Archidiecezja wrocławska

Archidiecezja wrocławska

Archidioecesis Vratislaviensis

Herb archidiecezji wrocławskiej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Siedziba	Wrocław ul. Katedralna 13, 50–328 Wrocław
Data powołania	1000
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Metropolia	wrocławska
Archikatedra	św. Jana Chrzciciela
Biskup diecezjalny	Józef Kupny (metropolita wrocławski)
Biskup pomocniczy	Jacek Kiciński Maciej Małyga
Biskup senior	Marian Gołębiewski
Dane statystyczne (2020[1])
Liczba wiernych	955 605 tys.
Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych	933 663 270
Liczba osób zakonnych	941 w tym zakonnic: 671
Liczba dekanatów	33
Liczba parafii	299
Powierzchnia	8850 km²
51°06′36″N 17°01′20″E/51,110000 17,022222
Strona internetowa

Klasztor cystersów w Henrykowie

Archidiecezja wrocławska (łac. Archidioecesis Vratislaviensis; niem. Erzbistum Breslau; cz. Arcidiecéze Vratislavská) – jedna z 14 archidiecezji obrządku łacińskiego w polskim Kościele katolickim. Ustanowiona diecezją w 1000 roku przez bullą papieską Sylwestra II jako sufragania metropolii gnieźnieńskiej. 16 lipca 1821 papież Pius VII podporządkował ją bezpośrednio (do) Stolicy Apostolskiej, a 13 sierpnia 1930 Pius XI podniósł ją do rangi archidiecezji. Granice archidiecezji były zmieniane trzykrotnie. Po raz I: 28 czerwca 1972 przez Pawła VI; po raz II i III: 25 marca 1992 i 24 lutego 2004 przez Jana Pawła II.

Historia

Diecezja wrocławska została utworzona na zjeździe gnieźnieńskim w 1000 roku. Upadła w wyniku tzw. reakcji pogańskiej (1031/1032) i najazdu czeskiego księcia Brzetysława I (1038). Obrabowano i zburzono niedawno wzniesioną katedrę, a na jej gruzach wzniesiono świątynię pogańską^[2]. Zniszczone lub wywiezione zostały księgi diecezji, przez co wczesne dzieje diecezji z czasów pierwszego biskupa Jana są nieznane. Upadła również dawna struktura administracyjna. Cały Śląsk znalazł się w granicach Czech, a biskup praski Sewer planował włączenie regionu do swojej diecezji praskiej. Choć po stronie Polaków wystąpił w 1039 król niemiecki Henryk III Salicki, ostatecznie, podczas arbitrażu w 1041 uznał on zabór Śląska przez Czechów za fakt dokonany, choć niewykluczone, że Polsce zwrócono jakąś część tego regionu^[a]. Książę polski Kazimierz Odnowiciel dążył do odzyskania terenów zagarniętych przez Czechy i do odnowienia diecezji wrocławskiej.

Wysiłki te po kilku latach przyniosły rezultat. Prawdopodobnie na synodzie w Moguncji w październiku 1049 papież Leon IX zgodził się na reaktywowanie diecezji na Śląsku, być może podporządkowując ją metropolii magdeburskiej co wiązało się z upadkiem metropolii gnieźnieńskiej po najeździe na Gniezno Brzetysława I w roku 1038^[b]. Rok później, w wyniku wojny polsko-czeskiej Śląsk został odzyskany, choć na mocy decyzji cesarza Henryka III z 1054 Polska musiała Czechom płacić czynsz z tego terytorium.

W roku 1051^[c] Kazimierz Odnowiciel pierwszym biskupem restytuowanej diecezji śląskiej mianował Hieronima, duchownego pochodzącego z okolic Kolonii^[3]. Rozpoczął on wprawdzie odbudowę katedry wrocławskiej, jednak jego siedzibą był najprawdopodobniej nie Wrocław, lecz Ryczyn^[4]. Za możliwą tymczasową siedzibę biskupa uznawany jest również Smogorzów nieopodal Namysłowa. Prawdopodobnie w roku 1075 dokonujący reorganizacji polskiego Kościoła Bolesław II Szczodry miał przenieść siedzibę diecezji śląskiej z powrotem do Wrocławia^[5].

W XIII w. w celu usprawnienia zarządzania diecezją, obok archidiakonatu wrocławskiego utworzono trzy kolejne: głogowski (1228), opolski (1230) i legnicki (1262).

