Arkadij i Boris Strugaccy

Boris Natanowicz Strugacki

Boris Strugacki (2006)
Data i miejsce urodzenia	15 kwietnia 1933 Petersburg
Data i miejsce śmierci	19 listopada 2012 Petersburg
Strona internetowa

Arkadij Natanowicz Strugacki (Аркадий Натанович Стругацкий, ur. 28 sierpnia 1925 w Batumi, zm. 12 października 1991 w Moskwie) i Boris Natanowicz Strugacki (Борис Натанович Стругацкий, ur. 15 kwietnia 1933 w Leningradzie, zm. 19 listopada 2012 w Petersburgu) – rosyjscy pisarze science fiction, bracia, piszący wspólnie i krytycy fantastyki.

Braci Strugackich zalicza się do klasyków światowej fantastyki. Zdobyli ogromną popularność zarówno w swej ojczyźnie, jak i poza jej granicami.

Życiorys

Strugaccy przyszli na świat w inteligenckiej rodzinie pochodzenia żydowskiego, ich dzieciństwo upłynęło pod znakiem wojny, Boris został ewakuowany z blokady Leningradu. Arkadij tymczasem ukończył Aktiubińską Szkołę Artyleryjską, a następnie japonistykę, również na wojskowej uczelni. Do 1955 r. służył w armii na Dalekim Wschodzie, później pracował w wydawnictwach w stolicy. Boris, po ukończeniu astronomii na leningradzkim uniwersytecie, pracował w obserwatorium.

Ogromna większość utworów, które wyszły spod piór braci Strugackich, jest ich wspólnym dziełem. Na pracy literackiej skupili się w końcu lat pięćdziesiątych, oficjalne uznanie – łączące się z możliwością druku w prestiżowych pismach literackich, czy też tworzenia scenariuszy do filmów na podstawie swych utworów – zdobyli dopiero na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.

Twórczość Strugackich pod wieloma względami wyróżniała się na tle całości literatury fantastycznej powstającej w ZSRR. Bohaterowie tworzeni przez nich byli ludźmi z krwi i kości, z wszelkimi ludzkimi słabościami, wątpliwościami, lękami. Kosmos przedstawiony przez nich jest dla człowieka zagadką, próby jego poznawania to nie spektakularne, pełne sukcesów misje – droga do odkrycia choć skrawka prawdy o świecie gwiazd jest dla człowieka trudna, niebezpieczna i nie sposób poruszać się po niej szybko.

W swej prozie Strugaccy stawiają stopniowo coraz więcej pytań, między innymi o dobro i zło, o naturę człowieka, o granice ludzkiego poznania, tak w zakresie wiedzy o otaczającym świecie, jak i samowiedzy. Poruszają problemy etyki, odpowiedzialności władzy, kierunku rozwoju świata. Kreślone przez nich wizje, początkowo tchnące optymizmem, stają się coraz bardziej złożone, niepokojące, pozbawione prostych rozwiązań i niedopuszczające jednoznacznych interpretacji.

Kolejne wznowienia utworów braci Strugackich świadczą o ich nieustającej popularności. Niektóre dzieła doczekały się ekranizacji, np. Piknik na skraju drogi stał się inspiracją filmu Andrieja Tarkowskiego Stalker (Strugaccy byli współautorami scenariusza), a także gry komputerowej S.T.A.L.K.E.R. Podobnie w oparciu o Trudno być bogiem powstała gra oraz film o tym samym tytule.

Na podstawie książki Miliard lat przed końcem świata w 1988 roku Aleksander Sokurow nakręcił film Dni zaćmienia.

Twórczość braci nie tylko zyskała uznanie czytelników nurtu science fiction, ale i wpisała się do historii światowej literatury.

Twórczość (wybór)

