Aranjaki

Aranjaki[1] (sanskryt आरण्यक āraṇyaka, teksty pustkowi) – część kanonicznej literatury wedyjskiej, spisana w sanskrycie, stanowiąca zbiór tekstów fazy przejściowej, pomiędzy zawierającymi opisy obrzędów ofiarnych Brahmanami, a spekulacjami filozoficznymi Upaniszad.

Nazwa „teksty pustkowi” (czasami mylnie tłumaczona jako „teksty leśne”[2]) oznacza, że ich zawartość uważano za sekretną, przez co nie mogła być komunikowana osobom świeckim. Bramin chcący zapoznać się z Aranjakami musiał opuścić tereny zamieszkane i udać się w miejsce ustronne „skąd nie było widać dachów zabudowań”[2].

Miejsce w kanonie

Literatura wedyjska składa się z powstałych po sobie kolejno zbiorów (samhita), z których najstarszy Rygweda (hymny) poprzedził Samawedę (opis melodii i śpiewów), Jadźurwedę (formuły ofiarne) i Atharwawedę (formuły magiczne). W okresie późniejszym, dla każdego z tych zbiorów powstawały rozbudowane komentarze w formie Brahmanów (opis praktyk ofiarnych), Aranjak (mistyczne znaczenie obrzędów ofiarnych) i Upaniszad (spekulacje metafizyczne)[1]. Ponieważ każdy z komentarzy odnosi się bezpośrednio do jednej z właściwych samhit, wyróżnia się osobne Brahmany, Aranjaki i Upaniszady Rygwedy, Samawedy itd.[3]

Chociaż datowanie Wed jest niezwykle trudne[1], wiadomo jednak, że chronologicznie wraz z Upaniszadami Aranjaki tworzą tzw. wedantę (koniec, zwieńczenie Wed), co pozwala przypuszczać, że powstały w późnej fazie okresu wedyjskiego[4].

Treść

Tradycyjny ideał życia braminów, ale również przedstawicieli pozostałych wyższych warn (arya szlachetnych) wpisany został w doktrynę czterech, ściśle powiązanych z kanonem wedyjskim etapów życia (aśramy). Pierwsza aśrama to okres nauki, w którym student pod okiem nauczyciela zgłębiał przesłanie Wed, kolejna to życie domowe kiedy jako gospodarz i głowa rodziny składał przeznaczone bogom ofiary (Brahmany). Trzecia to nadejście wieku starczego, kiedy to dobry arya zostawał pustelnikiem i oddawał się pogłębionym studiom nad znaczeniem poszczególnych obrzędów (Aranjaki). Ostatnia to okres w którym czując zbliżającą się śmierć odsuwał się od zgiełku życia i przy pomocy praktyk ascetycznych próbował zgłębić naturę jedności z Brahmanem (Upaniszady)[4].

W związku z doktryną czterech aśram do niedawna jeszcze uważano, że przeważające w Aranjakach treści symboliczne, były ekwiwalentem obrzędów, których przebywający na medytacyjnym oddaleniu bramin nie był w stanie samodzielnie odprawiać (były zbyt złożone, wymagały większej ilości osób i specjalnych przyrządów)[5]. Współcześnie przyjmuje się jednak, że służyły one przede wszystkim pogłębionym i prowadzonym w odosobnieniu studiom nad symboliką, mistyką i znaczeniem poszczególnych rytuałów. Z czasem ten meta-rytualizm zaczął rozwijać się niezależnie i osiągnął formę właściwej Upaniszadom myśli spekulatywnej (co z kolei doprowadziło do krytyki i zaniku samego rytualizmu)[6].

Przypisy

  1. ↑ a b c M. Kudelska: Hinduizm. Kraków: WAM, 2006, s. 34-37, seria: Mała biblioteka religii. ISBN 83-7318-643-3.
  2. ↑ a b M. Witzel: Vedas and Upanishads. W: The Blackwell Companion to Hinduism (pod red. G.Flooda). Oksford, Malden: Blackwell Publishing, 2003, s. 82. ISBN 0-631-21535-2.
  3. ↑ M. Winternitz: A Hisory of Indian Literature. Vol. I. New Delhi: Oriental Books Reprint Corporation, 1977, s. 53-54. ISBN 978-81-208-0264-3.
  4. ↑ a b M. Winternitz: A Hisory of Indian Literature. Vol. I. s. 232-234.
  5. ↑ S. Dasgupta: A History of Indian Philosophy Vol.I. Londyn: Cambridge University Press, 1922, s. 14.
  6. ↑ J. Gonda: A History of Indian Literature. T. I: Vedic Literature (Samhitās and Brāhmaṇas). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1975, s. 423. ISBN 3-447-01-603-5.