Arkadiusz Piekara

Arkadiusz Henryk Piekara
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	12 stycznia 1904 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	28 kwietnia 1989 ; Warszawa
	Profesor zwyczajny doktor habilitowany nauk fizycznych
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski (1927)
Doktorat	1930
Habilitacja	1937 ; Uniwersytet Jagielloński
Profesura	1952
	Polska Akademia Nauk
Status	Członek korespondent (1962),; Członek rzeczywisty (1973)
	Doktor honoris causa; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – 1983
	pracownik naukowy, nauczyciel akademicki
Uczelnie wyższe	Politechnika Gdańska,; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,; Uniwersytet Warszawski
Instytut badawczy	Instytut Fizyki Polskiej Akademii Nauk
	Odznaczenia

Arkadiusz Henryk Piekara (ur. 12 stycznia 1904 w Warszawie, zm. 28 kwietnia 1989 tamże^[1]) – polski fizyk, wykładowca, pisarz popularnonaukowy, humanista, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Był profesorem fizyki na Politechnice Gdańskiej, Uniwersytecie Poznańskim i Uniwersytecie Warszawskim.

Życiorys

Młode lata

Syn Wincentego Piekary i Marii z domu Biała. Miał młodszego brata Brunona, który też był fizykiem. W 1922 zdał maturę w Gimnazjum im. Reytana w Warszawie^[2], gdzie uczył się od ok. 1918 roku^[3]. Studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim. Po uzyskaniu dyplomu magistra filozofii w 1927, był asystentem prof. Stefana Pieńkowskiego na Wydziale Fizyki UW. W 1928 Tadeusz Łopuszański zaproponował mu posadę profesora fizyki w nowo utworzonym Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie. Urządził wspaniale pracownie w szkole średniej z miejscami dla indywidualnej pracy dla zdolnych studentów. Co najmniej dwaj jego uczniowie osiągnęli później sławę jako naukowcy – Aleksander Łempicki i Józef Zwisłocki. Piekara sam wykorzystał znakomite warunki pracy do prowadzenia badań podstawowych nad dielektrykami. W 1936 roku wraz z młodszym bratem Brunonem (również uczeń szkoły w Rydzynie) wykrył w nitrobenzenie efekt, który nazwano odwrotnym nieliniowym efektem dielektrycznym^[4]. W 1937 roku habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim^[5].

Czas okupacji nazistowskiej

Znalazł się w Krakowie, gdy wojska niemieckie napadły na Polskę. 6 listopada 1939 został aresztowany w ramach Sonderaktion Krakau. Uwięziony w obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i Dachau został uwolniony 29 sierpnia 1940^[6] i wrócił do Krakowa. Były uczeń rydzyński Jakub Tomaszewicz dał mu pracę i schronienie w fabryce azotowej w Mościcach. Tam udzielał lekcji fizyki pracownikom.

Używając pseudonimu Profesor brał udział w wywiadzie gospodarczo-przemysłowym AK. Analizował w laboratorium przy fabryce materiały z rakiety V2, która wystrzelona z poligonu koło miejscowości Blizna spadła niedaleko Żurawicy. Wyniki jego badań zostały przesłane do Londynu^[7].

Po wojnie

W styczniu 1945 wrócił do Krakowa i pracował na uniwersytecie. Na jesieni 1946 dr Piekara został kierownikiem I Katedry Fizyki Politechniki Gdańskiej^[8]. Tematyka badań naukowych prowadzonych pod kierownictwem prof. A. Piekary obejmowała polaryzację dielektryczną w cieczach dipolowych, ferroelektryki oraz efekty elektrooptyczne w dielektrykach.

W 1952 prof. Piekara został profesorem fizyki na Uniwersytecie Poznańskim. Zainteresował się najnowszymi w tamtym czasie odkryciami w dziedzinie radiospektroskopii i optyki nieliniowej, czego efektem było zbudowanie pierwszych laserów przez ucznia prof. Piekary – Stanisława Kielicha^[9]. W 1965 przeniósł się do Warszawy, gdzie objął katedrę fizyki na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, która została specjalnie dla niego stworzona^[7]. Tam wykładał do 1974. Wtedy przeszedł do Instytutu Fizyki PAN.

Profesor Piekara wyróżniał się wśród wielu innych wykładowców i pisarzy naukowych jasnym sposobem tłumaczenia trudnych spraw. Używał prostych przykładów; wykładał pięknym językiem. Jego własny entuzjazm dla fizyki przenosił na słuchaczy i czytelników. Napisał dwie książki dla dzieci. Wśród jego studentów wyróżniają się prof. Stanisław Kielich, dr Andrzej Więckowski i prof. Jerzy Pietrzak.

