Armas Järnefelt

Armas Järnefelt

Data i miejsce urodzenia	14 sierpnia 1869 Wyborg, Wielkie Księstwo Finlandii, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	23 czerwca 1958 Sztokholm, Szwecja
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor, dyrygent
Odznaczenia

Armas Järnefelt (ur. 14 sierpnia 1869 w Wyborgu, zm. 23 czerwca 1958 w Sztokholmie) – fiński kompozytor i dyrygent, dyrektor Helsińskiego Instytutu Muzycznego w latach 1906–1907.

Życiorys

Armas Järnefelt urodził się 14 sierpnia 1869 roku w Wyborgu^[1], jako jedno z dziewięciorga dzieci Elisabeth Järnefelt (1839–1929), pochodzącej z bałtycko-niemieckiej rodziny Clodt von Jürgensburg i nazywanej „matką literatury fińskiej”^[2][3] oraz Alexandra Järnefelta (1833–1896), urodzonego niedaleko Wyborga i wywodzącego się z rodziny szwedzkojęzycznych Finów topografa, generała porucznika armii rosyjskiej i senatora, który jako jeden z pierwszych podniósł sprawę uczynienia języka fińskiego (nauczył się go w dzieciństwie) językiem urzędowym kraju Finów oraz językiem inteligencji^{[2][4][5][6][7]}. Jego braćmi byli m.in. pisarz Arvid Järnefelt (1861–1932) i malarz Eero Järnefelt, a siostrą Aino Järnefelt (1871–1969), która poślubiła kompozytora Jeana Sibeliusa^[1].

Po ukończeniu liceum w Kuopio w 1887 roku, Järnefelt podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Helsińskim i zapisał się do Helsińskiego Instytutu Muzycznego^[1][8]. Wkrótce porzucił prawo na rzecz muzyki – w Instytucie studiował kompozycję u Martina Wegeliusa (1882–1906) i doskonalił umiejętności pianistyczne u włoskiego wirtuoza Ferruccio Busoniego (1866–1924)^[8].

W latach 1890–1893 kształcił się z zakresu kompozycji i teorii muzyki u niemieckiego kompozytora Alberta Beckera (1834–1899) w Berlinie^[8]. W Niemczech zetknął się z twórczością Richarda Wagnera (1813–1883), co miało wpływ na jego działalność artystyczną^[8]. Inspiracją stały się interpretacje Wagnera pod batutą Hansa von Bülowa (1830–1894) i Karla Mucka (1859–1940)^[1]. Wówczas również zaprzyjaźnił się z austriackim kompozytorem i dyrygentem Felixem Weingartnerem (1863–1942)^[1].

W latach 1893–1894 Järnefelt przebywał w Paryżu, gdzie kształcił się pod okiem francuskiego kompozytora Jules’a Masseneta (1842–1912)^[8].

W 1893 roku Järnefelt ożenił się ze śpiewaczką operową Maikki Pakarinen (1871–1929), z którą razem pracowali w Operze Wrocławskiej, operze w Magdeburgu i Düsseldorfie – ona jako śpiewaczka, a on jako dyrygent^[1][8]. W 1898 roku Järnefeltowie wrócili do Finlandii, gdzie Järnefelt został dyrygentem niewielkiej orkiestry w Wyborgu^[1]. W latach 1904–1906 Järnefelt wystawiał opery w Fińskim Teatrze Narodowym, jednocześnie pracował jako dyrygent w Teatrze Królewskim w Sztokholmie^[1]. Po śmierci Wegeliusa w 1906 roku, przez rok kierował Helsińskim Instytutem Muzycznym^[8]. W 1908 roku został członkiem szwedzkiej Królewskiej Akademii Muzycznej^[1].

Järnefeltowie rozwiedli się w 1908 roku – Maikki poślubiła kompozytora i pianistę Selima Palmgrena (1878–1951), a Armas szwedzką śpiewaczkę Olivię Edström (1876–1971)^[1]. W 1909 roku Järnefelt został dyrygentem Opery Królewskiej w Sztokholmie, gdzie zamieszkał na stałe^[1]. W tym samym roku uzyskał obywatelstwo szwedzkie^[8].

W latach 1932–1936 Järnefelt pełnił funkcję dyrektora artystycznego Opery Fińskiej^[1]. W latach 1942–1944 prowadził orkiestrę miasta Helsinek^[8]. W 1957 roku Uniwersytet Helsiński nadał mu tytuł doctora honoris causa^[8].

Zmarł 23 czerwca 1958 roku w Sztokholmie^[1].

Muzyka

Järnefelt komponował w stylu romantycznym^[1]. Pierwsze poważne dzieło – poemat symfoniczny Korsholma napisał w wieku lat 25^[1]. Tworzył przede wszystkim pieśni solowe (50) i kompozycje chóralne, w tym kantaty^[1]. Wiele utworów napisał dla żony Maikki^[5], do jego najbardziej popularnych pieśni zalicza się: Sunnuntaina, Aallon kehtolaulu, Titania, Skymning i Solksen^[1]. Jego dwa dzieła napisane dla chóru męskiego – Pois meni merehen päivä i Wanderers Nachtlied weszły do kanonu fińskich utworów chóralnych^[1]. Rozgłos międzynarodowy przyniosły mu dwa utwory na orkiestrę – Berceuse (1894) i Preludium (1990)^[1]. W 1919 roku napisał muzykę do filmu Mauritza Stillera Sången om den eldröda blomman^[5].

Jako dyrygent występował gościnnie w Berlinie, Wiedniu, Rzymie i Budapeszcie^[8]. Zasłynął interpretacjami dzieł Sibeliusa, Wagnera, Mozarta i Beethovena^[8]. Wyreżyserował wszystkie opery Wagnera z wyjątkiem Rienzi^[8][5].

Odznaczenia

• Odznaka Pamiątkowa 90-lecia Króla Gustawa V (1948, Szwecja)^[9]
• Odznaka Pamiątkowa 70-lecia Króla Gustawa V (1928, Szwecja)^[9]
• Komandor I Klasy Orderu Wazów (Szwecja)^[9]
• Kawaler Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja)^[9]
• Medal Litteris et Artibus (1907, Szwecja)^[10]
• Krzyż Wielki Orderu Lwa (Finlandia)^[9]
• Komandor I Klasy Orderu Białej Róży (Finlandia)^[9]
• Komandor Orderu Leopolda II (Belgia)^[9]
• Komandor Orderu Korony (Włochy)^[9]
• Komandor II Klasy Orderu Zasługi Cywilnej (Hiszpania)^[9]
• Kawaler Orderu Danebroga (Dania)^[9]
• Kawaler Orderu Świętego Olafa (Norwegia)^[9]
• Kawaler Orderu Korony III Klasy (Prusy)^[9]

Przypisy