Antypatriotyzm

Antypatriotyzm – postawa etyczna lub polityczna odrzucająca patriotyzm.

Geneza pojęcia

Pojęcie antypatriotyzmu pojawiło się prawdopodobnie w czasie rewolucji francuskiej, kiedy w znaczeniu pejoratywnym zaczęli się nim posługiwać jakobini (podobnie jak określeniem „anarchista”). Termin był używany od drugiej połowy XIX w., kiedy ta postawa zaczęła być wyraźnie artykułowana przez anarchistów i socjalistów w odpowiedzi na rozpowszechnianie się w Europie wzorów pruskiego militaryzmu i nacjonalizmu (po wygranej Prus w wojnie z Francją oraz upadku Komuny Paryskiej)^[1].

Poglądy antypatriotów

Według różnego rodzaju socjalistów u podstaw konfliktów społecznych leży podział na klasy, a nie na państwa czy narody, np. Karol Marks w „Manifeście komunistycznym” z 1848 r. pisał, że „robotnicy nie mają ojczyzny.”^[2] (internacjonalizm). Podział ze względu na narodowość, jak pisał Michaił Bakunin w „Listach o patriotyzmie”, podobnie jak podział klasowy, jest szkodliwy: „patriotyzm jest niedobrym, ciasnym i zgubnym nawykiem, jest on bowiem zaprzeczeniem równości i solidarności ludzkiej”^[3], uznał go ponadto za „religię państwa” oraz „solidarny interes” klasy uprzywilejowanej, która tym państwem rządzi^[4].

Antypatrioci krytykują więc patriotyzm jako przesąd:

Ten "wzbudzany sztucznie przesąd" służy klasie rządzącej w ten sposób, że popycha składających się na większość społeczeństwa pracowników do wojen prowadzonych w jej interesie^[6]. Jak pisał Lew Tołstoj, „stanowi on podstawę zbrodniczych czynów zbrojnych i wszelkich aneksji”^[7] Postawa antypatriotyczna jest zatem ściśle związana z antymilitaryzmem (choć niekoniecznie z pacyfizmem, odrzucającym wszelką przemoc).

Można też wywodzić postawę antypatriotyczną z poglądów moralnych i religii. Tołstoj odrzucał patriotyzm ze względu na jego egoistyczny charakter oraz konsekwencje w postaci wojen, jako sprzeczny z moralnością, a także w jego mniemaniu nie do pogodzenia z chrześcijaństwem.

Tołstoj definiuje patriotyzm jako dążenie do wyłącznej korzyści własnego narodu, odrzuca przy tym twierdzenia patriotów, iżby patriotyzm mógłby być zły albo dobry – ten pierwszy zaborczy, agresywny i prowadzący do wojen, a drugi niezaborczy i ograniczajacy się do zachowania przez dany kraj tego, co posiada. Tymczasem według Tołstoja zachowanie tego, co posiada dany kraj, to zachowanie tego, co wcześniej zostało zagarnięte - nie istnieje więc "dobry patriotyzm"^[8]. Patriotyzm jest jego zdaniem poglądem sprzecznym z chrześcijaństwem i opartą na nim moralnością jako zbiorowy odpowiednik indywidualnego egoizmu, prowadzący do walki pomiędzy ludźmi. Jest pozostałością z dawnych czasów, przemocą i oszustwem sztucznie utrzymywaną przy życiu przez rządy i klasy rządzące, ponieważ dzięki temu istnieją i utrzymują się przy władzy^[9]. Należy go zwalczać, aż ludzie "Przestaną widzieć: służbę ojczyźnie, bohaterstwo wojny, chwałę wojskową i patriotyzm, a zobaczą to, co jest: nagą prawdę zabójstwa", co doprowadzi do zmian społecznych^[10].

Zobacz też

• anacjonalizm
• kosmopolityzm

Przypisy