Aquila

	Aquila
	Brisson, 1760
	; Przedstawiciel rodzaju – orzeł przedni (A. chrysaetos)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	jastrzębie
Plemię	Accipitrini
Rodzaj	Aquila
	Typ nomenklatoryczny
	Falco chrysaetos Linnaeus, 1758
Synonimy
	Aquilla Endler & Scholz, 1809; Aetos Nitzsch, 1833; Chrysaetus Sweeting, 1837; Pteroaetus Kaup, 1844; Uroaetus Kaup, 1844; Tolmaetus Blyth, 1846; Pseudaetus Bonaparte, 1854; Asturaetos A.L. Brehm, 1855; Morphnaetos Severtsov, 1875; Taphaetus De Vis, 1892; Euaquila Acloque, 1900; Cassinaetus W.L. Sclater, 1922; Psammoaetus Roberts, 1924;
Gatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście

Aquila – rodzaj ptaka z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w rodzinie jastrzębiowatych (Accipitridae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Ameryce Północnej, Afryce i Australii^[16].

Morfologia

Długość ciała 50–104 cm, rozpiętość skrzydeł 103–176 cm; masa ciała samic 1153–7200 g, samców 938–4550 g^[16].

Systematyka

Etymologia

Aquila: łac. aquila „orzeł”, być może od aquilus „w ciemnym kolorze”; orzeł przedni był emblematem legionów rzymskich, na których sztandarach znajdowała się podobizna orła z podniesionymi skrzydłami^[17].
Aetos: gr. αετος aetos „orzeł”^[17]. Gatunek typowy: Falco chrysaetos Linnaeus, 1758.
Chrysaetus: gr. χρυσος khrusos „złoty”; αετος aetos „orzeł”^[17]. Gatunek typowy: Chrysaetus aquilinus R.H. Sweeting, 1837 (= Falco chrysaetos Linnaeus, 1758).
Pteroaetus: gr. πτερον pteron „skrzydło, pióro”; αετος aetos „orzeł”^[17]. Gatunek typowy: Aquila verreauxii Lesson, 1831.
Uroaetus: gr. ουρα oura „ogon” (tj. długoogonowy); αετος aetos „orzeł”^[17]. Gatunek typowy: Vultur audax Latham, 1801.
Tolmaetus: gr. τολμα tolma, τολμης tolmēs „odwaga, śmiałość”; αετος aetos „orzeł”^[17]. Gatunek typowy: Falco bonelli Temminck, 1824 (= Aquila fasciata Vieillot, 1823).
Pseudaetus: gr. ψευδος pseudos „fałszywy”; αετος aetos „orzeł”^[17]. Gatunek typowy: Falco bonelli Temminck, 1824 (= Aquila fasciata Vieillot, 1823).
Asturaetos: rodzaj Astur Lacépède, 1799; gr. αετος aetos „orzeł”^[17]. Gatunek typowy: Aquila wiedii A.L. Brehm, 1855 (= Aquila fasciata Vieillot, 1823).
Morphnaetos: gr. μορφνος morphnos „ciemnego koloru”; αετος aetos „orzeł”^[17]. Gatunek typowy: Aquila heliaca Savigny, 1809.
Taphaetus: gr. ταφος taphos „mogiła, grób”; αετος aetos^[17]. Gatunek typowy: †Uroaetus brachialis De Vis, 1890.
Euaquila: gr. ευ eu „dobry”; rodzaj Aquila Brisson, 1760^[17]. Gatunek typowy: Falco chrysaetos Linnaeus, 1758.
Cassinaetus: John Cassin (1813–1869), amerykański ornitolog; gr. αετος aetos „orzeł”^[17]. Gatunek typowy: Limnaetus africanus Cassin, 1865.
Psammoaetus: gr. ψαμμος psammos „piasek” (tj. „pustynia”); αετος aetos „orzeł”^[17]. Gatunek typowy: Aquila nipalensis Hodgson, 1833.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[18]:

Aquila nipalensis Hodgson, 1833 – orzeł stepowy
Aquila rapax (Temminck, 1828) – orzeł sawannowy
Aquila adalberti C.L. Brehm, 1861 – orzeł iberyjski
Aquila heliaca Savigny, 1809 – orzeł cesarski
Aquila africana (Cassin, 1865) – orzeł białobrzuchy
Aquila chrysaetos (Linnaeus, 1758) – orzeł przedni
Aquila gurneyi G.R. Gray, 1861 – orzeł molucki
Aquila audax (Latham, 1801) – orzeł australijski
Aquila verreauxii Lesson, 1831 – orzeł czarny
Aquila fasciata Vieillot, 1823 – orzeł południowy
Aquila spilogaster (Bonaparte, 1850) – orzeł plamisty

W Bullock Creek w Terytorium Północnym w Australii odkryto pochodzący z miocenu koniec kości barkowej gatunku Aquila bullockensis^[19].

