Arkady Fiedler

Arkady Fiedler

Data i miejsce urodzenia	28 listopada 1894 Poznań
Data i miejsce śmierci	7 marca 1985 Puszczykowo
Zawód, zajęcie	literat, podróżnik
Odznaczenia
Strona internetowa

Arkady Adam Fiedler^[1] (ur. 28 listopada 1894 w Poznaniu, zm. 7 marca 1985 w Puszczykowie) – polski prozaik, reportażysta, przyrodnik i podróżnik, porucznik Wojska Polskiego.

Życiorys

Był synem Antoniego Fiedlera, poznańskiego poligrafa i wydawcy^[2]. On to właśnie rozbudził w Arkadym namiętne zainteresowanie przyrodą. „Uczył mnie kochać rzeczy takie, obok których inni ludzie przechodzili obojętnie” – wspominał później pisarz o swym ojcu. Ukończył Gimnazjum im. Gotthilfa Bergera w Poznaniu, a następnie studiował filozofię i nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na uniwersytecie w Poznaniu^[3]. Studia te zostały przerwane wybuchem I wojny światowej^[4].

W latach 1918–1919 brał udział w powstaniu wielkopolskim^[4] (został wybrany do Komitetu Jedenastu Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego i był kierownikiem Działu Organizacyjnego w Dowództwie Żandarmerii Krajowej). 8 stycznia 1921 został zatwierdzony w stopniu porucznika żandarmerii z dniem 1 kwietnia 1920^[5].

W opublikowanej 24 września 1921 „Pierwszej liście oficerów rezerwowych WP” figurował jako porucznik rezerwy żandarmerii. W 1934 był porucznikiem rezerwy kadry 7. dywizjonu taborów w Poznaniu ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 28. lokatą na liście starszeństwa oficerów taborowych oraz pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań-Miasto.

Debiutował w 1917 cyklem wierszy „Czerwone światło ogniska” na łamach poznańskiego dwutygodnika „Zdrój”^[4]. W latach 1922–1923 studiował w Akademii Sztuk Graficznych w Lipsku i ukończył ją zdobywając tytuł mistrza chemigrafii^[2]. W 1926 wydał pierwszą książkę Przez wiry i porohy Dniestru. W 1928 wyjechał w pierwszą większą podróż do południowej Brazylii. Przywiózł z niej bogate zbiory zoologiczne i botaniczne, które bezinteresownie przekazał Muzeum Przyrodniczemu oraz innym naukowym placówkom w Poznaniu, i nie mniej bogate wrażenia, które opisał w książkach Bichos, moi brazylijscy przyjaciele i Wśród Indian Koroadów.

Żoną Arkadego Fiedlera była w tym czasie Janina z d. Ritter, którą poślubił w lipcu 1920 r.; mieli urodzoną w kwietniu 1924 r. córkę Barbarę. Po powrocie Fiedlera z podróży do Brazylii małżeństwo przeszło kryzys, m.in. na tle gospodarowania przez Janinę finansami podczas nieobecności męża, co doprowadziło pisarza do załamania nerwowego. W 1930 r. żona odeszła od niego, zabierając ze sobą córkę Basię, która zmarła w wieku 9 lat w 1933 r. W 1934 r. Fiedlerowie przeprowadzili rozwód^[6].

W 1933 pisarz urzeczywistnił swe najgorętsze marzenie: wyruszył do Amazonii. Wyprawa zaowocowała książką Ryby śpiewają w Ukajali, która zdobyła wielkie uznanie czytelników. W 1936 wydał kolejny bestseller, Kanadę pachnącą żywicą.

W 1937 oceniał plan kolonializacji Madagaskaru, podróż opisał w książce Radosny ptak drongo, później przerobionej na Gorąca wieś Ambinanitelo, wznowionej jako Madagaskar. Gorąca wieś Ambinanitelo^[7].

