Apofiza

Szare apofizy (tarczki) na łuskach szyszki sosny wirginijskiej zwieńczone ostrymi wyrostkami

Apofiza, apofyza (gr. apo ‘od’, ‘z dala’; physis ‘natura’, ‘wzrost’)[1] – termin w naukach przyrodniczych stosowany do określenia różnych elementów odstających, odróżniających się od struktury podstawowej:

  • w geologii – ciało skalne, żyła, będąca bocznym podrzędnym, mniejszym i najczęściej ślepym odgałęzieniem większej żyły lub ciała magmowego (intruzji), zobacz też: dajka, sill[2],
  • w zoologii – u owadów wyrostek oskórka na sternum z organami kopulacyjnymi (zobacz też apodema)[3], u mięczaków miejsce przyczepu mięśni, znajdujące się poniżej szczytu. Jest ostrogą sterczącą do wnętrza muszli[4].
  • w mykologii – rozszerzający się u podstawy zarodni trzonek zarodnionośny (np. u rodzaju Rhizopus)[5], lub pierścieniowate zgrubienie na dolnej stronie endoperydium u Geastrum[6],
  • w botanice:
    • w przypadku niektórych mchów (np. w rodzaju podsadnik Splachnum) rozszerzenie trzonka sporofitu (sety) znajdujące się bezpośrednio pod puszką zarodni. Może być okazałe, barwne i może zawierać aparaty szparkowe[3]. Bywa określane też mianem hipofizy[1],
    • w przypadku szyszek wytwarzanych w rodzaju sosna (Pinus) zgrubienie na grzbietowej stronie łuski nasiennej, zwane także tarczką. Stanowią zewnętrzną część szyszek zamkniętych. Apofizy mają zwykle romboidalny kształt oraz inną barwę (zwykle są jaśniejsze) i budowę od pozostałej części łuski. U wielu gatunków sosen w poprzek tarczki biegnie kant, na którym znajduje się piramidka (umbo), nierzadko zwieńczona wyrostkiem, czasem ostrym i cienkim (np. u sosny ościstej) lub ostrym i grubym (np. u sosny żółtej). Sama piramidka bywa spłaszczona (np. u sosny Banksa) lub uwypuklona bardzo mocno (np. u sosny kłującej)[7].

Przypisy

  1. ↑ a b Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 36. ISBN 83-214-1305-6.
  2. ↑ Wojciech Jaroszewski, Leszek Marks, Andrzej Radomski, Słownik geologii dynamicznej, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, ISBN 83-220-0196-7, OCLC 830183626.
  3. ↑ a b Anna Z. Krzysztofowicz, Elżbieta Kuta: Apofiza. W: Encyklopedia biologiczna. Tom I. Zdzisława Otałęga (red. nacz.). Kraków: Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, 1998, s. 172–173. ISBN 83-85909-33-8.
  4. ↑ S. Peter Dance, Muszle, seria: Kolekcjoner, Warszawa: Wiedza i Życie, 2001, ISBN 83-7184-921-4.
  5. ↑ Emil Müller, Wolfgang Loeffler: Zarys mikologii dla przyrodników i lekarzy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987, s. 291. ISBN 83-09-01137-7.
  6. ↑ Wanda Rudnicka-Jezierska: Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales). Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991. ISBN 83-85444-01-7.
  7. ↑ Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. T. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 370. ISBN 83-01-05225-2.

Media użyte na tej stronie

Pinus virginiana Scrub Pine Cone 1600px.jpg
Autor: Photo (c)2007 Derek Ramsey (Ram-Man), Licencja: CC BY-SA 2.5

Photograph of the Scrub Pineen (Pinus virginiana en ). Photo taken at the Tyler Arboretum where it was identified.

Camera and Exposure Details:
Camera: Nikon Coolpix 8700
Lens: Nikon Zoom Nikkor ED 8.9-71.2mm 1:2.8-4.2
Exposure: 34.7mm (136.5mm in 35mm equivalent) f/6.8 @ 1/67.4 s. (50 ISO)