Archiwum Straży Granicznej

Archiwum Straży Granicznej
Państwo	Polska
Kierownik	płk SG dr Ryszard Techman
Adres
Szczecin Żołnierska 4 archiwum.sg@strazgraniczna.pl
Położenie na mapie Szczecina Archiwum Straży Granicznej
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Archiwum Straży Granicznej
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Archiwum Straży Granicznej
53°26′51,0000″N 14°29′22,6320″E/53,447500 14,489620

Archiwum Straży Granicznej (ASGr.) – wyodrębnione archiwum państwowe z siedzibą w Szczecinie.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Zarządzeniem dowódcy Wojsk Wewnętrznych nr 013/WW z 16 czerwca 1956 roku utworzono Centralne Archiwum Wojsk Ochrony Pogranicza w Kętrzynie o etacie nr 346/3^[1]. Od 1959 roku funkcjonowało ono pod nazwą Archiwum Wojsk Ochrony Pogranicza^[2].

Zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z 7 maja 1991 roku, rozwiązującego dotychczasowe służby graniczne, Archiwum Wojsk Ochrony Pogranicza zostało przekształcone w Archiwum Straży Granicznej^[3]. W listopadzie 1995 roku Komendant Główny Straży Granicznej podjął decyzję o przeniesieniu Archiwum SG w Kętrzynie do Szczecina i przeznaczeniu na potrzeby archiwalne budynku koszarowego nr 2 w kompleksie Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej przy ulicy Żołnierskiej 4. Dopiero 5 lat później w styczniu 2000 roku czterema konwojami samochodowymi przewieziono prawie 2,5 km akt, które umieszczono w przystosowanych dla potrzeb archiwum magazynach przy ul. Żołnierskiej 4 w Szczecinie^[4].

W 2005 roku Archiwum Straży granicznej weszło w skład Biura Ochrony Informacji Niejawnych Komendy Głównej SG^[a].

Zadania Archiwum SG

Archiwum realizuje zadania w zakresie przyjmowania i gromadzenia, ewidencjonowania i udostępniania materiałów archiwalnych. Jest również jednostką charakterze tzw. urzędu wiary publicznej^[5], wydając wszelkiego rodzaju odpisy, wypisy, zaświadczenia dla udokumentowania np. spraw emerytalnych byłych funkcjonariuszy i pracowników cywilnych. Realizuje zadania związane z popularyzacją zasobu oraz działalnością naukową.

Zasoby archiwalne

Na dzień 31 grudnia 2008 roku zasób archiwalny liczył 285575 jednostek aktowych - 3747,97 mb akt^[3].

Podzielony jest na trzy grupy:

• materiały formacji granicznych z lat 1918-1939
  • grupy zespołów: Straż Graniczna (1918–1919); Wojskowa Straż Graniczna; Strzelcy Graniczni; Bataliony Etapowe; Bataliony Wartownicze; Straż Graniczna Górnego Śląska; Bataliony Celne; Straż Graniczna (1922-1923); Straż Celna (1921-1928); Korpus Ochrony Pogranicza; Straż Graniczna (1928–1939)^[6]
    • 151 zespołów
• dokumentacja Wojsk Ochrony Pogranicza [Grupa zespołów: Wojska Ochrony Pogranicza (1945 - 1991)]
  • zespoły^[7]: Dowództwo WOP, Szefostwo Służby Morskiej WOP, Samodzielna Eskadra Lotnictwa Rozpoznawczego WOP, Baza Remontowo-Techniczna Zaopatrzenia Okrętów i Kutrów WOP, Bałtycka Brygada WOP, Bałtycki Dywizjon Okrętów Pogranicza, Bieszczadzka Brygada WOP, Górnośląska Brygada WOP, Karpacka Brygada WOP, Kaszubska Brygada WOP, Kaszubski Dywizjon Okrętów Pogranicza, Lubuska Brygada WOP, Łużycka Brygada WOP, Mazurska Brygada WOP, Nadbużańska Brygada WOP, Podlasko-Mazurska Brygada WOP, Pomorska Brygada WOP, Pomorski Dywizjon Okrętów Pogranicza, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Nr 39, Sudecka Brygada WOP, Centrum Szkolenia WOP, Podoficerska Szkoła Łączności WOP, Podoficerska Szkoła Samochodowa WOP, Podoficerska Szkoła Specjalistów Morskich WOP, Archiwum WOP;
• akta jednostek Straży Granicznej od 1991 roku [Grupa zespołów: Straż Graniczna (1991 - 2013)]
  • zespoły^[8]: Bałtycki Oddział SG, Morski Oddział SG, Kaszubski Oddział SG, Warmińsko - Mazurski Oddział SG, Podlaski Oddział SG, Nadbużański Oddział SG, Bieszczadzki Oddział SG, Karpacki Oddział SG, Śląski Oddział SG, Beskidzki Oddział SG, Sudecki Oddział SG, Łużycki Oddział SG, Lubuski Oddział SG, Pomorski Oddział SG, Nadwiślański Oddział SG, Nadodrzański Oddział SG, Centrum Szkolenia SG, Centralny Ośrodek Szkolenia SG, Ośrodek Tresury Psów Służbowych SG, Ośrodek Szkoleń Specjalistycznych SG, Archiwum SG, Zbiór spuścizn, relacji i wspomnień, Registratura, Depozyt Łużyckiego Oddziału SG, Depozyt Pomorskiego Oddziału SG.

