Archidiecezja katowicka

Archidiecezja katowicka

Archidioecesis Katovicensis

Archikatedra Chrystusa Króla w Katowicach
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Siedziba	Katowice
Data powołania	25 marca 1992
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Metropolia	katowicka
Archikatedra	Chrystusa Króla w Katowicach
Biskup diecezjalny	Wiktor Skworc (biskup diecezjalny) Adrian Galbas SAC (biskup koadiutor)
Biskup pomocniczy	Marek Szkudło Adam Wodarczyk Grzegorz Olszowski
Biskup senior	Damian Zimoń
Dane statystyczne (2017[1])
Liczba wiernych • odsetek wiernych	1 386 000 97,1
Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych	1174 1065 109
Liczba dekanatów	37
Liczba parafii	322
Powierzchnia	2400 km²
50°15′02″N 19°01′08″E/50,250556 19,018889
Strona internetowa

Herb Archidiecezji Katowickiej

Typ herbu	diecezjalny

Archidiecezja katowicka (łac. Archidioecesis Katovicensis) − jedna z 14 archidiecezji obrządku łacińskiego w Kościele katolickim w Polsce. Ustanowiona diecezją 28 października 1925 roku przez papieża Piusa XI bullą „Vixdum Poloniae unitas”. Podniesiona do rangi archidiecezji 25 marca 1992 roku przez papieża Jana Pawła II bullą „Totus Tuus Poloniae populus”. Tworzy metropolię katowicką wraz z sufraganiami: diecezją gliwicką i diecezją opolską.

Historia

Po podziale Górnego Śląska w 1922 r. wraz z ustanowieniem w 1922 r. Administracji Apostolskiej dla Śląska Polskiego w jej granicach znalazły się górnośląskie dekanaty oddzielone od diecezji wrocławskiej: dębieński, królewskohucki, lubliniecki, mikołowski, mysłowicki, pogrzebieński, pszczyński, tarnogórski, rudzki, wodzisławski, żorski. W 1923 r. ks. August Hlond utworzył dwa kolejne dekanaty: katowicki i piekarski.

W dniu 28 października 1925 diecezja katowicka została ustanowiona przez papieża Piusa XI bullą Vixdum Poloniae unitas i weszła jako sufragania w skład metropolii krakowskiej. Złożyły się na nią dwie niejednolicie geograficznie i historycznie ukształtowane części, składowe diecezji wrocławskiej. Pierwsza, to dawny obszar Wikariatu Cieszyńskiego (do końca I wojny światowej część Śląska Austriackiego), a druga to wschodnia część pruskiego Górnego Śląska (dekanaty odłączone w 1922 r. z diecezji wrocławskiej). Granice powołanej do życia diecezji, liczącej 4225 km² pokrywały się z granicami województwa śląskiego.

W 1938 ordynariuszowi katowickiemu przekazano pod zarząd fragment diecezji wrocławskiej, leżący w granicach Czechosłowacji, tzw. Zaolzie, obejmujące 29 parafii: 9 z dekanatu Jabłonków (Czeski Cieszyn, Łomna Górna, Jabłonków, Końska, Mosty, Ropica, Trzycież, Trzyniec, Wędrynia), 9 z frysztackiego (Bogumin (Stary), Dziećmorowice, Dąbrowa, Frysztat, Łąki, Lutynia Niemiecka, Nowy Bogumin, Piotrowice, Rychwałd), 7 z karwińskiego (Błędowice, Sucha Górna, Karwina, Orłowa, Sucha Średnia, Stonawa, Cierlicko), 1 ze śląskoostrawskiego (Pietwałd) i 3 z frydeckiego (Dobracice, Domasłowice, Gnojnik). 13 stycznia 1939 roku biskup katowicki przejął zarząd nad skrawkiem diecezji nitrzańskiej w okręgu Czadeckim, obejmującym 2 parafie: Czarne i Skalite. 1 stycznia 1940 roku Zaolzie powróciło pod jurysdykcję biskupa wrocławskiego.

W końcu ustanowiona archidiecezją 25 marca 1992 roku przez papieża Jana Pawła II bullą Totus Tuus Poloniae Populus (dokonał on reorganizacji istniejących diecezji i prowincji kościelnych, której efektem było powstanie kolejnych 9 prowincji kościelnych). Z liczebnie dużej diecezji katowickiej 13 dekanatów weszło w skład nowo utworzonej diecezji gliwickiej (powierzchnia – ok. 800 km², katolicy – ok. 200000, parafie – 48, co stanowi 1/4 obszaru diecezji). Dalsze 8 dekanatów weszło w skład nowo utworzonej diecezji bielsko-żywieckiej (powierzchnia – ok. 1000 km², katolicy – 350000, parafie – 84 co stanowi ok. 1/4 dotychczasowego obszaru diecezji katowickiej).

