Armand Louis de Gontaut

Armand Louis de Gontaut, książę de Lauzun
Armand Louis de Gontaut, książę de Lauzun, jako generał wojsk rewolucyjnych

Armand Louis de Gontaut, książę de Lauzun, diuk de Biron znany zarówno jako ks. de Lauzun, jak i jako de Biron (ur. 13 kwietnia 1747 w Paryżu, zm. 31 grudnia 1793) – francuski arystokrata, wojskowy i słynny pamiętnikarz oraz wolnomularz[1].

Życiorys

Jego ojciec Charles Armand de Gontaut, książę de Biron (1663–1756) był francuskim wojskowym i marszałkiem Francji.

Armand-Louis był już w wieku lat piętnastu dworskim bawidamkiem i uwodzicielem, choć jak się wydaje, naprawdę często się zakochiwał i cierpiał gdy był odrzucony. Madame de Pompadour prosiła go często o odczytanie czegoś na głos, ponieważ miał piękną dykcję.

Od 1766 roku walczył na Korsyce przeciw wojskom Pasquale Paoliego. Dowodził tam oddziałem gwardii.

Był wielkim anglofilem, przywódcą stronnictwa miłośników angielskich; zwyczajów, ustroju, filozofii i mody, a także autorem eseju o obronności Imperium Brytyjskiego: Etat de defense d’Angleterre et de toutes ses possessions dans les quatres parties du monde, i kochankiem lady Lennox.

Należał do „liberalnej” koterii Étienne-François de Choiseula, który był mężem siostry żony jego ojca. Armand Louis de Gontaut stracił na niełasce Choiseula w 1770 roku, ponieważ pozostał wobec niego lojalny. Niezależnie od uwielbienia Anglików, w 1779 pojechał do Ameryki by wspomóc kolonistów amerykańskich przeciw Brytyjczykom. Amerykanie nazwali na jego cześć statek „USS Duc de Lauzun” zwodowany w 1782 roku. Po powrocie, tak jak Mirabeau czy markiz de La Fayette należał do „liberałów” oczekujących reform ustrojowych i wprowadzenia zasad konstytucjonalizmu.

W 1783, na prośbę swej ostatniej kochanki, spisał pamiętniki (Memoires), które opowiadają o jego losach w latach 1759–1783 i przedstawiają bez osłonek obraz elit politycznych tamtych czasów. Wydane po raz pierwszy w 1822 roku, a potem znów w 1858 roku. Za każdym razem wywoływały pewien skandal, ponieważ wielu zależało na ukryciu informacji w nich zawartych. Francuska arystokracja chciała ukryć niedociągnięcia moralne epoki przedrewolucyjnej, a Czartoryscy chcieli ukryć, jak łatwą zdobyczą dla wielu była księżna Izabela Czartoryska i wielokrotne „przyprawienie przez nią rogów” Adamowi Kazimierzowi Czartoryskiemu. Sam Lauzun opisuje, że jego rywalem o jej względy był Nikołaj Repnin.

Za rewolucji był generałem armii rewolucyjnej i w tej roli zdobył pochwały nawet od Lazare’a Carnota. W 1793 roku do Francji przybyła jego żona, z którą żył już wówczas od dawna w separacji, a która chciała spróbować odzyskać rodowe dobra. Podjął się jej obrony (choć nigdy jej nie kochał), lecz przeliczył swe wpływy – jej nie ocalił, a na siebie wydał przy okazji wyrok. Został ścięty w grudniu 1793 roku.

Dzieła

  • État de defense d’Angleterre et de toutes ses possessions dans les quatres parties du monde
  • Memoires

Wydania dzieł

  • Duc de Lauzun, Pamiętniki, PIW Warszawa 1976.

Przypisy

  1. Ludwik Hass, Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku, 1982, s. 88.

Literatura

  • Yves Guéna: Moi duc de Lauzun, citoyen Biron. – Flammarion ISBN 2-08-067513-3.
  • Lauzun Pariser Gespräche (Le ton de Paris) in Franz Blei u.a. Geist und Sitten des Rokokko. Hueber, München 1977, ISBN 3-19-001306-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie