Apiterapia

Ten artykuł opisuje teorie, metody lub czynności niezgodne ze współczesną wiedzą medyczną.

Apiterapia, aplikowanie jadu pszczelego

Apiterapia – zbiór metod zaliczanych do medycyny naturalnej, wykorzystujący produkty pszczele, takie jak miód, kit pszczeli (zwany propolisem), pierzga, mleczko pszczele oraz jad pszczeli^[1]. Zakres wskazań terapeutycznych podawany przez zwolenników apiterapii jest bardzo szeroki, jednak w ramach badań klinicznych jej skuteczność została udowodniona jedynie w ograniczonym zakresie. Ze szczególną ostrożnością należy podchodzić zwłaszcza do stosowania apiterapii w leczeniu nowotworów, gdyż pomimo licznych badań, skuteczność tej metody nie została w tym przypadku potwierdzona klinicznie^[2][3]. Apiterapia zaliczana jest do ziołolecznictwa (pomimo iż nie są to produkty roślinne tylko wydzieliny zwierzęce) lub szerzej do naturopatii. Jednym z niewielu lub jedynym krajem gdzie jest, uznana za terapię medyczną jest Rosja, gdzie zaliczana jest do praktyk tradycyjnych)^[4]. W apiterapii dopuszczone są również produkty os i ich jad^[5]. W promocji apiterapii, pomimo naukowo ograniczonego potwierdzonego jej działania, używa się technik pseudonaukowych jak np. nieobiektywny wybór artykułów(ang.) i badań, powoływanie się na badania wstępne lub artykuły z nienaukowych publikacji oraz czasopism na pograniczu nauki - jako dowody uznane przez medycynę opartą na faktach, straszenie medycyną konwencjonalną, uznawanie działania homeopatycznego, propagowanie fałszywych informacji na temat odporności pszczelarzy i ludzi spożywających produkty pszczele na Covid-19 czy pozamerytoryczne odwołanie do natury^[6][7][8][9].

Historia

Apiterapia, rozumiana jako stosowanie preparatów pszczelich jako preparatów terapeutycznych, wywodzi się z terenów dzisiejszej Rosji lub ze starożytnych Chin lub Korei^[4]. Równocześnie zastosowanie niektórych produktów pszczelich jako kosmetyków, preparatów ułatwiających gojenie ran znane było w starożytnym Egipcie i później w starożytnej Grecji (w czasach Hipokratesa lub Galena)^[1][10]. W latach późniejszych znaczenie tej metody spadło ze względu na ryzyko działań niepożądanych (z wyjątkiem terenów dzisiejszej Rosji). Apiterapia została odkryta ponownie w 1888 roku przez austriackiego lekarza Philippa Terča, który prowadził badania nad zastosowaniem jadu pszczelego w leczeniu reumatyzmu^[11].

Stosowane produkty

• miód – Posiada właściwości bakteriostatyczne i może być stosowany jako preparat wspomagający gojenie ran^[12]. Pozytywne wyniki uzyskano również w przypadku leczenia kaszlu nocnego miodem^[13][14]. Mimo braku potwierdzenia w badaniach naukowych zwolennicy postulują korzystne działanie miodu na układu krążenia, układu oddechowy, układu pokarmowy, układu moczowy, a także jako lek leczący z hemoroidów oraz schorzeń ginekologicznych^[15];
• propolis (kit pszczeli) – stosowany w leczeniu czyraków i odleżyn, chorób alergicznych i reumatycznych, uszu, oczu oraz układu krążenia^[16];
• pierzga – jej właściwości lecznicze nie zostały potwierdzone w badaniach, jednak zwolennicy apiterapii zalecają jej stosowanie w przypadku chorób żołądka, jelit, wątroby, prostaty, układu krwiotwórczego oraz schorzeń psychicznych^[17];
• mleczko pszczele – jego właściwości lecznicze nie zostały potwierdzone w badaniach, jednak zwolennicy wykazują działanie lecznicze lub wspomagające leczenie w przypadku chorób układu krążenia, układu pokarmowego, skóry, błon śluzowych, oczu, zaburzeń przemiany materii, chorób narządu ruchu i wieku starczego^[18];
• jad pszczeli – przez praktyków naturoterapii bywa stosowany w leczeniu chorób reumatycznych, choć istnieją ograniczone poświadczenia na jego skuteczność w porównaniu z lekami uznanymi w medycynie opartej na faktach^[19], a także objawów alergicznych i blizn pooperacyjnych^[20]. W przypadku niektórych dolegliwości (bóle reumatyczne, zapalenie stawów) mechanizm działania jadu pszczelego został poznany, jednak metoda ta nie jest uznawana za metodę medyczną (z wyjątkiem Rosji) z powodu dużego ryzyka powikłań przy jej stosowaniu^[21].

Ryzyko

Miód jest ogólnie bezpieczny, gdy jest spożywany w typowych ilościach^[22][23], ale może potencjalnie powodować różne działania niepożądane w połączeniu z nadmiernym spożyciem, lub w interakcjach z istniejącymi stanami chorobowymi lub zażywanymi lekami (miód nie jest lekiem według polskiego prawa)^[23][24]. Wśród niekorzystnych objawów mogą znajdować się łagodne reakcje na wysokie spożycie, takie jak niepokój, bezsenność lub nadpobudliwość u około 10% dzieci, zgodnie z jednym z badań. Jednak w innym badaniu nie stwierdzono objawów niepokoju, bezsenności lub nadpobudliwości przy spożyciu miodu w porównaniu z placebo^[22]. Spożycie miodu może także wchodzić w niekorzystne interakcje z istniejącymi alergiami, wysokim poziomem krwi (jak w cukrzycy) lub lekami przeciwzakrzepowymi stosowanymi do kontroli krwawienia, wśród innych stanów klinicznych^[23].

Małe dzieci są narażone na ryzyko związane z obecnością zarodników jadu kiełbasianego w miodzie^[25]. Osoby z osłabionym układem odpornościowym mogą być narażone na ryzyko zakażenia bakteryjnego lub grzybiczego po spożyciu miodu^[26].

Spożycie pyłku pszczelego, reklamowanego jako lek na alergie, może spowodować niewydolność nerek oraz zagrażającą życiu anafilaksję^[27].

Terapia jadem pszczelim wiąże się również z poważnym ryzykiem: około 2% ludzi jest uczulonych na użądlenia pszczół i może cierpieć z powodu reakcji alergicznej i wstrząsu anafilaktycznego. Udokumentowano już kilka przypadków, w których wstrząs anafilaktyczny wywołany bezpośrednio apiterapią doprowadził do śmierci pacjenta^[28][19].

Przypisy