Archidiecezja poznańska

Archidiecezja poznańska
Archidioecesis Posnaniensis
Ilustracja
Herb archidiecezji poznańskiej
Państwo

 Polska

Siedziba

Poznań
ul. Ostrów Tumski 2

Data powołania

968 (diecezja)
1821 (archidiecezja)

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Metropolia

poznańska

Archikatedra

Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Biskup diecezjalny

Stanisław Gądecki
(metropolita poznański)

Biskup pomocniczy

Grzegorz Balcerek
Jan Glapiak

Biskup senior

Zdzisław Fortuniak

Dane statystyczne (2017[1])
Liczba wiernych

1 480 000

Liczba kapłanów
• w tym diecezjalnych
• w tym zakonnych

1112
788
324

Liczba osób zakonnych

994

Liczba dekanatów

42

Liczba parafii

412

Liczba klasztorów

138

Powierzchnia

9700 km²

Ilustracja
52°24′40,0320″N 16°56′54,1320″E/52,411120 16,948370
Strona internetowa

Archidiecezja poznańska (łac. Archidioecesis Posnaniensis) – jedna z czternastu archidiecezji Kościoła katolickiego w Polsce obrządku łacińskiego.

Historia

Diecezja poznańska jest historycznie pierwszą diecezją na ziemiach polskich (łac. prima sedes episcoporum Poloniae'[2]), ustanowioną w 968 (dwa lata po chrzcie Mieszka I) jako biskupstwo misyjne podległe bezpośrednio jurysdykcji Stolicy Apostolskiej. Wraz z założeniem stolicy biskupiej rozpoczęła się budowa kościoła katedralnego na terenie podgrodzia poznańskiego grodu (obecnie Ostrów Tumski w Poznaniu). Pierwszym biskupem został Jordan, mianowany przez papieża Jana XIII, który zapoczątkował historię polskiej hierarchii kościelnej. Diecezja początkowo nie została włączona do metropolii gnieźnieńskiej utworzonej w 1000, a dopiero po śmierci bp. Ungera (1012) lub po jej przywróceniu w 1075 za panowania Bolesława Śmiałego. W roku 1038 w wyniku najazdu Brzetysława I diecezja poznańska upadła. Złupiono Wielkopolskę grabiąc cenne relikwie kościelne, które następnie biorący udział w wyprawie biskup praski Sewer złożył w katedrze św. Wita w Pradze[3].

Z chwilą reorganizacji Kościoła i odnowienia biskupstwa diecezja poznańska obejmowała większość Wielkopolski, a także część Mazowsza, gdzie utworzono przed 1252 archidiakonat czerski z kolegiatą w Czersku, od 1406 warszawski (kolegiata przeniesiona w 1399). Możliwe, że archidiakonat mazowiecki powołano już w 1076 i miał początkowo kolegiatę w Grójcu.

Począwszy od XIII wieku diecezja podzielona była na cztery archidiakonaty:

  • archidiakonat poznański,
  • archidiakonat śremski,
  • archidiakonat pszczewski,
  • archidiakonat czerski (od XV wieku jako warszawski).

Na skutek rozbiorów Polski zmieniły się granice biskupstwa poznańskiego – mazowiecką część wraz z Warszawą odłączono od Poznania i w 1798 utworzono z niej osobne biskupstwo warszawskie (w 1817 roku podniesione do rangi archidiecezji). W 1821 papież Pius VII wydał bullę De salute animarum, w której regulował na nowo organizację kościelną na obszarze państwa pruskiego. Wówczas to podniesiono dotychczasowe biskupstwo poznańskie do rangi archidiecezji oraz połączono unią aeque principaliter z archidiecezją gnieźnieńską, tworząc jedną metropolię, Odtąd biskupi poznańscy nosili tytuł prymasa. Po II wojnie światowej rozwiązano unię personalną z Gnieznem, a w latach 1946–1991 archidiecezja nie przynależała do żadnej metropolii – podlegała bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Na skutek reformy administracyjnej Kościoła katolickiego w Polsce w 1991 archidiecezja poznańska utraciła kilkadziesiąt parafii z terenu południowej Wielkopolski na rzecz nowo utworzonej diecezji kaliskiej. Równocześnie utworzono metropolię poznańską, w skład której wchodzi również diecezja kaliska. Ostatnia zmiana granic nastąpiła w 2004, w ramach której oddano część północno-wschodniego (m.in. Ujście, Chodzież, Rogoźno, Skoki) i wschodniego (m.in. Murowana Goślina, Nekla) obszaru na rzecz archidiecezji gnieźnieńskiej.

