Antropologia religijna

"Oto człowiek!" – to zawołanie namiestnika rzymskiego Poncjusza Piłata o Jezusie z Nazaretu nabrało w religijnej kulturze europejskiej symbolicznego antropologicznego znaczenia. Ecce homo, Hieronim Bosch (1450-1516), olej na płótnie.

Antropologia religijna lub teologiczna – część doktryny religijnej, teologii, której przedmiotem jest natura człowieka, pochodzenie, sens jego istnienia, ukazane w relacji do Stwórcy, Boga, Absolutu. Z kwestiami antropologicznymi ściśle związana jest doktryna zbawcza danej religii i zagadnienia eschatologiczne.

Zagadnienia

Wśród podstawowych zagadnień antropologii religijnej znajduje się struktura metafizyczna ludzkiej osoby, m.in. kwestia natury i pochodzenia duszy i jej związku z ciałem.

Przykładowo doktryna buddyjska, nauczająca o wędrówce dusz zakłada zupełnie odmienną koncepcję antropologiczną niż np. chrześcijaństwo, które uznaje eschatologiczne zmartwychwstanie ciał i jedność duchowo-cielesną osoby.

Antropologia chrześcijańska

Wyłonienie antropologii teologicznej jako osobnej dziedziny teologii chrześcijańskiej spowodowane było, według Battisty Mondin, zwrotem ku człowiekowi w refleksji chrześcijańskiej w wyniku tendencji sekularyzacyjnych w kulturze europejskiej, które pojawiły się wraz z Renesansem. Ten zwrot antropocentryczny miał swe początki w XV w., jednak jego pełna realizacja dokonała się dopiero w XX w.[1]

Biblia

Antropologia biblijna postrzega człowieka jako dynamiczną jedność w relacji z innymi, ze światem – zawsze w obecności Boga. Triada, użyta przez św. Pawła, „duch, dusza i ciało” (1 Tes 5,23) wyraża różne aspekty tej samej osoby. Ciało ukazuje relację z innymi ludźmi, dusza siłę życiową, duch zaś relację z Bogiem, jako byt wolny i odpowiedzialny[2].

Katolicyzm

Podstawową cechą antropologii chrześcijańskiej jest jej chrystologiczny charakter. Według wiary chrześcijańskiej powołanie człowieka najlepiej ukazane jest w osobie Jezusa Chrystusa. Wyraził to m.in. Sobór watykański II odnosząc tajemnicę osoby ludzkiej do tajemnicy Słowa, które stało się człowiekiem (por. J 1,14):

Tajemnica człowieka wyjaśnia się naprawdę dopiero w tajemnicy Słowa Wcielonego. Albowiem Adam, pierwszy człowiek, był figurą przyszłego, mianowicie Chrystusa Pana. Chrystus, nowy Adam, już w samym objawieniu tajemnicy Ojca i Jego miłości objawia w pełni człowieka samemu człowiekowi i okazuje mu najwyższe jego powołanie. (Gaudium et spes 22)[3]

Najwyższym powołaniem człowieka, które ukazuje Chrystus jest zdolność do więzi z Bogiem. Zdolność tę osoba ludzka ma dzięki temu, że została stworzona na obraz Boga (por.Rdz 1,26-27), jest istotą rozumną, wolną i zdolną do miłości[4].

Ta istotna prawda o antropologii chrześcijańskiej była w centrum nauczania Jana Pawła II w czasie jego pierwszej pielgrzymki do Polski w czerwcu 1979. Na pl. Zwycięstwa (dziś Piłsudskiego) w Warszawie mówił:

Kościół przyniósł Polsce Chrystusa – to znaczy klucz do rozumienia tej wielkiej i podstawowej rzeczywistości, jaką jest człowiek. Człowieka bowiem nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa. A raczej: człowiek nie może siebie sam do końca zrozumieć bez Chrystusa. Nie może zrozumieć ani kim jest, ani jaka jest jego właściwa godność, ani jakie jest jego powołanie i ostateczne przeznaczenie. Nie może tego wszystkiego zrozumieć bez Chrystusa[5].

W przemówieniu do młodzieży akademickiej przed kościołem św. Anny w Dniu Zesłania Ducha Świętego papież mówił o godności człowieka, o tym jaka jest miara jego wielkości. Stwierdził, że są różne miary człowieka, różne kryteria, np. miara sił fizycz­nych, którymi dysponuje, miara zmysłów, które umożliwiają mu kontakt z zewnętrznym światem, a także miara inteligencji, która sprawdza się poprzez wielorakie testy czy egzaminy. Jednak według papieża najbardziej o wielkości człowieka decyduje to, że ma on serce, które napełnić może tylko Duch Święty:

Pomyślcie, młodzi przyjaciele, jaka jest miara serca ludzkiego, skoro napełnić je może tylko Bóg. Duch Święty[6].

Papież wskazywał również, że dostrzeżenie tej godności i wielkości człowieka może się dokonać jedynie dzięki wrażliwości, którą nazwał teologiczną, mając na myśli cnoty teologalne[7].

