Antypapież

Antypapież – osoba powołana na tron papieski nieprawnie.

Antypapieże wybierani byli najczęściej wskutek sporów teologicznych (np. Hipolita powołano w czasie sporów wokół sabelianizmu) lub politycznych (np. Paschalis obsadził tron papieski dzięki przekupieniu niezwykle wpływowego wówczas arcybiskupa Rawenny). Gdy zaczęło kształtować się Państwo Kościelne i rosło jego znaczenie polityczne, coraz częściej spory wokół powołania papieża były odbiciem walki o wpływy różnych stronnictw czy rodów. Pomimo wprowadzenia w 1059 roku zasady powoływania papieży przez kolegium kardynalskie, sytuacja nie uległa zmianie^[1].

W czasie wielkiej schizmy zachodniej, obok biskupów Rzymu urzędowali również antypapieże obediencji awiniońskiej oraz pizańskiej.

Według tezy sedewakantyzmu wszystkie osoby, które zasiadają na tronie papieskim od czasu śmierci Piusa XII w 1958 roku, są antypapieżami.

Sam fakt ogłoszenia się przez kogoś papieżem to za mało, by uznać daną osobę za antypapieża. Na przykład były zakonnik katolicki Francuz Michel Auguste Marie Collin (zm. 1974) przybrał imię Klemensa XV i głosił, że w 1950 roku Chrystus powołał go na papieża. Hiszpan Clemente Domínguez y Gómez (1946–2005) uznał się w 1978 roku za papieża Grzegorza XVII^[2], traktując papieża w Rzymie jako antypapieża. Od 1998 w Stanach Zjednoczonych działał pod imieniem Piusa XIII^[2] były zakonnik i dawny zwolennik abp. Marcela Lefebvre Lucian Pulvermacher. Status tych osób, w przeciwieństwie do dawnych antypapieży, którzy mieli poparcie choćby części kolegium kardynalskiego, nie wystarcza, aby uznać je za antypapieży.

Istnieją spory co do liczby antypapieży w historii. Wymienia się od 36 do 43 antypapieży. W roku 1942 kardynał Giovanni Mercati, Archiwista Świętego Kościoła Rzymskiego, stworzył listę antypapieży, która od tamtej pory została oficjalnie uznana przez Kościół katolicki. Zamieszczona lista jest zgodna z listą Mercatiego. Różnice w liczbie antypapieży wynikają z podejścia historyków, a nawet teologów Kościoła katolickiego (np. watykańskie Annuario Pontificio aż do XX wieku wymieniało jako legalnych papieży obediencji pizańskiej).

Lista Mercatiego^[3]

