Arcybiskup

Herb arcybiskupa metropolity (na taśmie pod tarczą znajduje się dewiza)
Herb arcybiskupa niebędącego metropolitą
Sutanna biskupa oraz arcybiskupa
Strój chórowy biskupa oraz arcybiskupa

Arcybiskup (gr. αρχή, arché – pierwszeństwo, gr. επίσκοπος, epískopos – nadzorca, biskup) – tytuł honorowy lub urząd nadawany biskupom ważniejszych diecezji (archidiecezja), a także jako wyróżnienie samej osoby biskupa (ad personam).

Pierwotnie arcybiskup był biskupem ważnego miasta czy regionu, sprawując często pieczę duszpasterską nad całym krajem. Miał prawo przewodniczyć synodom podległych sobie biskupów, korygować ich prace, prowadzić wybory lub mianować i wyświęcać nowych biskupów w prowincji. W historii utworzyła się w ten sposób instytucja arcybiskupa metropolity.

Metropolitą prowincji rzymskiej jest papież.

Inne Kościoły

Oprócz Kościoła rzymskokatolickiego arcybiskupi istnieją także w Kościołach prawosławnym, luterańskim Szwecji, anglikańskim, Kościele starokatolickim Holandii, Kościele Katolickim Mariawitów.

W Kościołach Wschodnich metropolici mają znacznie więcej władzy: wpływ na wybór biskupów, tworzenie diecezji i inne, zachowują więc część pierwotnej struktury metropolitalnej (zob. arcybiskup większy).

Godności arcybiskupie

  • Metropolitabiskup stojący na czele metropolii, tj. stolicy prowincji kościelnej, obejmującej archidiecezję i diecezje (sufraganie), noszący paliusz (tylko na terenach, które mu podlegają – wyjątek stanowi papież, biskup Rzymu, który paliusz może nosić na całym świecie).
  • Arcybiskup sufragalny – arcybiskup stojący na czele archidiecezji, należącej do jakiejś metropolii, ale nią niebędącej (np. Archidiecezja Gaeta w metropolii Rzymu).
  • Arcybiskup rezydencjonalny – stoi na czele archidiecezji podlegającej bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, jemu natomiast nie podlegają żadne sufraganie.
  • Arcybiskup tytularnybiskup stojący na czele nieistniejącej obecnie archidiecezji (archidiecezja historyczna), pełniący najczęściej służbę w dyplomacji (nuncjusze apostolscy) lub w kurii rzymskiej lub biskup dieceji (istniejącej lub historycznej) wyróżniony (przez papieża) tytułem arcybiskupa (arcybiskup ad personam), np. abp Hoser, który w randze arcybiskupa stał na czele diecezji warszawsko-praskiej.

Polscy arcybiskupi

Arcybiskupi katoliccy

  1. Mirosław Adamczyk – tytularny Otriculum (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
  2. Stanisław Budzik – metropolita lubelski
  3. Tymon Chmielecki – tytularny Tres Tabernae (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
  4. Wacław Depo – metropolita częstochowski
  5. Andrzej Dzięga – metropolita szczecińsko-kamieński
  6. Stanisław Dziwisz – senior krakowski, kardynał
  7. Adrian Galbas – koadiutor katowicki
  8. Stanisław Gądecki – metropolita poznański, przewodniczący KEP
  9. Sławoj Leszek Głódź – senior gdański
  10. Marian Gołębiewski – senior wrocławski
  11. Józef Górzyński – metropolita warmiński
  12. Tomasz Grysa – tytularny Rubiconu (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
  13. Józef Guzdek – metropolita białostocki
  14. Henryk Jagodziński – tytularny Limosano, nuncjusz apostolski
  15. Juliusz Janusz – tytularny Caprulae (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
  16. Marek Jędraszewski – metropolita krakowski, wiceprzewodniczący KEP
  17. Andrzej Józwowicz – tytularny Lauriacum, nuncjusz apostolski
  18. Józef Kowalczyk – senior gnieźnieński, prymas senior
  19. Konrad Krajewski – jałmużnik papieski, kardynał
  20. Józef Kupny – metropolita wrocławski
  21. Jan Paweł Lengaad personam, senior karagandyjski
  22. Jan Martyniak – senior przemysko-warszawski
  23. Józef Michalik – senior przemyski
  24. Henryk Muszyński – senior gnieźnieński, prymas senior
  25. Alfons Nossolad personam, senior opolski
  26. Henryk Józef Nowacki – tytularny Blery (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
  27. Edward Nowak – tytularny Luni (ad personam[a]), sekretarz senior Kongregacji ds. Świętych
  28. Kazimierz Nycz – metropolita warszawski, kardynał
  29. Edward Ozorowski – senior białostocki
  30. Jan Pawłowski – tytularny Sejn (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
  31. Wojciech Polak – metropolita gnieźnieński, prymas Polski
  32. Eugeniusz Popowicz – metropolita przemysko-warszawski
  33. Grzegorz Ryś – metropolita łódzki
  34. Stanisław Ryłko – archiprezbiter bazyliki Matki Bożej Większej, kardynał
  35. Wiktor Skworc – metropolita katowicki
  36. Marek Solczyński – tytularny Cezarei Mauretańskiej (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
  37. Waldemar Sommertag – tytularny Traiectum ad Mosam (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
  38. Adam Szal – metropolita przemyski
  39. Stanisław Szymecki – senior białostocki
  40. Stanisław Wielgus – tytularny Viminacium
  41. Tadeusz Wojda – metropolita gdański
  42. Marek Zalewski – tytularny Africa (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
  43. Wojciech Załuski – tytularny Diocleziany (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
  44. Damian Zimoń – senior katowicki
  45. Władysław Ziółek – senior łódzki

Arcybiskupi prawosławni

  1. Abel (Popławski) – ordynariusz lubelsko-chełmski
  2. Grzegorz (Charkiewicz) – bielski, wikariusz diecezji warszawsko-bielskiej
  3. Jakub (Kostiuczuk) – ordynariusz białostocko-gdański
  4. Jerzy (Pańkowski) – ordynariusz wrocławsko-szczeciński, prawosławny ordynariusz Wojska Polskiego
  5. Paisjusz (Martyniuk) – ordynariusz przemysko-gorlicki
  6. Sawa (Hrycuniak) – metropolita warszawski i całej Polski

Uwagi

  1. a b c d e f g h i j k Z racji, iż stolica tytularna jest biskupstwem, jest on jej arcybiskupem ad personam.

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Redirect arrow without text.svg
Redirect arrow, to be used in redirected articles in Wikipedias written from left to right. Without text.
Template-Metropolitan Archbishop.svg
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5
Generic template for coat of arms of a metropolitan archbishop.
Cassock Bishop.svg
Cassock of a Catholic Bishop
Template-Archbishop.svg
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5
Generic template for coat of arms of an archbishop.

Indications: The file contains various forms of shields, processional crosses and palliums to choose, only visible when lowered and opens with Inkscape

CatholicDiocesesPoland2004.svg
Autor: Bastianow (Bastian), Licencja: CC BY-SA 4.0
Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce (2004)