Znaczące są różnice w nauczaniu, między katolickim postrzeganiem duszy jako nieśmiertelnej, a doktryną Świadków Jehowy, którzy nauczają, że dusza umiera wraz z ciałem[8][9][10]. Z koncepcjami antropologicznymi związany jest dystans tych ostatnich do transfuzji krwi[11][12].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Mondin 1977 ↓, s. 28.
  2. ↑ Fabris 2014 ↓, s. 7.
  3. ↑ Konstytucja "Gaudium et Spes". 7 grudnia 1965 r.. [dostęp 2012-08-26].
  4. ↑ Donald P. Asci: The Conjugal Act as a Personal Act.A study of the Catholic Concept of the Conjugal Act in the Light of Christian Anthropology. s. 65-66.
  5. ↑ Pielgrzymka do Ojczyzny. Przemówienia i homilie Ojca Świętego Jana Pawła II. Warszawa: 1981, s. 47.
  6. ↑ Kazanie Jana Pawła II do młodzieży przy kościele św. Anny w Warszawie. 3 czerwca 1979. [dostęp 2012-08-26].
  7. ↑ Krzysztof Broszkowski OP. Od moralizmu do postawy teologicznej. Jak pomóc penitentom przeżyć owocną spowiedź?. „Poradnik spowiednika”. Materiały uzupełniające, marzec 2012, C. 20, s. 13-14. Warszawa: Wydawnictwa Pastoralne. 
  8. ↑ Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania: Wnikliwe poznawanie Pism. T. 1. New York: Watch Tower Bible and Tract Society of New York, Inc., 2006, s. 506–509, hasło: Dusza. ISBN 83-86930-84-5. (pol.)
  9. ↑ Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania: Prowadzenie rozmów na podstawie Pism. New York: Watch Tower Bible and Tract Society of New York, Inc., 1991, 2001, s. 90–94, hasło: Dusza. ISBN 83-86930-47-0. (pol.)
  10. ↑ Czym jest dusza? (pol.). jw.org. [dostęp 2014-09-10].
  11. ↑ Singelenberg R. (Department of Cultural Anthropology, University of Utrecht, The Netherlands). The blood transfusion taboo of Jehovah's Witnesses: origin, development and function of a controversial doctrine. „Social Science Medicine”. 31 (1990). s. 515-23. 
  12. ↑ Raanan Gillon (Imperial College School of Medicine, London University). [http://jme.bmj.com/content/26/5/299.full.pdf Refusal of potentially life-saving blood transfusions by Jehovah’s Witnesses: should doctors explain that not all JWs think it’s religiously required?]. „Journal of Medical Ethics”. 26 (2000). s. 299-301. 

Bibliografia

  • Agaësse, Paul SJ: L'anthropologie chrétienne selon saint Augustin : image, liberté, péché et grâce. Paryż: Médiasèvres, 2004, s. 197. ISBN 2-900388-68-6.
  • Donald P. Asci: The Conjugal Act as a Personal Act.A study of the Catholic Concept of the Conjugal Act in the Light of Christian Anthropology. San Francisco: Ignatius Press, 2002, s. 364. ISBN 0-89870-844-3.
  • Dajczer, Tadeusz: Buddyzm w swej specyfice i odrębności wobec chrześcijaństwa. Warszawa: Wyd. Archidiecezji Warszawskiej, 1993, s. 379. ISBN 83-85706-23-2.
  • Rinaldo Fabris: Corpo, anima e spirito nella Bibbia. Dalla creazione alla risurrezione. Asyż: Citadella Editrice, 2014, s. 400.
  • Granat, Wincenty: Osoba ludzka : próba definicji. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne, 1961, s. 283.
  • Karpp, Heinrich: Probleme altchristlicher Anthropologie. Biblische Anthropologie und philosophische Psychologie bei den Kirchen-vatern des dritten Jahrhunderts. Gütersloh: G. Bertelsmann Verlag, 1950.
  • Langemeyer, Georg: Antropologia teologiczna. J. Fenrychowa (przekład), Zdzisław Kijas OFMConv (red. nauk.). Kraków: Wydawnictwo "M", 2000, s. 228, seria: Podręcznik Teologii Dogmatycznej - traktat IV. ISBN 83-7221-117-5.
  • Lee, Jae-Suk. Antropologia del buddhismo Mahayana. La dignità umana alla luce del messaggio di Buddha. „Lateranum”. 3/2013. 
  • Łucarz, Stanisław SJ: Grób czy świątynia? : Problematyka cielesności w antropologii Klemensa Aleksandryjskiego. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna «Ignatianum» – WAM, 2007, s. 276. ISBN 978-83-7318-926-3.
  • Battista Mondin: Antropologia Teologica. Storia, problemi, prospettive. Alba: Edizioni Paoline, 1977, s. 333, seria: Teologia 18.
  • Rondeau, Marie Josèphe. Remarques sur l'anthropologie de saint Hilaire. „Studia Patristica”. 6 (1962 /Papers presented to the Third International Conference on Patristic Studies held at Christ Church, Part IV Theologica, Augustiniana, Oxford, 1959, ed. F. L. Cross/), s. 197-210. Berlin: Akademie-Verlag. 
  • Scola, Angelo, Marengo, Gilfredo, Prades López, Javier: Osoba ludzka : antropologia teologiczna. Lucjan Balter SAC (przekł. i oprac.). Poznań: Pallottinum, 2005, s. 415, seria: Amateca : Podręczniki Teologii Katolickiej 15.

Media użyte na tej stronie