W lutym 2020 premier Mateusz Morawiecki, przedstawiciele województwa śląskiego, miasta Katowice i abp Wiktor Skworc podpisali umowę w sprawie sfinansowania budowy w archikatedrze w Katowicach tzw. Panteonu Górnośląskiego. Wkład finansowy ze środków publicznych wyniesie minimum 46 mln złotych. Strona kościelna ma wnieść 3 mln zł^[2].

Archidiecezja w liczbach

• 1921 – po plebiscycie część księży została po stronie niemieckiej, część zaś przeniosła się na stronę polską obawiając się prześladowań
• 1922 – administrator apostolski ks. August Hlond przyjął do pracy grupę księży z innych diecezji, w tym kilku spoza granic Polski. Wszyscy posiadali wyższe wykształcenie teologiczne. W okresie międzywojennym otrzymywali wykształcenie na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na jednego księdza przypadało 3385 katolików
• 1925 – katolicy – ok. 915000, dekanaty – 18, parafie i stacje duszpasterskie – 179
• duchowieństwo nowo powstającej diecezji rekrutowało się z kleru wrocławskiego, wychowanego i wykształconego w seminariach duchownych we Wrocławiu i Widnawie (ok. 300 księży, pośród nich 64 uważało się za Niemców, 4 posiadało obywatelstwo niemieckie)
• 1925–1935 – katolicy – wzrost o ok. 400000 (mimo wyjazdu ok. 70 tys. Niemców)
• 1932 – kościoły parafialne – 188 (w tym kościoły tymczasowe – 13, kościoły prywatne – 2, kościół zakonny – 1, kościoły filialne – 20, kaplice z możliwością odprawiania nabożeństw – 133, inne ośrodki kultu – 19
• 1933 – katolicy – 1195395 (w tym katolicy niemieccy – 149153 tj. 12.4%, jak wynika z oficjalnych statystyk państwowych, na polskim Śląsku na początku lat trzydziestych żyło ok. 100000 ludzi używających języka niemieckiego
• 1938 – katolicy – 1305000, grekokatolicy – 111, prawosławni – 53, ewangelicy – 67685, żydzi – 19124, innowiercy – 1401, ateiści – 399
• 1939 – w przeddzień wybuchu II wojny światowej księża – 489. Wybuch wojny zastał przy życiu 72 księży – działaczy plebiscytowych i powstańczych, z których 41 było represjonowanych, wielu przeniosło się dobrowolnie lub przymusowo do Generalnego Gubernatorstwa. Łącznie księża dotknięci różnymi represjami – 157 (45 księży i kleryków zginęło w obozach koncentracyjnych, 5 w więzieniach, 2 w czasie działań wojennych, 5 rozstrzelano, 7 zmarło jako ofiary wojny, 26 przeżyło obozy, 15 czasowo przebywało w obozach, 50 czasowo przebywało w więzieniach, 34 otrzymało zakaz urzędowania, 33 wysiedlono do GG, 12 uciekło za granicę w obawie przed prześladowaniami)
• od poł. 1940 na Górny Śląsk sprowadzano ludność niemiecką z Besarabii i Bukowiny, wyznania protestanckiego i katolickiego (w czasie okupacji, z Kościoła katolickiego wystąpiło ok. 4000 wiernych, tj. 0.4%) tworzącą m.in. kadrę urzędniczą powstającej wówczas administracji okupacyjnej
• podczas okupacji ok. 150 kościołów i kaplic ucierpiało w mniejszym lub większym stopniu
• po okupacji katolicy – 1250000, z tego 80% deklarowało się jako Polacy, a 20% jako Niemcy
• 1986 – katolicy – 2357000
• 1988 (diecezja katowicka) – katolicy – 2.5 mln., dekanaty – 42, parafie – 398
• obecnie katolicy – 1 386 000, dekanaty – 34, parafie – 322^[3]

Biskupi

Wiktor Skworc – metropolita

Adrian Galbas SAC – koadiutor

Biskup diecezjalny

• abp Wiktor Skworc – metropolita katowicki od 2011

Biskup koadiutor

• abp Adrian Galbas SAC (wikariusz generalny) – od 2021

Biskupi pomocniczy

• bp Marek Szkudło (wikariusz generalny) – od 2015
• bp Adam Wodarczyk (wikariusz generalny) – od 2015
• bp Grzegorz Olszowski (wikariusz generalny) – od 2018

