Aquilops

Aquilops
Farke et al., 2015
Okres istnienia: alb 109–104 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 109/104 ↓ 109/104
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury ptasiomiedniczne
Podrząd	cerapody
Infrarząd	ceratopsy
(bez rangi)	Neoceratopsia
Rodzaj	Aquilops
Gatunki
Aquilops americanus

Aquilops – rodzaj wymarłego dinozaura, ceratopsa z grupy neoceratopsów (Neoceratopsia).

Rekonstrukcja

Skamieniałości dinozaura znaleziono w hrabstwie Carbon na południu stanu Montana w Stanach Zjednoczonych (współrzędne 45°N 109°W). Szczątki spoczywały wśród skał formacji Cloverly, powstałej między 109 a 104 milionami lat temu, a więc w środkowym bądź późnym albie. Należała do nich czaszka, o długości 84 cm, jak na ceratopsa względnie mała (później oznaczona jako OMNH 34557 i wskazana jako holotyp nowego rodzaju).

Badania ujawniły autapomorfie, wśród których Farke i inni (2015) wyszczególniają silnie zakrzywiony dziób kostny z guzkiem kostnym w linii pośrodkowej oraz wydłużony i ostro zakończony dół przedoczodołowy. Dzięki temu badacze mogli utworzyć nowy rodzaj, nazwany przez nich Aquilops. Źródłosłów nazwa ta czerpie z języków klasycznych: aquila oznacza po łacinie orła, zaś ὤψ (ōps) to w starożytnej grece twarz. Badacze odnieśli się w ten sposób do dzioba zwierzęcia. W rodzaju umieszczono pojedynczy gatunek nazwany Aquilops americanus. Epitet gatunkowy bierze się również z łaciny i oznacza „amerykański”. Analiza filogenetyczna wskazała, że należy on do zróżnicowanej grupy Neoceratopsia, zdefiniowanej przez Paula Sereno jako obejmujący wszystkie taksony bliższe triceratopsowi niż psitakozaurowi, jako jeden z bazalnych przedstawicieli tego kladu. Czyni to rodzaj Aquilops pierwszym odkrytym wczesnokredowym neoceratopsem kontynentu północnoamerykańskiego zachowanym na tyle dobrze, by można było mówić o konkretnym gatunku, i najwcześniejszym przedstawicielem tego kladu w Ameryce Północnej.

Rodzaju Aquilops nie zaliczono do żadnej rodziny. Jako jego bliskich krewnych wskazano rodzaje Auroraceratops i Liaoceratops (aczkolwiek przedstawiony przez autorów kladogram przedstawia rodzaj Aquilops jako grupę siostrzaną kladu tworzonego przez rodzaje Auroraceratops, Yamaceratops i ceratopsy bardziej zaawansowane biologicznie, natomiast rodzaj Liaoceratops stanowi kolejną po rodzaju Aquilops grupę zewnętrzną). Farke et al. zauważają, że oba te taksony żyły w Azji. Rodzi to pewien problem w związku z amerykańskim pochodzeniem rodzaju Aquilops. Rodzaj ten prawdopodobnie powstał na skutek dyspersji dinozaurów rogatych przybyłych 113–105 milionów lat temu z Azji na kontynent północnoamerykański raczej przez Beringię, niż przez wyspy Europy, gdzie nie znaleziono wczesnokredowych ceratopsów^[1].

Autorzy opracowali następujący kladogram^[1] (uproszczono):

Przypisy

Linki zewnętrzne

• ilustracje w National Geographic, 2014 [dostęp 2020-06-020]