Arbitraż (prawo)

Arbitraż (z fr. arbitrage 'sąd rozjemczy' od łac. arbiter 'świadek; rozjemca')[1] – metoda rozwiązywania sporów prawnych bez udziału sądu powszechnego, w której kompetencje takiego sądu powierza się bezstronnemu specjaliście.

Wady i zalety arbitrażu

Do zalet arbitrażu należy to, że:

  • zazwyczaj jego koszty są niższe niż opłaty sądowe w przypadku postępowania przed sądem państwowym (adiudykacja),
  • postępowanie arbitrażowe jest też na ogół szybsze niż postępowania przed sądem państwowym (adiudykacja),
  • istnieje w nim również możliwość, jeśli strony tak ze sobą uzgodnią, wydania wyroku w oparciu o zasady słuszności (tzw. orzekania ex aequo et bono),
  • orzeczenie sądu arbitrażowego jest z reguły ostateczne – jeśli regulamin tego sądu lub strony nie przewidziały możliwości odwołania się od niego do jakiegoś innego sądu arbitrażowego – i tylko w wyjątkowych sytuacjach można je później próbować wzruszyć w postępowaniu przed sądem państwowym,
  • możliwość wybrania na arbitra specjalisty w danej dziedzinie[2].

Do wad arbitrażu należy to, że:

  • strony mogą nie darzyć arbitrów zaufaniem - mogą nie wierzyć zarówno w ich uczciwość, neutralność, bezstronność i ogólną sprawność intelektualną, jak i w samą znajomość przez nich obowiązującego prawa lub ich zdolność do wymierzania sprawiedliwości.
  • jedna strona może się też nie zgadzać na wybór na arbitra (arbitrów) osoby (osób), na obranie której (których) nastaje druga strona i vice versa[3].

Charakter arbitrażu

Może mieć charakter ad hoc, instytucjonalny oraz administrowany. W arbitrażu ad hoc zazwyczaj każda ze stron sporu wybiera własnego arbitra (lub arbitrów), a ci następnie powołują arbitra przewodniczącego. Tak wybrany skład rozstrzyga spór w oparciu o uzgodnione wcześniej zasady.

Aby spór mógł być rozstrzygnięty przez arbitraż, strony stosunku prawnego muszą na to wyrazić zgodę w formie zawarcia umowy o arbitraż lub klauzuli w umowie łączącej strony, zwanych zapisem na sąd polubowny.

Międzynarodowy arbitraż instytucjonalny

Instytucjami na płaszczyźnie międzynarodowej zajmującymi się arbitrażem handlowym są Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy (International Court of Arbitration ICC) w Paryżu, Amerykańskie Stowarzyszenie Arbitrażowe (American Arbitration Association), Londyński Sąd Arbitrażu Międzynarodowego w Londynie (London Court of International Arbitration), Centrum Arbitrażowe Austriackiej Izby Gospodarczej w Wiedniu (Internationales Schiedsgericht der Wirtschaftskammer Österreich), Instytut Arbitrażowy Sztokholmskiej Izby Handlowej w Sztokholmie (The Arbitration Institute of the Stockholm Chamber of Commerce), Niemiecki Instytut Sądownictwa Polubownego (Deutsche Institution für Schiedsgerichtsbarkeit e.v.), czy też Międzynarodowy Sportowy Sąd Arbitrażowy w Lozannie, Sąd Arbitrażowy Służb w Bartoszycach.[4]

Arbitraż instytucjonalny w Polsce

Arbitraż instytucjonalny oraz administrowany funkcjonuje w oparciu o profesjonalną organizację zajmującą się arbitrażem. Przykładami stałych Sądów Polubownych w Polsce są Sąd Arbitrażowy[5] przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie (największa tego typu instytucja arbitrażowa w Polsce 300 – 500 spraw rocznie)[6], Sąd Arbitrażowy przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych ”Lewiatan”[7], Sąd Arbitrażowy przy Regionalnej Izbie Gospodarczej w Katowicach[8], Sąd Arbitrażowy przy Małopolskiej Izbie Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Krakowie[9], Gospodarczy Sąd Arbitrażowy w Poznaniu przy Wielkopolskiej Izbie Budownictwa[10], Sąd Arbitrażowy przy Wielkopolskiej Izbie Przemysłowo- Handlowej w Poznaniu[11], Podkarpacki Stały Sąd Polubowny-Arbitrażowy w Rzeszowie[12], Sąd Arbitrażowy przy Nowotomyskiej Izbie Gospodarczej w Nowym Tomyślu[12], Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy we Wrocławiu[13], Sąd Arbitrażowy przy Izbie Bawełny w Gdyni[14], Sąd Arbitrażowy przy Stowarzyszeniu Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców w Warszawie[15], Sąd Arbitrażowy Służb w Bartoszycach[16], Sąd Arbitrażowy Ludów Tubylczych (SALT) w Rudach.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Słownik Wyrazów Obcych. [dostęp 2015-07-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
  2. ↑ M. Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Warszawa 2019, s. 328.
  3. ↑ M. Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Warszawa 2019, s. 328-329.
  4. ↑ Courtsas – Sąd Arbitrażowy Służb – Kolejna witryna oparta na WordPressie, courtsas.eu [dostęp 2019-02-20].
  5. ↑ Sąd Arbitrażowy przy KIG
  6. ↑ P. Nowaczyk, A. Kąkolecki, Rozdział 2. Źródła prawa o arbitrażu handlowym – polskiego i międzynarodowego, [w:] Andrzej Szumański (red.) System prawa handlowego, Tom 8, Arbitraż handlowy, C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 100
  7. ↑ Strona główna – Sad Arbitrażowy
  8. ↑ Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach – Sąd Arbitrażowy
  9. ↑ Małopolska Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości
  10. ↑ http://www.wib.com.pl/index.php?idkat=10, http://www.wib.com.pl/index.php?idkat=11
  11. ↑ Wielkopolska Izba Przemysłowo-Handlowa – Sąd Arbitrażowy. [dostęp 2014-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-03)].
  12. ↑ a b Podkarpacki Stały Sąd Polubowny-Arbitrażowy
  13. ↑ Strona główna. [dostęp 2010-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-17)].
  14. ↑ Arbitraż :: Izba Bawełny w Gdyni. [dostęp 2010-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-06)].
  15. ↑ Informacje ogólne – Sąd Arbitrażowy przy SIDiR, Sąd Arbitrażowy przy SIDiR [dostęp 2017-06-05] (pol.).
  16. ↑ Courtsas – Sąd Arbitrażowy Służb – Kolejna witryna oparta na WordPressie, courtsas.eu [dostęp 2019-01-03].