II wojna światowa zastała Fiedlera na Tahiti. Porzucił tę wyspę, aby podjąć służbę żołnierską. W lutym 1940 przez Francję dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie poznał polskich lotników uczestniczących w Bitwie o Anglię. Napisał o nich głośną książkę Dywizjon 303 – jej przedruki krążyły w okupowanej Polsce, podnosząc morale społeczeństwa. W latach 1942–1943 pływał na polskich statkach handlowych – wysiłek wojenny naszych marynarzy opisał w książce Dziękuję ci, kapitanie. W trakcie wojny i tuż po niej w Londynie przyszli na świat jego dwaj synowie – Marek i Arkady Radosław.

W 1946 powrócił razem z żoną Włoszką Marią Maccariello do Polski i zamieszkał w Puszczykowie pod Poznaniem. Nie mogąc podróżować (czasy stalinowskie), napisał powieści dla młodzieży: Mały Bizon, Wyspa Robinsona, Orinoko^[8].

Od 1956 powrócił na podróżnicze szlaki – odwiedził Indochiny, Brazylię, Gujanę, Madagaskar, Kanadę, kilkukrotnie Afrykę Zachodnią^[8].

W swoim życiu odbył 30 wypraw i podróży. Napisał 32 książki, które ukazały się w 23 językach w przeszło 10-milionowym nakładzie. Jego książki urzekają plastyką opisu, barwnie zbliżają czytelnikowi ludzi o różnych kolorach skóry, uczą szacunku dla innych kultur i obyczajów, opiewają piękno przyrody. Jest autorem dwóch książek autobiograficznych: „Mój ojciec i dęby” oraz „Wiek męski – zwycięski”^[9].

W 1974 pisarz zachęcony namowami czytelników stworzył wraz z rodziną prywatne muzeum podróżniczych trofeów w swym domu w Puszczykowie^[10].

W 1983 był członkiem Rady Krajowej PRON^[11].

Zmarł 7 marca 1985 w Puszczykowie, gdzie został pochowany na miejscowym cmentarzu. Autorem rzeźby przedstawiającej głowę pisarza i umieszczonej na jego grobie jest Adam Haupt.

Podróże

• 1927 – północna Norwegia
• 1928 – południowa Brazylia
• 1933 – Amazonia i Peru
• 1935 – Kanada
• 1937 – Madagaskar
• 1939 – Tahiti
• 1940 – Francja, Wielka Brytania
• 1942–1943 – USA, Trynidad, Gujana, Brazylia
• 1945 – Kanada
• 1948 – Meksyk
• 1952–1953 – ZSRR (Gruzja)
• 1956–1957 – Indochiny (północny Wietnam, Laos, Kambodża)
• 1959–1960 – Afryka Zachodnia (Gwinea, Ghana)
• 1961 – północno-zachodnia Kanada
• 1963–1964 – Brazylia, Gujana
• 1965–1966 – Madagaskar
• 1967 – Brazylia
• 1968 – ZSRR (wschodnia Syberia)
• 1969 – Nigeria
• 1970 – Peru
• 1971 – Afryka Zachodnia
• 1972 – Kanada (Kolumbia Brytyjska, Alberta, Quebec)
• 1973 – Ameryka Południowa
• 1975 – Kanada (Ontario, Quebec)
• 1976–1977 – Afryka Zachodnia
• 1978–1979 – Peru
• 1980 – Kanada
• 1981 – Afryka Zachodnia

Odznaczenia

• Order Budowniczych Polski Ludowej (1979),
• Order Sztandaru Pracy I klasy (1974),
• Order Sztandaru Pracy II klasy (1959),
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1964),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1955)^[12],
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)^[13],
• Order Uśmiechu (1969)^[4]

Nagrody i wyróżnienia

Był laureatem wielu nagród, m.in. nagrody literackiej miasta Poznania^[14] (1936), Nagrody Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za literaturę podróżniczą (1963), nagrody prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży (1974) oraz nagrody państwowej I stopnia za całokształt twórczości (1978).

Potomkowie Fiedlera

Dwaj synowie Arkady Radosław Fiedler (starszy), były poseł oraz Marek Fiedler (młodszy) są także pisarzami i podróżnikami. Pasje do podróżnictwa i twórczości literackiej odziedziczyli także wnukowie Arkady Paweł Fiedler (syn Arkadego Radosława) i Radosław Fiedler (syn Marka). Arkady Radosław ma również wnuka Arkadego Antoniego. Wszyscy mieszkają obok siebie w Puszczykowie, prowadząc Muzeum - Pracownię Literacką Arkadego Fiedlera wraz Ogrodem Kultur i Tolerancji^[15].