Herb	Antypapież	Wizerunek	Imię łacińskie	Świeckie imię i nazwisko	Miejsce urodzenia	Pontyfikat	Wiek
	Antypapież Hipolit		Hippolytus		Azja Mniejsza, Cesarstwo Rzymskie (Turcja)	217–235	III
	Antypapież Nowacjan		Novatianus			marzec 251 – 258
	Antypapież Feliks II		Felix Secundus			355 – 22 listopada 365	IV
	Antypapież Ursyn		Ursinus			wrzesień 366 – listopad 367
	Antypapież Eulaliusz		Eulalius			27 lub 29 grudnia 418 – 3 kwietnia 419	V
	Antypapież Wawrzyniec		Laurentius			1) 22 listopada 498 – luty 499 2) 501–505
	Antypapież Dioskur					22 września 530 – 14 października 530	VI
	Antypapież Teodor		Theodorus			687	VII
	Antypapież Paschalis			Paschalis		687
	Konstantyn II		Constantinus Secundus			5 lipca 767 – 6 sierpnia 768	VIII
	Antypapież Filip		Philippus			31 lipca 768
	Antypapież Jan VIII		Ioannes Octavus			styczeń 844	IX
	Antypapież Anastazy III		Anastasius Tertius			sierpień 855 – wrzesień 855
	Krzysztof		Christophorus		Rzym, Państwo Kościelne (Włochy)	lipiec lub wrzesień 903 – styczeń 904	X
	Antypapież Bonifacy VII Ponownie		Bonifacius Septimus	Franco	Włochy	sierpień 984 – lipiec 985
	Antypapież Jan XVI		Ioannes Sextus Decimus	Jan Philagathus (Filogatos)	Rossano, Hrabstwo Kalabrii (Włochy)[a]	kwiecień 997 – luty 998
	Grzegorz VI		Gregorius Sextus			1012	XI
	Antypapież Benedykt X		Benedictus Decimus	Giovanni Mincius	Rzym, Państwo Kościelne (Włochy)	5 kwietnia 1058 – 24 stycznia 1059
	Honoriusz II		Honorius Secundus	Piotr Cadalus	Rzym, Państwo Kościelne (Włochy)	28 października 1061 – 1064/1072
	Klemens III		Clemens Tertius	Wibert z Rawenny	Parma, Święte Cesarstwo Rzymskie (Włochy)	1) 26 czerwca 1080 2) 24 maja 1084 – 8 września 1100
	Teodoryk		Theodoricus			wrzesień 1100 – styczeń 1101	XII
	Albert		Albertus		Włochy	luty – marzec 1102
	Sylwester IV		Silvester Quartus	Maginulf	Niemcy lub Włochy	18 listopada 1105 – 12 kwietnia 1111
	Grzegorz VIII		Gregorius Octavus	Maurice	Limousin, Królestwo Francji (Francja)	8 marca 1118 – kwiecień 1121
	Antypapież Celestyn II[b]		Coelestinus Secundus	Teobaldo Bocapeccus	Rzym, Państwo Kościelne (Włochy)	16 grudnia 1124
	Anaklet II		Anacletus Secundus	Pietro Pierleoni OSB	Rzym, Państwo Kościelne (Włochy)	14 lutego 1130 – 25 stycznia 1138
	Antypapież Wiktor IV		Victor Quatrus	Gregorio de Ceccano	Ceccano, Państwo Kościelne (Włochy)	marzec 1138 – 29 maja 1138
	Antypapież Wiktor IV		Victor Quatrus	Ottaviano de Monticello	Rzym, Państwo Kościelne (Włochy)	7 września 1159 – 20 kwietnia 1164
	Paschalis III		Paschalis Tertius	Guido di Crema	Crema, Święte Cesarstwo Rzymskie (Włochy)	22 kwietnia 1164 – 20 września 1168
	Kalikst III		Callistus Tertius	Giovanni de Struma OSB	Toskania, Święte Cesarstwo Rzymskie (Włochy)	wrzesień 1168 – 29 sierpnia 1178
	Innocenty III		Innocentius Tertius	Lando de Sittino	Lacjum, Państwo Kościelne (Włochy)	29 września 1179 – styczeń 1180
	Antypapież Mikołaj V		Nicolaus Quintus	Pietro Rainalducci OFM	Borgorose, Włochy	12 maja 1328 – 25 sierpnia 1330	XIV
	Antypapież Klemens VII		Clemens Septimus	Robert z Genewy	Genewa, Święte Cesarstwo Rzymskie (Szwajcaria)	20 września 1378 – 16 września 1394
	Antypapież Benedykt XIII		Benedictus Tertius Decimus	Pedro de Luna	Illueca, Hiszpania	28 września 1394 – 26 lipca 1417
	Antypapież Aleksander V		Alexander Quintus	Pietro Philarghi OFM	Kreta, Republika Wenecka (Grecja)	26 czerwca 1409 – 3 maja 1410	XV
	Antypapież Jan XXIII		Ioannes Vicesimus Tertius	Baldassare Cossa	Neapol, Królestwo Neapolu (Włochy)	17 maja 1410 – 29 maja 1415
	Antypapież Feliks V		Felix Quintus	Amadeusz VIII	Chambéry, Księstwo Sabaudii (Francja)	5 listopada 1439 – 7 kwietnia 1449

Zobacz też

• Jean Carrier
• Bernard Garnier – domniemany antypapież Benedykt XIV
• papież
• poczet papieży
• Watykan
• sedewakantyzm

Przypisy

Bibliografia

• J. Warmiński, H. Wojtyska, Antypapież, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 1, Lublin 1973, kol. 727-728.

Uwagi