Archiwum Państwowe w Bydgoszczy

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy

Budynek Archiwum Państwowego w Bydgoszczy
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Adres	Dworcowa 65
Styl architektoniczny	eklektyzm
Ukończenie budowy	1871
Odbudowano	1953-1956
Pierwszy właściciel	Theodor i Adolf Wulff
Obecny właściciel	Archiwum Państwowe
Położenie na mapie Bydgoszczy Archiwum Państwowe w Bydgoszczy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Archiwum Państwowe w Bydgoszczy
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Archiwum Państwowe w Bydgoszczy
53,131043°N 17,995404°E/53,131043 17,995404
Strona internetowa

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy – jedno z kilkudziesięciu polskich archiwów państwowych, właściwe terytorialnie dla powiatów województwa kujawsko-pomorskiego należących wcześniej do województwa bydgoskiego, z siedzibą przy ulicy Dworcowej 65 w Bydgoszczy.

Historia archiwum

Na początku 1906 roku, w związku z likwidacją pruskiej Komisji Generalnej dla Prowincji Poznańskiej i Prus Zachodnich w Bydgoszczy (instytucji powołanej do przeprowadzenia reformy rolnej w pruskich prowincjach Prusy Wschodnie, Prusy Zachodnie i Prowincji Poznańskiej), utworzono archiwum przechowujące akta tej instytucji. W latach 1920–1923 podlegało ono Urzędowi Ziemskiemu w Poznaniu, a od 1924 roku stało się oddziałem Archiwum Państwowego w Poznaniu. W 1938 roku w związku z włączeniem Bydgoszczy do województwa pomorskiego, bydgoskie archiwum objęło swoją jurysdykcją całe województwo.

W 1939 roku okupacyjne władze niemieckie przekształciły placówkę w oddział Archiwum Rzeszy w Gdańsku, właściwy terytorialnie dla obszaru rejencji bydgoskiej. W tym czasie do zasobu archiwalnego trafiły akta z przedwojennych polskich urzędów: Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego, Kuratorium Okręgu Szkolnego Pomorskiego oraz Komendy Wojewódzkiej Policji Państwowej.

W latach 1945–1947 archiwum ponownie podporządkowano archiwum w Poznaniu, a od 1947 roku stało się samodzielnym Archiwum Państwowym właściwym dla województwa pomorskiego, a od 1950 roku dla województwa bydgoskiego^[1].

Dyrektorzy archiwum:

1918–1927 Mieczysław Białynia-Rzepecki^[2]

1927–1939 Tadeusz Esman

1945–1952 Tadeusz Esman

1952–1953 Czesław Skopowski

1953–1967 Józef Augustyn

1967–1980 Franciszek Fedorowicz

1980–1982 Anna Perlińska^[3]

1982–2004 Janusz Kutta

2005-nadal Eugeniusz Borodij

Zasoby archiwum

Aktualnie zasób archiwalny bydgoskiego archiwum liczy sobie ponad 10 km akt i obejmuje m.in. akta:

• Deputacji Kamery Wojenno-Domenalnej w Bydgoszczy (1772–1806)
• Departamentu Bydgoskiego (1808–1815)
• Rejencji w Bydgoszczy (1815–1919, 1939–1945) i Inowrocławiu (1939–1945)
• Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego w Toruniu (1920–1939) i Bydgoszczy (1945–1950)
• Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy (1950–1973)
• administracji państwowej i samorządowej powiatów Bydgoszcz (1809–1975), Chojnice (1772, 1816–1975), Sępólno (1920–1975), Szubin (1880–1975), Świecie (1777, 1808–1975), Tuchola (1773,1873–1975) i Wyrzysk (1837–1975)
• miast północnej części dawnego woj. bydgoskiego, w tym Bydgoszczy, Chojnic, Czerska, Fordonu, Łobżenicy, Miasteczka, Wyrzyska i Wysokiej.

Najstarszy z przechowywanych dokumentów datowany jest na 18 czerwca 1179 roku i dotyczy przejęcia przez papieża Aleksandra III opieki nad klasztorem benedyktynów w Mogilnie. Spośród zbiorów kartograficznych (blisko 11 tysięcy jednostek) najstarszy jest plan Bydgoszczy z 1774 r. autorstwa Juliusa Gretha.

Siedziba archiwum

Archiwum Państwowe mieści się w eklektycznym budynku wzniesionym jako budynek administracyjno-mieszkalny stoczni Theodora i Adolfa Wulffów. Po upadku tej firmy był on siedzibą Komisji Generalnej dla Prowincji Poznańskiej i Prus Zachodnich w Bydgoszczy, a po jej likwidacji, od 1906 był użytkowany jako archiwum akt. Na fasadzie tablica pamiątkowa ku czci archiwisty Zygmunta Malewskiego (1875–1937).

Część zbiorów znajduje się w budynku przy ul. Wiślanej 27 (akta zajmują część budynku szkolnego).

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Umiński „Bydgoszcz. Przewodnik”, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Wydanie III, Warszawa 1985
• Strona Archiwum Państwowego w Bydgoszczy
• Skarby Archiwum Państwowego. Co ukrywają w swoich zbiorach?