W ciągu ponad tysiąca lat istnienia biskupstwa posługiwało nim wielu wybitnych duchownych, jak biskupi Unger i Jan Lubrański, arcybiskupi Leon Michał Przyłuski, Walenty Dymek, Antoni Baraniak i Jerzy Stroba oraz kardynałowie hr. Mieczysław Halka-Ledóchowski, Edmund Dalbor i August Hlond.

Wśród świętych i błogosławionych pochodzących lub żyjących na terenie archidiecezji są:

a także św. Faustyna Kowalska, św. Jan z Dukli, bł. Rafał Chyliński

Archidiecezję dwukrotnie (1983, 1997) jako papież odwiedził św. Jan Paweł II.

Biskupi

Stanisław Gądecki – metropolita

Biskup diecezjalny

Biskupi pomocniczy

Biskup senior

Główne świątynie

Archikatedra św. Piotra i Pawła
w Poznaniu

Instytucje archidiecezjalne

Ozdobna mapa prowincji wielkopolskiej zakonu reformatów, ukazująca klasztory na tle podziału administracyjnego Kościoła rzymskokatolickiego w Rzeczypospolitej (1718), przedstawiająca m.in. granice archidiecezji poznańskiej (ze zbiorów Archiwum Państwowego w Poznaniu)

Kapituły

Patroni

Zgromadzenia zakonne

  • Męskie – 18 (domy zakonne – 34)
  • Żeńskie – 36 (domy zakonne – 104)

Zobacz też

Przypisy

  1. Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2017, Biblos 2017, ISBN 978-83-7793-478-4.
  2. Pierwsza siedziba biskupów Polski – napis umieszczony nad głównym wejściem archikatedry w Poznaniu.
  3. Tomasz Jurek. Ryczyn biskupi. Studium z dziejów Kościoła polskiego w XI wieku. „Roczniki historyczne”. LX, s. 59, 1994. 
  4. Józef Nowacki, Dzieje Archidiecezji Poznańskiej, t. 2, Poznań 1964, s. 608.
  5. Józef Nowacki, Dzieje Archidiecezji Poznańskiej, t. 2, Poznań 1964, s. 616-617.

Bibliografia

  • Ks. Witold Zdaniewicz, ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 471–501) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

CatholicDiocesesPoland2004.svg
Autor: Bastianow (Bastian), Licencja: CC BY-SA 4.0
Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce (2004)
Roman Catholic Archdiocese of Poznań location map.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Roman Catholic Archdiocese of Częstochowa location map
Stanisław Gądecki (2020).jpg
Autor: Biuro Prasowe Konferencji Episkopatu Polski, Licencja: CC BY 3.0
Arcybiskup Stanisław Gądecki, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski, składa życzenia nowemu Przewodniczącemu Konferencji Episkopatu Niemiec bp. Georgowi Bätzingowi
Alma Provincia Reformata 1718.jpg
Autor:
AnonimowyUnknown author
, Licencja: CC0
Mapa ozdobna, zawiera dane astronomiczne, wykazy fundatorów kościelnych w Wielkopolsce i Małopolsce itp. Na trzech arkuszach podłużnych, po bokach wykazy klasztorów i ich założycieli, tudzież przełożonych z wyrażeniem dat.