Powieści

• 1959 – Страна багровых туч („Strana bagrowych tucz”) – W krainie purpurowych obłoków
• 1962 – Возвращение (Полдень, 22-й век) („Wozwraszczenije (Połdień. 22-j wiek)”) – Południe, XXII wiek
• 1963 – Далёкая Радуга („Dalokaja Raduga”) – Daleka Tęcza
• 1963 – Трудно быть богом („Trudno byt' bogom”) – Trudno być bogiem
• 1965 – Хищные вещи века („Chiszcznyje wieszczi wieka”) – Drapieżność naszego wieku
• 1965 – Понедельник начинается в субботу („Poniedielnik naczinajetsia w subbotu”) – Poniedziałek zaczyna się w sobotę
• 1966 – Улитка на склоне („Ulitka na skłonie”) – Ślimak na zboczu
• 1967 – Второе нашествие марсиан: Записки здравомыслящего („Wtoroje naszestwije marsian. Zapiski zdrawomyslaszczego”) – Drugi najazd Marsjan
• 1968 – Сказка о тройке („Skazka o trojkie”) – Bajka o Trójce
• 1969 – Обитаемый остров („Obitajemyj ostrow”) – Przenicowany świat
• 1970 – Отель „У погибшего Альпиниста“ („Otel „U pogibszego Alpinista“”) – Sprawa zabójstwa/Hotel pod poległym alpinistą
• 1971 – Малыш („Małysz”) – Koniec akcji „Arka”/Koniec eksperymentu „Arka“
• 1972 – Гадкие лебеди („Gadkije lebiedi”) – Pora deszczów
• 1972 – Пикник на обочине („Piknik na oboczinie”) – Piknik na skraju drogi
• 1974 – Экспедиция в преисподнюю („Ekspiedicyja w prieispodniuju”) – Ekspedycja do piekła (jako S. Jarosławcew)
• 1976 – За миллиард лет до конца света: Рукопись, обнаруженная при странных обстоятельствах – („Za milliard let do konca swieta. Rukopiś obnarużennaja pri strannych obstojatielstwach”) – Miliard lat przed końcem świata (rękopis odnaleziony w zagadkowych okolicznościach).
• 1979 – Жук в муравейнике („Żuk w murawiejnikie”) – Żuk w mrowisku
• 1980 – Повесть о дружбе и недружбе („Powiest' o drużbie i niedrużbie”) – O przyjaźni prawdziwej
• 1985 – Волны гасят ветер („Wołny gasiat wietier”) – Fale gaszą wiatr/Fale tłumią wiatr
• 1986 – Хромая судьба („Chromaja sud’ba”) – Kulawy los
• 1988 – Отягощенные злом, или сорок лет спустя („Otiagoszczennyje złom, ili sorok let spustia”) – Niedoskonali
• 1988 – Град обреченный („Grad obrieczennyj”) – Miasto skazane
• 1994 – Поиск предназначения, или Двадцать седьмая теорема этики – Poszukiwanie przeznaczenia albo 27 twierdzenie etyki (Boris Strugacki)
• 2003 – Бессильные мира сего – Bezsilni tego świata (Boris Strugacki)

Opowiadania

• 1960 – Путь на Амальтею („Put' na Amaltieju”) – Lot na Amalteę
• 1962 – Стажёры („Stażory”) – Stażyści
• 1962 – Попытка к бегству („Popytka k biegstwu”) – Próba ucieczki
• 1974 – Парень из преисподней („Parień iz prieispodniej”) – Przyjaciel z piekła
• 1984 – Подробности жизни Никиты Воронцова („Podrobnosti żyzni Nikity Woroncowa”) – Szczegóły życia Nikity Woroncowa (jako S. Jarosławcew)

Nowele

• 1958 – Спонтанный Рефлекс („Spontannyj Refleks”) – Odruch samorzutny
• 1958 – Извне („Izwnie”) – Z zewnątrz
• 1959 – Шесть Спичек („Szest' spiczek”) – Sześć zapałek
• 1959 – Забытый Эксперимент („Zabytyj Ekspierimient”) – Zapomniany eksperyment
• 1959 – Белый конус Алаида („Biełyj konus Ałaida”) – Biały stożek Ałaidu
• 1959 – Испытание „СКИБР“ („Ispytanije „SKIBR“”) – Próba cybkora
• 1960 – Ночь на Марсе („Nocz na Marsie”) – Noc na Marsie
• 1962 – О странствующих и путешествующих („O stranstwujuszczich i putieszestwujuszczich”) – O wędrowcach i podróżnikach

Inne

• 1981 – Машина желаний („Maszyna żełanij”) – Maszyna życzeń (scenariusz filmowy)
• 1986 – Пять ложек эликсира („Piat' łożek eliksira”) – Pięć łyżek eliksiru (scenariusz filmowy)
• 1990 – Жиды города Питера, или невеселые беседы при свечах („„Żydy goroda Pitiera“, ili niewiesiełyje biesiedy pri swieczach”) – Żydzi miasta Petersburga (sztuka teatralna)

Bibliografia

• AndrewA. Roth AndrewA., Boris Strugatsky, Writer Who Slyly Criticized Soviets, Dies at 79, nytimes.com, 24 listopada 2012 [dostęp 2012-11-25]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Wojciech Kajtoch: Bracia Strugaccy: (zarys twórczości). Kraków 1993 – pełny tekst w Małopolskiej Bibliotece Cyfrowej
• O Strugackich w serwisie Pochitayka. pochitayka.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-11-23)].
• Strona oficjalna autorów w serwisie internetowym „Fantastyka rosyjska” – po rosyjsku i po angielsku