Biskup senior

• abp Damian Zimoń – biskup diecezjalny katowicki w latach 1985–2011 (metropolita katowicki w latach 1992–2011), senior od 2011

Patroni

Obraz Matki Boskiej Piekarskiej, patronki archidiecezji

• Matka Boża Piekarska Matka Sprawiedliwości i Miłości Społecznej – główna patronka
• św. Jacek Odrowąż OP – główny patron
• św. Barbara – współpatronka
• św. Florian – współpatron

Błogosławieni i męczennicy

• Józef Czempiel – błogosławiony i męczennik Kościoła katolickiego, proboszcz z Chorzowa Batorego. Zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Dachau
• Paweł Ambroży Barański CSSp – Sługa Boży, duchacz. Zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Dachau, oczekuje na beatyfikację w procesie II grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
• August Froehlich – proboszcz z Rathenow, przeciwnik nazizmu, który m.in. za obronę polskich robotników przymusowych został zamęczony w obozie koncentracyjnym KL Dachau
• Karol Golda SDB – Sługa Boży, salezjanin. Zamordowany w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Auschwitz, oczekuje na beatyfikację w procesie II grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
• Franciszek Harazim SDB – Sługa Boży, salezjanin. Zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Auschwitz, oczekuje na beatyfikację w procesie II grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
• Euzebiusz Huchracki OFM – Sługa Boży, franciszkanin. Zamordowany w obozie KL Dachau, oczekuje na beatyfikację w procesie II grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
• Józef Huwer SVD – Sługa Boży, werbista. Zamęczony w obozie koncentracyjnym KL Buchenwald, oczekuje na beatyfikację w procesie II grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
• Norbert Kompalla CM – Sługa Boży, lazarysta. Zamordowany w obozie KL Dachau, oczekuje na beatyfikację w procesie II grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
• Antoni Korczok – ksiądz, społeczny działacz i historyk Kościoła
• Stanisław Kubista SVD – błogosławiony i męczennik Kościoła katolickiego, werbista. Zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Sachsenhausen
• Jan Macha – ksiądz, błogosławiony Kościoła katolickiego, męczennik za CARITAS, zgilotynowany przez Gestapo w 1942 r. w więzieniu na ul. Mikołowskiej w Katowicach. Beatyfikowany 20 listopada 2021 r.
• Michael von Matuschka – Sługa Boży, hrabia, polityk, urzędnik państwowy, przeciwnik nazizmu, zamordowany w więzieniu Berlin-Plötzensee za udział w zamachu na życie Adolfa Hitlera
• Franciszek Miśka SDB – Sługa Boży, salezjanin. Zamordowany w KL Dachau, oczekuje na beatyfikację w procesie II grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
• Ludwik Mzyk SVD – błogosławiony i męczennik Kościoła katolickiego, werbista. Zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Posen.
• Adolf Pojda – proboszcz parafii św. Ottona w Słupsku, został zamęczony w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Dachau
• Emil Szramek – błogosławiony i męczennik Kościoła katolickiego. Zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Dachau
• Józef Słupina CM – Sługa Boży, lazarysta. Zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Auschwitz, oczekuje na beatyfikację w procesie II grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
• Jan Świerc SDB – Sługa Boży, salezjanin. Zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Auschwitz, oczekuje na beatyfikację w procesie II grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
• Fabian Waculik OFM – kapelan WP, zginął od kuli niemieckiego snajpera, gdy udzielał pomocy rannemu. Pośmiertnie odznaczony orderem Virtuti Militari
• Jan Wagner CM – Sługa Boży, lazarysta. Rozstrzelany przez nazistów w zbiorowej egzekucji pod Bydgoszczą, oczekuje na beatyfikację w procesie II grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
• Ludwik Wrodarczyk OMI – Sługa Boży i Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, zamordowany przez ukraińskich nacjonalistów

Świątynie

Świątynia główna

• Archikatedra Chrystusa Króla w Katowicach
• W latach 1925–1955 kościołem katedralnym diecezji katowickiej był kościół św. Piotra i Pawła^[5]

Bazyliki

Na terenie archidiecezji znajduje się sześć bazylik mniejszych:

• Bazylika Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich (od 1962)
• Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach Panewnikach (od 1974)
• Bazylika św. Antoniego w Rybniku (od 1993)
• Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Pszowie (od 1997)
• Bazylika św. Wojciecha w Mikołowie (od 2008)
• Bazylika św. Szczepana w Katowicach Bogucicach (od 2015)

Instytucje diecezjalne

Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne

(c) James562 z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

WŚSD w Katowicach

Kuria metropolitalna w Katowicach

Wydział teologiczny UŚ w Katowicach

W 1980 przeniesiono siedzibę Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego z Krakowa do Katowic. W 1989 w seminarium studia teologiczne w ramach studium domesticum odbywało 294 alumnów. Obecnie wszyscy kandydaci do kapłaństwa kształcą się na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Od 2013 rektorem seminarium jest ks. dr Marek Panek.