W skład zasobu archiwum wchodzą także zbiory: akt specjalnych, zdjęć, nagrań magnetofonowych, filmów, map, kronik, ksiąg honorowych, albumów, materiały Stowarzyszenia Weteranów Polskich Formacji Granicznych, materiały registratury.

Biblioteka podręczna gromadzi instrukcje książki i opracowania z zakresu historii formacji granicznych, dziejów regionalnych oraz archiwistyki^[b].

Struktura organizacyjna

30 grudnia 1998 wprowadzony został regulamin organizacyjny. Przewidywał on m.in. następującą strukturę archiwum^[3]:

• Kierownictwo archiwum
  • Dział Informacji Archiwalnej
  • Dział Udostępniania i Kwerend
  • Dział Opracowania Zasobu
  • Dział Przechowywania i Konserwacji Akt
  • Dział Zbiorów Specjalnych

Na początku 2005 roku Archiwum SG weszło w skład Biura Ochrony Informacji Niejawnych Komendy Głównej SG. W miejsce działów powołano sekcje, nie zmieniając ich nazw i zakresu zadań^[3].

W roku 2007 nastąpiła kolejna reorganizacja^[c]. Zmieniła się też struktura archiwum^[3]. Na dzień 19.04.2014 roku przedstawiała się ona następująco^[9]:

Kierownik Archiwum SG - zastępca dyrektora BOIN KGSG

• Wydział I Archiwum SG
  • Sekcja Informacji Archiwalnej, Udostępniania i Kwerend - Patryk Rybak
  • Sekcja Opracowania Zasobu
• Wydział II Archiwum SG

Kierujący archiwum

• mjr Lucjan Pichliński (1956 – 1964)
• ppłk Adam Gnieciak (1964 – 1975)
• mjr Józef Włosik (1975 – 1980)
• mjr Stanisław Bobrowski (1980 – 1985)
• kpt. Waldemar Gnieciak (1985 – 1990)
• mjr dr Jerzy Prochwicz (1990 - 2000)
• płk SG dr Ryszard Techman (2000 - obecnie)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• 10 lat Pionu Ochrony Informacji Niejawnych Straży Granicznej. Straż Graniczna. Warszawa 2009
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych
• Archiwum Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1956-1991
• Archiwum Straży Granicznej od 1991
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.

Straż Graniczna Komenda Główna Straży Granicznej Strażnica Straży Granicznej Oddziały Obecne Warmińsko-Mazurski OSG Podlaski OSG Nadbużanski OSG Bieszczadzki OSG Nadodrzański OSG Morski OSG Nadwiślański OSG Karpacki OSG Śląski OSG Dawne Beskidzki OSG Łużycki OSG Lubuski OSG Pomorski OSG Bałtycki OSG Kaszubski OSG Sudecki OSG Śląsko-Małopolski OSG Ośrodki szkolenia Obecne Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie Ośrodek Szkoleń Specjalistycznych Straży Granicznej w Lubaniu Dawne Ośrodek Tresury Psów Służbowych Straży Granicznej Inne Obecne Archiwum Straży Granicznej Placówka Straży Granicznej Warszawa-Okęcie Dawne Karpacki Ośrodek Wsparcia Straży Granicznej Umundurowanie Stopnie służbowe