Arcybiskup

(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5

Herb arcybiskupa metropolity (na taśmie pod tarczą znajduje się dewiza)

(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5

Herb arcybiskupa niebędącego metropolitą

Sutanna biskupa oraz arcybiskupa

Strój chórowy biskupa oraz arcybiskupa

Arcybiskup (gr. αρχή, arché – pierwszeństwo, gr. επίσκοπος, epískopos – nadzorca, biskup) – tytuł honorowy lub urząd nadawany biskupom ważniejszych diecezji (archidiecezja), a także jako wyróżnienie samej osoby biskupa (ad personam).

Pierwotnie arcybiskup był biskupem ważnego miasta czy regionu, sprawując często pieczę duszpasterską nad całym krajem. Miał prawo przewodniczyć synodom podległych sobie biskupów, korygować ich prace, prowadzić wybory lub mianować i wyświęcać nowych biskupów w prowincji. W historii utworzyła się w ten sposób instytucja arcybiskupa metropolity.

Metropolitą prowincji rzymskiej jest papież.

Inne Kościoły

Oprócz Kościoła rzymskokatolickiego arcybiskupi istnieją także w Kościołach prawosławnym, luterańskim Szwecji, anglikańskim, Kościele starokatolickim Holandii, Kościele Katolickim Mariawitów.

W Kościołach Wschodnich metropolici mają znacznie więcej władzy: wpływ na wybór biskupów, tworzenie diecezji i inne, zachowują więc część pierwotnej struktury metropolitalnej (zob. arcybiskup większy).

Godności arcybiskupie

• Metropolita – biskup stojący na czele metropolii, tj. stolicy prowincji kościelnej, obejmującej archidiecezję i diecezje (sufraganie), noszący paliusz (tylko na terenach, które mu podlegają – wyjątek stanowi papież, biskup Rzymu, który paliusz może nosić na całym świecie).
• Arcybiskup sufragalny – arcybiskup stojący na czele archidiecezji, należącej do jakiejś metropolii, ale nią niebędącej (np. Archidiecezja Gaeta w metropolii Rzymu).
• Arcybiskup rezydencjonalny – stoi na czele archidiecezji podlegającej bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, jemu natomiast nie podlegają żadne sufraganie.
• Arcybiskup tytularny – biskup stojący na czele nieistniejącej obecnie archidiecezji (archidiecezja historyczna), pełniący najczęściej służbę w dyplomacji (nuncjusze apostolscy) lub w kurii rzymskiej lub biskup dieceji (istniejącej lub historycznej) wyróżniony (przez papieża) tytułem arcybiskupa (arcybiskup ad personam), np. abp Hoser, który w randze arcybiskupa stał na czele diecezji warszawsko-praskiej.

Polscy arcybiskupi

Tę sekcję należy dopracować: listy arcybiskupów innych wyznań. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Arcybiskupi katoliccy

Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce

1. Mirosław Adamczyk – tytularny Otriculum (ad personam^[a]), nuncjusz apostolski
2. Stanisław Budzik – metropolita lubelski
3. Tymon Chmielecki – tytularny Tres Tabernae (ad personam^[a]), nuncjusz apostolski
4. Wacław Depo – metropolita częstochowski
5. Andrzej Dzięga – metropolita szczecińsko-kamieński
6. Stanisław Dziwisz – senior krakowski, kardynał
7. Adrian Galbas – koadiutor katowicki
8. Stanisław Gądecki – metropolita poznański, przewodniczący KEP
9. Sławoj Leszek Głódź – senior gdański
10. Marian Gołębiewski – senior wrocławski
11. Józef Górzyński – metropolita warmiński
12. Tomasz Grysa – tytularny Rubiconu (ad personam^[a]), nuncjusz apostolski
13. Józef Guzdek – metropolita białostocki
14. Henryk Jagodziński – tytularny Limosano, nuncjusz apostolski
15. Juliusz Janusz – tytularny Caprulae (ad personam^[a]), nuncjusz apostolski
16. Marek Jędraszewski – metropolita krakowski, wiceprzewodniczący KEP
17. Andrzej Józwowicz – tytularny Lauriacum, nuncjusz apostolski
18. Józef Kowalczyk – senior gnieźnieński, prymas senior
19. Konrad Krajewski – jałmużnik papieski, kardynał
20. Józef Kupny – metropolita wrocławski
21. Jan Paweł Lenga – ad personam, senior karagandyjski
22. Jan Martyniak – senior przemysko-warszawski
23. Józef Michalik – senior przemyski
24. Henryk Muszyński – senior gnieźnieński, prymas senior
25. Alfons Nossol – ad personam, senior opolski
26. Henryk Józef Nowacki – tytularny Blery (ad personam^[a]), nuncjusz apostolski
27. Edward Nowak – tytularny Luni (ad personam^[a]), sekretarz senior Kongregacji ds. Świętych
28. Kazimierz Nycz – metropolita warszawski, kardynał
29. Edward Ozorowski – senior białostocki
30. Jan Pawłowski – tytularny Sejn (ad personam^[a]), nuncjusz apostolski
31. Wojciech Polak – metropolita gnieźnieński, prymas Polski
32. Eugeniusz Popowicz – metropolita przemysko-warszawski
33. Grzegorz Ryś – metropolita łódzki
34. Stanisław Ryłko – archiprezbiter bazyliki Matki Bożej Większej, kardynał
35. Wiktor Skworc – metropolita katowicki
36. Marek Solczyński – tytularny Cezarei Mauretańskiej (ad personam^[a]), nuncjusz apostolski
37. Waldemar Sommertag – tytularny Traiectum ad Mosam (ad personam^[a]), nuncjusz apostolski
38. Adam Szal – metropolita przemyski
39. Stanisław Szymecki – senior białostocki
40. Stanisław Wielgus – tytularny Viminacium
41. Tadeusz Wojda – metropolita gdański
42. Marek Zalewski – tytularny Africa (ad personam^[a]), nuncjusz apostolski
43. Wojciech Załuski – tytularny Diocleziany (ad personam^[a]), nuncjusz apostolski
44. Damian Zimoń – senior katowicki
45. Władysław Ziółek – senior łódzki

Arcybiskupi prawosławni

1. Abel (Popławski) – ordynariusz lubelsko-chełmski
2. Grzegorz (Charkiewicz) – bielski, wikariusz diecezji warszawsko-bielskiej
3. Jakub (Kostiuczuk) – ordynariusz białostocko-gdański
4. Jerzy (Pańkowski) – ordynariusz wrocławsko-szczeciński, prawosławny ordynariusz Wojska Polskiego
5. Paisjusz (Martyniuk) – ordynariusz przemysko-gorlicki
6. Sawa (Hrycuniak) – metropolita warszawski i całej Polski

Uwagi

Zobacz też

• Arcykapłanka
• Biskup
• Kardynał
• Prymas