Kuria Metropolitalna w Katowicach

• Kanclerz – ks. prałat Jan Smolec
  • Dyrektor Wydziału Katechetycznego – ks. Roman Buchta
  • Dyrektor Wydziału Duszpasterstwa – ks. Roman Chromy
  • Dyrektor Wydziału Duszpasterstwa Rodzin – ks. Zdzisław Brzezinka
  • Notariusze – ks. Jakub Kania, ks. Paweł Rylski
  • Ekonom Archidiecezji Katowickiej – ks. Damian Suszka
  • Delegat ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży – ks. Łukasz Płaszewski
• Caritas Archidiecezji Katowickiej – dyrektor ks. Łukasz Stawarz
• Dom Księży Emerytów św. Józefa – dyrektor ks. Łukasz Stawarz
• Egzorcyści diecezjalni – ks. Dariusz Borowiec, ks. Andrzej Chorzępa, ks. Bogdan Kuczyński^[6]
• Muzeum Archidiecezjalne – dyrektor ks. Przemysław Malinowski
• Archiwum Archidiecezjalne – dyrektor Wojciech Schaffer
• Radio eM – redaktor naczelny ks. Rafał Skitek
• Gość Niedzielny – redaktor naczelny ks. Adam Pawlaszczyk
• Księgarnia św. Jacka – dyrektor dk. Tadeusz Cieślik
• Archidiecezjalny Dom Rekolekcyjny – dyrektor ks. Mateusz Tomanek
• Gospodarstwo Rolne Archidiecezji – dyrektor ks. Mateusz Tomanek

Sąd Metropolitalny w Katowicach

• Oficjał (Wikariusz sądowy) – ks. Piotr Ryguła
• Wiceoficjałowie (Pomocniczy wikariusze sądowi):
  • ks. Mariusz Auguścik
  • ks. Alojzy Drozd
  • ks. Marek Górka
  • ks. Józef Kużaj
• Sędziowie:
  • ks. Paweł Buchta
  • ks. Jan Buchta
  • ks. Andrzej Sacher
  • ks. Zbigniew Janczewski
  • ks. Łukasz Radecki
  • ks. Wojciech Solik
  • ks. Piotr Wenzel
• Obrońca węzła:
  • ks. Krzysztof Jurczyński
  • ks. Andrzej Kumor
  • ks. Marcin Matonóg
  • ks. Paweł Czyrnik
  • ks. Szymon Badura
  • ks. Paweł Olszewski
• Notariusze:
  • s. M. Honorata Typańska AMBV
  • ks. Łukasz Nocoń
• Adwokaci:
  • Alicja Droździk-Makówka
  • Bolesław A. Dullek
  • Monika Gwóźdź
  • Elżbieta Tryba-Smok
  • Paweł Walkowski

Zakony

Na terenie archidiecezji znajduje się siedem domów prowincjalnych, prawie wszystkie w Katowicach: franciszkanów^[7], jadwiżanek^[8], elżbietanek^[9], służebniczek śląskich^[10] i niepokalanek^[11]. Boromeuszki mają dom prowincjalny w Mikołowie, a salwatorianki^[12] w Goczałkowicach Zdroju. W klasztorze w Katowicach Panewnikach ma swoją siedzibę Wyższe Seminarium Duchowne Braci Mniejszych. W Chorzowie Klimzowcu istnieje Franciszkańskie Centrum Młodzieżowo-Powołaniowe Trzej Towarzysze^[13].

Zakony męskie^[14]

Zakony żeńskie^[15]

Przypisy

Zobacz też

• Biskupi katowiccy
• Metropolia katowicka
• Muzeum Archidiecezjalne w Katowicach
• Księgarnia św. Jacka
• Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce
• Nuncjatura Stolicy Apostolskiej w Polsce

Bibliografia

• Ks. Witold Zdaniewicz, Ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 207–236) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2

Linki zewnętrzne

• Archidiecezja Katowicka
• Historia Archidiecezji Katowickiej i Kościoła na Górnym Śląsku