został wydany w roku jubileuszu pięćdziesięciolecia III Liceum. Jego ostatni rozdział „W III Liceum Ogólnokształcącym we Wrocławiu” ukazał się wcześniej, w skróconej wersji, jako Pamiętnik pedagoga.

Przypisy

  1. ↑ a b Drozdowski 1996 ↓, s. 20.
  2. ↑ Drozdowski 1996 ↓, s. 21.
  3. ↑ Uchwała w sprawie przyznania Antoniemu Ziębie Odznaki Honorowej Złotej Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego. bip.dolnyslask.pl, 2014-07-01. [dostęp 2021-08-31].
  4. ↑ a b PAS i Moździerski 2015 ↓.
  5. ↑ Drozdowski 1996 ↓, s. 22.
  6. ↑ a b Starościak 2000 ↓.
  7. ↑ a b Zięba 1996 ↓, s. 215.
  8. ↑ Zięba 1996 ↓, s. 15.
  9. ↑ Zięba 1996 ↓, s. 18–19.
  10. ↑ Zięba 1996 ↓, s. 85.
  11. ↑ Zięba 1996 ↓, s. 201.
  12. ↑ Zięba 1996 ↓, s. 237.
  13. ↑ Zięba 1988 ↓, s. 15–16.
  14. ↑ Norman Davies, Roger Moorhouse: Mikrokosmos. Portret miasta środkowoeuropejskiego(ang.). Kraków: Znak, 2003, s. 468. ISBN 978-83-240-1781-2.
  15. ↑ Zięba 1996 ↓, s. 555.
  16. ↑ Drozdowski 1996 ↓, s. 20–22.
  17. ↑ Drozdowski 1996 ↓, s. 19.
  18. ↑ Drozdowski 1996 ↓, s. 24–25.
  19. ↑ Zięba 1988 ↓.
  20. ↑ Zięba 1996 ↓.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Walecznych (1920) 2r BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920) nadany dwukrotnie.
Tablica Antoniego Zięby przy Jedności Narodowej 117.jpg
Autor: Korektysta, Licencja: CC0
Zdjęcie przedstawia tablica upamiętniającą Antoniego Ziębę na budynku przy ulicy Jedności Narodowej 117.
POL Odznaka Hon Zasluzony dla Woj Dolnoslaskiego BAR.svg
Baretka: Odznaka Honorowa Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego – Polska.
Dyrektor Antoni Zięba.jpg
Zdjęcie jest portretem Dyrektora Antoniego Zięby.