Był członkiem korespondentem (od 1962) i członkiem rzeczywistym (od 1973) Polskiej Akademii Nauk.

19 grudnia 1983 prof. Piekara został wyróżniony doktoratem honoris causa przez Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu^[10]. Otrzymał wiele odznaczeń i orderów, m.in.: Order Sztandaru Pracy I klasy, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Zwycięstwa i Wolności 1945, Medal 10-lecia Polski Ludowej, Odznakę Honorową Miasta Poznania, Medal Marii Skłodowskiej-Curie (dwukrotnie), Krzyż Oświęcimski. W 1976 otrzymał Medal Mariana Smoluchowskiego^[11].

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[5]. Miał syna Andrzeja z pierwszą żoną, Wandą Zawadzką. Z drugą żoną, Krystyną Chodzicką, miał syna Marka i córkę Lidię^[5].

Książki

Fizyka stwarza nową epokę, wyd. Stefana Kamińskiego, Kraków 1947
Mechanika ogólna, PWN 1964
Elektryczność i budowa materii, PWN 1955
Nowe oblicze optyki, PWN 1968
Elektryczność i magnetyzm, PWN 1970
Nayiaśniejszemu y naypotężnieyszemu Panu czyli O nauki horyzontach dalekich, PAX 1976
Zważono Ziemię, Nasza Księgarnia, Warszawa 1958, 1983
O maszyniście Felusiu, który był mędrcem, Nasza Księgarnia, Warszawa 1954, 1979
Ciekawe historie o powietrzu, Nasza Księgarnia, Warszawa 1984

Referaty i artykuły

Napisał ponad 200 prac naukowych do pism na całym świecie, między innymi:

Thermal Periodicity of Filament Formation and Elastic Lattice Vibrations, w: „Physical Review” (USA), Nov. 1970
Electric control of light trapping, w: „IEEE Journal of Quantum Electronics”, Vol. 7, Issue 6, Jun 1971
Interaction of Picosecond Light Pulses with Matter, w: „Japanese Journal of Applied Physics”, Vol. 14 (1975)
Bożena Ratajska i Arkadiusz H. Piekara, Role of relaxation in the resonant interaction of light pulses with matter, w: „Applied Optics”, Vol. 17, Issue 23, 1978

Opinie

W 1999 na XXXV. Zjeździe Fizyków Polskich w Białymstoku prof. Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW) przedstawił referat nt. „Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro” – krótką charakterystykę fizyki w Polsce XX w. Zaprezentował wskaźniki bibliometryczne, liczby dotyczące stopni i tytułów naukowych oraz liczby studentów fizyki. W podsumowaniu ocenił wkład Polaków do światowej fizyki XX w., wyodrębniając przede wszystkim – poza Marią Skłodowską-Curie (która w światowych zestawieniach jest wymieniana jako obywatelka francuska) – czterech fizyków, którzy dokonali odkryć na miarę Nagrody Nobla: Mariana Smoluchowskigo, Mariana Danysza, Jerzego Pniewskiego i Karola Olszewskiego. Wśród osiemnastu innych, którzy wnieśli poważny wkład do rozwoju fizyki i w pewnych okresach należeli do liderów światowej fizyki (których nazwiska są wymieniane w syntetycznych obcojęzycznych historycznych opracowaniach) znalazł się Arkadiusz Piekara^[a]^[12].

Uwagi

↑ W tej samej grupie prof. Andrzej Kajetan Wróblewski wymienił nazwiska: Czesław Białobrzeski, Tadeusz Godlewski, Leopold Infeld, Aleksander Jabłoński, Mieczysław Jeżewski, Marian Mięsowicz, Władysław Natanson, Henryk Niewodniczański, Stefan Pieńkowski, Wojciech Rubinowicz, Andrzej Sołtan, Leonard Sosnowski, Zdzisław Szymański, Ludwik Wertenstein, August Witkowski, Mieczysław Wolfke, Konstanty Zakrzewski.