Po podziale Górnego Śląska w 1922 r. wraz z ustanowieniem w 1922 r. Administracji Apostolskiej dla Śląska Polskiego w jej granicach znalazły się górnośląskie dekanaty oddzielone od diecezji wrocławskiej: dębieński, królewskohucki, lubliniecki, mikołowski, mysłowicki, pogrzebieński, pszczyński, tarnogórski, rudzki, wodzisławski i żorski (w 1925 utworzyły one diecezję katowicką).

W 1998 został wybity medal o treści Tysiąc lat diecezji wrocławskiej (awers) i Sto lat Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu (rewers), zaprojektowany przez Józefa Stasińskiego^[6].

Biskupi

Józef Kupny – metropolita

Biskup diecezjalny

• abp Józef Kupny – metropolita wrocławski od 2013

Biskupi pomocniczy

• bp Jacek Kiciński CMF – (wikariusz generalny) od 2016
• bp Maciej Małyga – (wikariusz generalny) od 2022

Biskup senior

• abp Marian Gołębiewski – metropolita wrocławski w latach 2004–2013, senior od 2013 (od 2021 z zakazem uczestniczenia w jakichkolwiek uroczystościach publicznych)

Instytucje

• Kuria Metropolitalna^[7];
• Metropolitalne Wyższe Seminarium Duchowne we Wrocławiu;
• Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu;
• Trybunał Metropolitalny;
• Caritas Archidiecezjalna;
• Centralny Ośrodek Przygotowania Osób Dorosłych do Sakramentu Bierzmowania we Wrocławiu;
• Parafialna Fundacja Ochrony Życia;
• Muzeum Archidiecezjalne;
• Archiwum archidiecezjalne;
• Wydawnictwo i Księgarnia Archidiecezjalna^[8];
• Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Archidiecezji Wrocławskiej^[9];
• Katolicki miesięcznik „Nowe Życie”;
• Katolickie Radio Rodzina.

Kapituły

• Kapituła Metropolitalna we Wrocławiu pw. św. Wincentego – diakona i męczennika;
• Kapituła kolegiacka Św. Krzyża we Wrocławiu.

Główna świątynia

• Archikatedra św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu (rocznica poświęcenia: 16 listopada)

Bazyliki mniejsze^[10]

• Bazylika św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy (od 1943);
• Bazylika św. Jana Apostoła w Oleśnicy (od 1998);
• Bazylika św. Elżbiety we Wrocławiu (od 2003);
• Bazylika św. Jerzego Męczennika w Ziębicach (od 2008).

Patroni

• Pierwszorzędny
  • św. Jan Chrzciciel – prorok i męczennik (24 czerwca)
• Drugorzędni
  • św. Jadwiga Śląska – księżna (16 października)
  • bł. Czesław Odrowąż – prezbiter (20 lipca)

Wyrok sądowy

7 lutego 2020 Sąd Okręgowy w Bydgoszczy nakazał kurii bydgoskiej i wrocławskiej solidarną zapłatę 300 tys. zł odszkodowania na rzecz ministranta molestowanego w dzieciństwie przez ks. Pawła Kanię za to, że mimo wiedzy o jego skłonnościach przenosiły go między parafiami zamiast zakazać mu wykonywania obowiązków kapłańskich^[11]. Archidiecezja, wraz z diecezją bydgoską, złożyły apelacja od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy. Jednym z argumentów jakimi kierowano się w uzasadnieniu apelacji było stwierdzenie, iż to poszkodowany małoletni ponosi winę za zaistniałą szkodę. Sąd Apelacyjny w Gdańsku odrzucił apelację, stwierdzając w uzasadnieniu, iż biskupi byli świadomi pedofilii Pawła Kani. Obok odszkodowania dla pokrzywdzonego, gdański Sąd obciążył archidiecezję i diecezję dodatkowymi kosztami zastępstwa procesowego oraz kosztami procesu^[12][13].

Zobacz też

• Biskupi wrocławscy
• Metropolia wrocławska
• Legendarni biskupi wrocławscy
• Polscy biskupi katoliccy
• Polscy kardynałowie
• Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce
• Nuncjatura Stolicy Apostolskiej w Polsce

Uwagi

Przypisy

Literatura

• Wincenty Urban: Zarys dziejów diecezji wrocławskiej, Wrocław 1962

Bibliografia

• Ks. Witold Zdaniewicz, ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 775–797) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2.

Linki zewnętrzne

• Archidiecezja wrocławska na Episkopat.pl
• Archidiecezja wrocławska w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
• Archidiecezja wrocławska w bazie gcatholic.org (ang.)