Fragment kladogramu z uwzględnieniem rodzaju Aquila^[20]:

Aquila

A. nipalensis

A. rapax

	A. adalberti

	A. heliaca

A. chrysaetos

A. africana

	A. gurneyi

	A. audax

	A. verreauxi

	A. fasciata

	A. spilogaster

Przypisy

↑ Aquila, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 28, 419. (fr. • łac.).
↑ F.G. Endler, F.G. Scholz: Der Naturfreund oder Beiträge zur Schlesischen Naturgeschichte. Breslau: C.F. Barth/A. Holäufer, 1809, s. 50. (niem.).
↑ Ch.L. Nitzsch: Pterylographia avium pars prior. Halae: 1833, s. 21. (łac.).
↑ R.H. Sweeting. On scientific nomenclature and classification, illustrated by an arrangement of the British Falconidæ. „The Naturalist”. 2 (13), s. 303, 1837. (ang.).
↑ Kaup 1844 ↓, s. 120.
↑ Kaup 1844 ↓, s. 121.
↑ E. Blyth. Notices and Descriptions of various New or Little Known Species of Birds. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 15, s. 5, 1846. (ang.).
↑ Ch.L. Bonaparte. Tableau des oiseaux de proie. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2^e série. 6, s. 531, 1854. (fr.).
↑ A.L. Brehm. Beitiige zur Ornithologie Nord-Ost-Afrika’s, mit besonderer Riicksicht auf die in Europa vorkommenden Arten der Vogel. „Naumannia”. 1855, s. 26, 1855. (niem.).
↑ N. Severtsov. Notices of some Turkestan Birds. „Stray Feathers”. 3, s. 422, 1875. (ang.).
↑ Ch.W. De Vis. Note on an extinct Eagle. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. Second series. 6, s. 123, 1891. (ang.).
↑ A.N.Ch. Acloque: Fauna de France contenant la description de espèces indigènes, disposees en tableaux analytiques, et illustree de figures representant les types caractéristiques des genres. Cz. 1: Mammifères, oiseaux, poissons, reptiles, batraciens, protochordes. Paris: J.B. Balliere et Fils, 1900, s. 99. (fr.).
↑ W.L. Sclater. Notes on the nomenclature and taxonomy of African birds. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 42, s. 76, 1922. (ang.).
↑ A. Roberts. Classification of S. African birds. Some additional notes. „Annals of the Transvaal Museum”. 10 (2), s. 79, 1924. (ang.).
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.accipi1.01. [dostęp 2020-05-31]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Etymologia za: James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2020-09-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-17].
↑ P. Gaff & W.E. Boles. A New Eagle (Aves: Accipitridae) from the Mid Miocene. Bullock Creek Fauna of Northern Australia. „Records of the Australian Museum”. 62, 2010. ISSN 0067-1975.
↑ J. Boyd III: Accipitridae: Hawks, Kites, Eagles. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-06]. (ang.).

Bibliografia

J.J. Kaup: Classification der Säugethiere und Vögel. Darmstadt: C. W. Leske, 1844, s. 1–144. (niem.).

[itis-1] Aquila, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Brisson-2] M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 28, 419. (fr. • łac.).

[Endler&Scholz-3] F.G. Endler, F.G. Scholz: Der Naturfreund oder Beiträge zur Schlesischen Naturgeschichte. Breslau: C.F. Barth/A. Holäufer, 1809, s. 50. (niem.).

[Nitzsch-4] Ch.L. Nitzsch: Pterylographia avium pars prior. Halae: 1833, s. 21. (łac.).

[Sweeting-5] R.H. Sweeting. On scientific nomenclature and classification, illustrated by an arrangement of the British Falconidæ. „The Naturalist”. 2 (13), s. 303, 1837. (ang.).

[CITEREFKaup1844[https://www.biodiversitylibrary.org/item/109546#page/136/mode/1up_120]-6] Kaup 1844 ↓, s. 120.

[CITEREFKaup1844[https://www.biodiversitylibrary.org/item/109546#page/137/mode/1up_121]-7] Kaup 1844 ↓, s. 121.

[Blyth-8] E. Blyth. Notices and Descriptions of various New or Little Known Species of Birds. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 15, s. 5, 1846. (ang.).

[Bonaparte-9] Ch.L. Bonaparte. Tableau des oiseaux de proie. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2^e série. 6, s. 531, 1854. (fr.).

[ALBrehm-10] A.L. Brehm. Beitiige zur Ornithologie Nord-Ost-Afrika’s, mit besonderer Riicksicht auf die in Europa vorkommenden Arten der Vogel. „Naumannia”. 1855, s. 26, 1855. (niem.).

[Severtsov-11] N. Severtsov. Notices of some Turkestan Birds. „Stray Feathers”. 3, s. 422, 1875. (ang.).

[Vis-12] Ch.W. De Vis. Note on an extinct Eagle. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. Second series. 6, s. 123, 1891. (ang.).

[Acloque-13] A.N.Ch. Acloque: Fauna de France contenant la description de espèces indigènes, disposees en tableaux analytiques, et illustree de figures representant les types caractéristiques des genres. Cz. 1: Mammifères, oiseaux, poissons, reptiles, batraciens, protochordes. Paris: J.B. Balliere et Fils, 1900, s. 99. (fr.).

[Sclater-14] W.L. Sclater. Notes on the nomenclature and taxonomy of African birds. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 42, s. 76, 1922. (ang.).

[Roberts-15] A. Roberts. Classification of S. African birds. Some additional notes. „Annals of the Transvaal Museum”. 10 (2), s. 79, 1924. (ang.).

[Winkler&inni-16] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.accipi1.01. [dostęp 2020-05-31]. (ang.).

[Jobling-17] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Etymologia za: James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-18] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2020-09-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-17].

[Gaff&Boles-19] P. Gaff & W.E. Boles. A New Eagle (Aves: Accipitridae) from the Mid Miocene. Bullock Creek Fauna of Northern Australia. „Records of the Australian Museum”. 62, 2010. ISSN 0067-1975.

[tfc-20] J. Boyd III: Accipitridae: Hawks, Kites, Eagles. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-06]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne