Argania żelazna

Argania żelazna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	sączyńcowate
Rodzaj	argania
Gatunek	argania żelazna
	Nazwa systematyczna
	Argania spinosa L.) Skeels; Bull. Bur. Pl. Industr. U.S.D.A. 227:28. 1911
Synonimy
	Argania sideroxylon Roem. & Schult..; Sideroxylon spinosum L.;
	Argania sideroxylon Roem. & Schult..; Sideroxylon spinosum L.;

Sawanna z drzewami arganowymi na północny wschód od Tarudant.

Owoce i nasiona

Argania żelazna, argania żelazodrzew, olejara żelazna, tłuścianka żelazna, drzewo arganowe^[4] (Argania spinosa (L.) Skeels) – gatunek drzewa z monotypowego rodzaju Argania z rodziny sączyńcowatych. Endemit występujący wyłącznie w regionie Sus w południowym Maroku, pomiędzy As-Sawirą, a Agadirem na terenach obejmujących 700-800 tys. hektarów. Ocenia się, że na terenie tym występuje około 21 milionów drzew arganowych, odgrywających ważną rolę w funkcjonowaniu tego środowiska. Notuje się jednak ciągły spadek ich liczby. Zdziczałe drzewa tego gatunku rosną także w południowej Hiszpanii^[3].

Morfologia

Pokrój: Drzewo osiągające 4-10 m wysokości. Gałęzie cierniste^[4]. Pień arganii jest często poskręcany i sękaty, co pozwala kozom wspinać się na drzewa i zjadać ich liście oraz owoce.

Liście: Łopatkowatego kształtu są skupione w szczytowych partiach gałązek^[4].
Kwiaty: Drobne, skupione w pęczkach w kątach liści. Kielich i korona kwiatu pięciokrotne, korona kubeczkowata. Jeden okółek 5 płodnych pręcików i okółek 5 prątniczków otacza pojedynczy słupek^[4].
Owoce: Jajowata jagoda o długości do 5 cm. Zawiera 2–3 złączone nasiona o bardzo twardych łupinach, przypominających pestkę^[4]. Owoc początkowo zielony, po dojrzeniu jasnożółty. Egzokarp jest gruby, kleisty i gorzki. Mezokarp i endokarp jest mięsisty i przesycony nieprzyjemnym w smaku sokiem mlecznym^[5]^[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do podrodziny Sapotoideae, rodziny sączyńcowatych Sapotaceae, rzędu wrzosowców, grupy astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)^[2].

Zastosowanie

Z nasion wytwarzany jest jadalny olej arganowy, wykorzystywany również do oświetlenia i wyrobu mydeł. Wytłoki z nasion wykorzystywane są jako pasza dla wielbłądów, owiec, bydła i kóz. W wyniku fermentacji miąższu owoców uzyskiwany jest napój alkoholowy o nazwie mahia d'Argan^[4].

Drewno służy do wyrobu mebli oraz dobrej jakości węgla drzewnego^[4].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b Argania spinosa. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2008-12-26]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ Argania spinosa (L.) Skeels. FAO. [dostęp 2013-09-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-22)]. (ang.).
↑ Argania spinosa. worldagroforestry.org. [dostęp 2013-09-04]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).

[grin-3] Argania spinosa. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2008-12-26]. (ang.).

[podbielkowski-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[5] Argania spinosa (L.) Skeels. FAO. [dostęp 2013-09-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-22)]. (ang.).

[6] Argania spinosa. worldagroforestry.org. [dostęp 2013-09-04]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Argania żelazna

Spis treści

Morfologia

Systematyka

Zastosowanie

Przypisy

Media użyte na tej stronie