Upamiętnienie

Jest patronem kilkudziesięciu szkół, m.in.: Szkoły Podstawowej w Czapurach^[16], Szkoły Podstawowej nr 2 w Dębnie^[17], Szkoły Podstawowej w Starej Przysiece Drugiej^[18], Szkoły Podstawowej w Zbąszyniu^[19], Szkoły Podstawowej nr 18 w Zielonej Górze^[20], Zespołu Szkół Nr 12 w Szczecinie, Szkoły Podstawowej w Rychwale^[21], Szkoły Podstawowej nr 114 w Krakowie^[22], Szkoły Podstawowej w Przeźmierowie^[23], Szkoły Podstawowej w Chomęcicach^[24], Szkoły Podstawowej nr 13 w Gorzowie Wielkopolskim^[25], Szkoły Podstawowej nr 5 w Gnieźnie^[26] oraz Szkoły Podstawowej w Golinie Wielkiej^[27]. Podróżnik jest również patronem ulic w Polsce i na świecie^[28].

Od 6 lipca 2009 jest również patronem Wielkopolskiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej w Poznaniu^[29]. Od 1996 w Muzeum-Pracowni Literackiej Arkadego Fiedlera wręczana jest coroczna nagroda „Bursztynowego Motyla” im. A. Fiedlera dla polskiego autora książki podróżniczej. W 2020 Piotr Bojarski wydał jego biografię zatytułowaną Fiedler. Głód świata (Wydawnictwo Poznańskie)^[30].

W Puszczykowie wyznakowano szlak pieszy zielony im. Arkadego Fiedlera^[31].

Muzeum-Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie – fragment Ogrodu Kultur i Tolerancji

Muzeum-Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie – fragment Ogrodu Kultur i Tolerancji

Muzeum-Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie – fragment Ogrodu Kultur i Tolerancji

Publikacje

• 1926 Przez wiry i porohy Dniestru
• 1931 Bichos, moi brazylijscy przyjaciele
• 1932 Wśród Indian Koroadów
• 1935 Kanada pachnąca żywicą
• 1935 Ryby śpiewają w Ukajali
• 1936 Zwierzęta z lasu dziewiczego
• 1937 Zdobywamy Amazonkę
• 1939 Jutro na Madagaskar!
• 1942 Dywizjon 303
• 1944 Dziękuję ci, kapitanie
• 1944 Żarliwa wyspa Beniowskiego
• 1946 Radosny ptak Drongo
• 1950 Rio de Oro
• 1952 Mały Bizon
• 1953 Gorąca wieś Ambinanitelo
• 1954 Wyspa Robinsona
• 1957 Orinoko
• 1957 Wyspa kochających lemurów
• 1960 Dzikie banany
• 1962 Nowa przygoda: Gwinea
• 1965 I znowu kusząca Kanada
• 1968 Spotkałem szczęśliwych Indian
• 1969 Madagaskar, okrutny czarodziej
• 1971 Piękna, straszna Amazonia
• 1973 Mój ojciec i dęby – autobiografia zawierająca wspomnienia z okresu dzieciństwa
• 1976 Wiek męski – zwycięski
• 1980 Biały Jaguar^[32]
• 1983 Motyle mego życia^[33]
• 1985 Zwierzęta mego życia^[34]
• 1989 Kobiety mej młodości^[35]

Wspólnie z Markiem Fiedlerem

• 1982 Indiański Napoleon Gór Skalistych^[36]
• 1984 Ród Indian Algonkinów^[36]

Zobacz też

• Nagroda Bursztynowego Motyla im. Arkadego Fiedlera

Przypisy

Bibliografia

• Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 185, 717.
• Pierwsza lista oficerów rezerwowych WP. Dodatek do Dziennika Personalnego M.S.Wojsk. nr 37 z 24.09.1921 r.
• Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 734. ISBN 83-901625-0-4.

Linki zewnętrzne

• Muzeum-Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera