Argenteus
Argenteus – niewielka (średn. ok. 19 mm) srebrna moneta rzymska wprowadzona reformą Dioklecjana z r. 294 n.e.[1] i pozostająca w obiegu do ok. 310 r. Z początku przypuszczalnie jako 1/25 monety złotej (aureusa)[2], zarazem stanowiąca równowartość 8 follisów[3]; później (301 r.) o wartości jedynie 1/10 aureusa.
Cechy i znaczenie
Zarówno nazwą (dosłownie – „srebrny”[4]), jak i stosunkiem do złota oraz cechami zewnętrznymi argenteus nawiązywał do pełnowartościowego denara srebrnego z czasów cesarzy julijsko-klaudyjskich (Nerona). Ustawową wagą (3, 41 g) odpowiadał 1/96 rzymskiego funta (libra), co niekiedy zaznaczano na rewersie liczbą XCVI (częstokroć jednak bywał niedoważony). Wkrótce (za Galeriusza) pojawiły też półargenteusy (o wadze 1,5 g) typu Virtus Militum, obiegające w latach ok. 306 - 310/311 n.e. Już za Konstantyna Wielkiego, w wyniku kolejnej reformy pieniądza, srebrnik ten jako nazbyt zdewaluowany zastąpiono w 326 r. pełnowartościową monetą o podobnej wadze – srebrną sylikwą[5].
Najczęściej emitowanym typem był argenteus Providentia Augg[ustorum] (lub Victoriae Sarmaticae) z identycznym przedstawieniem na rewersie czterech władców (tetrarchów) składających ofiarę przed bramą obozu wojskowego. Propagandowo akcentowano w ten sposób wspólność rządów i polityczną jedność członków tetrarchii oraz ich ścisły związek z wojskiem i pochodzeniem z szeregów armii. Podobną rolę spełniało wyobrażenie warownej bramy obozu wojskowego (castrum) na półargenteusach z hasłem Virtus Militum (Męstwo żołnierzy [tj. armii]).
W źródłach antycznych określenia „argenteus nummus” jako pierwszy użył Pliniusz Starszy w swej Naturalis historia (XXXIII,47). W Dziejach rzymskich (Rerum gestarum libri) Ammianusa Marcellina również pojawia się to określenie, jednakże bez wskazania, iż chodzi o oficjalny nominał. Autorzy Historia Augusta używają tej nazwy dość swobodnie dla określenia rozmaitego pieniądza.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Datowanie uznawane obecnie; we wcześniejszych źródłach często inaczej, np.: „Pod koniec 295 r. dodał Dioklecjan do aureusa monetę z czystego srebra” (Cambridge Ancient History, t. XII [1965], s. 338).
- ↑ Według P.N. Schultena: Die römische Münzstätte Trier, Frankfurt 1974.
- ↑ W starszej literaturze spotykana też inna relacja argenteusa: równego 5 follisom, a stanowiącego 1/24 aureusa (np. A. Kunisz w Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. I, Warszawa 1982, s. 281).
- ↑ Wysoka próba srebra przekraczała 90% (H. Fengler, G. Gierow, W. Unger: Słowar′ numizmata, Moskwa 1993).
- ↑ H. Kahnt: Das große Münzlexikon…, dz. cyt. w bibliogr., s. 29.
Bibliografia
- H. Kahnt: Das große Münzlexikon von A bis Z. Regenstauf: H. Gietl – Battenberg, 2005
- B.R. Kankelfitz: Römische Münzen von Pompejus bis Romulus. Augsburg: Battenberg, 1996
- Lexikon der alten Welt. Zürich-Stuttgart: Artemis, 1965
Linki zewnętrzne
- «Argenteus» w Reppa Das grosse Münzen-Lexikon. reppa.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-22)].
Media użyte na tej stronie
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC BY-SA 2.5
DIOCLETIAN. 284-305 AD.
- AR Argenteus (20mm, 2.97 gm). Rome mint. Struck circa 295-297 AD.
- Laureate head right
- VICTORI-A SARMAT, the four tetrarchs sacrificing before campgate with six turrets; B.
- RIC VI 37a; Jelocnik 55 var.; RSC 488g.
- Good VF, reverse encrustation.
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC BY-SA 2.5
Constantius I. As Caesar, AD 293-305.
- AR Argenteus (19mm, 3.29 g, 12h). Treveri (Trier) mint. 3rd emission, AD 294.
- Laureate head right
- VIRTVS MILITVM, four tetrarchs sacrificing over tripod before city enclosure with six turrets; C.
- RIC VI 110a; Schulten Em. 3 (type not illustrated); Jeločnik 95, pl. XII, 9; RSC 312b.