Przypisy

↑ Piekara Arkadiusz Henryk, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-12-12] .
↑ Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1922. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2021-09-05].
↑ Od pierwszych kroków w fizyce do odkrycia zjawiska odwrotnego nasycenia dielektrycznego. Fragmenty rozmowy Krzysztofa Szymborskiego z prof. Arkadiuszem H. Piekarą. „Postępy fizyki”. 35 (2), 1984. [dostęp 2016-11-16]. Cytat: „Gdy przyszedł rok 1918, a Tomasz Łebkowski zmienił swoją szkołę z filologicznej na handlową, czym prędzej uciekłem, sam, bez pomocy starszych, do gimnazjum Rychłowskiego, o którym wiedziałem, że za rok będzie upaństwowione. I rzeczywiście, za rok stało się państwowym Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana. Tam, niecierpliwy fizyki, wybrałem kierunek matematyczno-fizyczny”.
↑ Dzieło profesora Ryszarda Kielicha. Referat Ryszarda Tanasia. zon8.physd.amu.edu.pl. [dostęp 2020-10-13].
↑ ^a ^b ^c Piekara Arkadiusz. gedanopedia.pl. [dostęp 2020-10-13].
↑ Kto to przypomni Niemcom?. lists.ceti.pl. [dostęp 2020-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)].
↑ ^a ^b Jan Bohdan Gliński, Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie 1928–1939. Wychowawcy i wychowankowie, Warszawa 2005, s. 172–173
↑ Politechnika Gdańska. Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej. Historia Wydziału. ftims.pg.edu.pl. [dostęp 2020-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-21)].
↑ Optyka nieliniowa i kwantowa w Poznaniu. zon8.physd.amu.edu.pl. [dostęp 2020-10-13].
↑ Doktoraty Honoris Causa lata 1972–1983. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. [dostęp 2012-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-06)].
↑ Medal Mariana Smoluchowskiego: Laureaci. ptf.net.pl. [dostęp 2020-10-13].
↑ Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31].

Bibliografia

Jan Bohdan Gliński, Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie 1928–1939. Wychowawcy i wychowankowie, Warszawa 2005, s. 172–173
Andrzej Śródka, Biogramy uczonych polskich, Ossolineum 1990
Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 1009
Optyka nieliniowa i kwantowa w Poznaniu
O aresztowaniach w Krakowie. lists.ceti.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)].

[12] W tej samej grupie prof. Andrzej Kajetan Wróblewski wymienił nazwiska: Czesław Białobrzeski, Tadeusz Godlewski, Leopold Infeld, Aleksander Jabłoński, Mieczysław Jeżewski, Marian Mięsowicz, Władysław Natanson, Henryk Niewodniczański, Stefan Pieńkowski, Wojciech Rubinowicz, Andrzej Sołtan, Leonard Sosnowski, Zdzisław Szymański, Ludwik Wertenstein, August Witkowski, Mieczysław Wolfke, Konstanty Zakrzewski.

[epwn-1] Piekara Arkadiusz Henryk, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-12-12] .

[2] Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1922. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2021-09-05].

[piekara1984a-3] Od pierwszych kroków w fizyce do odkrycia zjawiska odwrotnego nasycenia dielektrycznego. Fragmenty rozmowy Krzysztofa Szymborskiego z prof. Arkadiuszem H. Piekarą. „Postępy fizyki”. 35 (2), 1984. [dostęp 2016-11-16]. Cytat: „Gdy przyszedł rok 1918, a Tomasz Łebkowski zmienił swoją szkołę z filologicznej na handlową, czym prędzej uciekłem, sam, bez pomocy starszych, do gimnazjum Rychłowskiego, o którym wiedziałem, że za rok będzie upaństwowione. I rzeczywiście, za rok stało się państwowym Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana. Tam, niecierpliwy fizyki, wybrałem kierunek matematyczno-fizyczny”.

[4] Dzieło profesora Ryszarda Kielicha. Referat Ryszarda Tanasia. zon8.physd.amu.edu.pl. [dostęp 2020-10-13].

[gedanopedia-5] Piekara Arkadiusz. gedanopedia.pl. [dostęp 2020-10-13].

[6] Kto to przypomni Niemcom?. lists.ceti.pl. [dostęp 2020-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)].

[gimnazjum-7] Jan Bohdan Gliński, Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie 1928–1939. Wychowawcy i wychowankowie, Warszawa 2005, s. 172–173

[8] Politechnika Gdańska. Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej. Historia Wydziału. ftims.pg.edu.pl. [dostęp 2020-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-21)].

[9] Optyka nieliniowa i kwantowa w Poznaniu. zon8.physd.amu.edu.pl. [dostęp 2020-10-13].

[10] Doktoraty Honoris Causa lata 1972–1983. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. [dostęp 2012-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-06)].

[11] Medal Mariana Smoluchowskiego: Laureaci. ptf.net.pl. [dostęp 2020-10-13].

[AKWróblewski-13] Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[a]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne