Armillaria
 Opieńka miodowa (Armillaria mellea) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | opieńka |
| Nazwa systematyczna | |
| Armillaria (Fr.) Staude Schwämme Mitteldeutschl. 28: xxviii, 130 (1857) | |
| Typ nomenklatoryczny | |
opieńka miodowa Armillaria mellea (Vahl) P. Kumm. | |
Armillaria (Fr.) Staude (opieńka) – rodzaj grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji: Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].
Nazwę polską podał Stanisław Chełchowski w 1898 r.[2] Część gatunków dawniej zaliczanych do rodzaju Armillaria zostało przeniesionych do rodzaju Desarmillaria (podopieńka)[3].
Synonimy naukowe: Agaricus trib. Armillaria Fr., Aphotistus Humb., Armillaria sect. Armillariella P. Karst., Armillariella (P. Karst.) P. Karst., Polymyces Battarra ex Earle, Rhizomorpha Roth[4]:
Charakterystyka
Gatunki z rodzaju Armillaria są szeroko rozprzestrzenione na całym świecie[5]. Kapelusze suche, łuskowate. Blaszki białe do cielistych, trochę zbiegające na trzon. Trzony często mają pierścień. Wysyp zarodników biały, kremowy, nieamyloidalny. Zarodniki jajowate, gładkie, bez pory rostkowej. Trama blaszek regularna (strzępki biegną równolegle). Pasożyty i saprotrofy, przeważnie rosnące kępkowato na drewnie, wywołujące białą zgniliznę[6]. Wytwarzają zmelanizowane ryzomorfy, czym odróżniają się od rodzajów Desarmillaria (podopieńka) i Guyanagaster[5].
Są to grzyby pasożytnicze i grzyby saprotroficzne rozwijające się na drewnie. Analizy filogenetyczne wykazały, że przodek grzybów z rodzaju Armillaria powstał w okresie, gdy na Ziemi istniał jeden kontynent Gondwana. To tłumaczy ich tak szerokie rozprzestrzenienie na całym świecie. W Eurazji zaczęły się różnicować 33 miliony lat temu, gdy klimat z tropikalnego zmieniał się na zimniejszy klimat umiarkowany z porą zimową[6].
- Niektóre gatunki
- Armillaria borealis Marxm. & Korhonen 1982 – opieńka północna
- Armillaria calvescens Bérubé & Dessur. 1989
- Armillaria cepistipes Velen. 1920 – opieńka cebulotrzonowa
- Armillaria fuscipes Petch 1909
- Armillaria gallica Marxm. & Romagn. 1987 – opieńka żółtawa
- Armillaria gemina Bérubé & Dessur. 1989
- Armillaria heimii Pegler 1977
- Armillaria hinnulea Kile & Watling 1983
- Armillaria laricina (Bolton) Sacc. 1887
- Armillaria limonea (G. Stev.) Boesew. 1977
- Armillaria luteobubalina Watling & Kile 1978
- Armillaria mellea (Vahl) P. Kumm. 1871 – opieńka miodowa
- Armillaria novae-zelandiae (G. Stev.) Boesew. 1977
- Armillaria obscura (Schaeff.) Herink 1973
- Armillaria ostoyae (Romagn.) Herink 1973 – opieńka ciemna
- Armillaria sinapina Bérubé & Dessur. 1988
- Armillaria socialis (DC.) Fayod 1889
- Armillaria sparrei (Singer) Herink 1973
Wykaz gatunków i nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum. Obejmuje on wszystkie gatunki występujące w Polsce i niektóre inne. Uwzględniono tylko gatunki zweryfikowane o potwierdzonym statusie. Nazwy polskie według Władysława Wojewody[2].
Znaczenie
Saprotrofy i groźne pasożyty drzew wywołujące u nich opieńkową zgniliznę korzeni[7].
Grzyby jadalne wysoko cenione przez grzybiarzy. Nadają się do gotowania, smażenia, marynowania, mogą też być przyrządzane na różne inne sposoby, jednakże zawierają pewne związki chemiczne, które w stanie surowym dla niektórych ludzi mogą być szkodliwe. Dlatego też należy je najpierw obgotować przez około 5 minut i odlać wywar, po czym dopiero poddaje się go dalszej obróbce termicznej[8]. Oznaczenie poszczególnych gatunków jest trudne, W atlasach grzybów jeszcze do lat 80. XX wieku wyróżniano tylko jeden gatunek pod nazwą opieńka miodowa. Z punktu widzenia grzybiarzy nierozróżnianie tych gatunków nie ma jednak większego znaczenia, gdyż wszystkie są jadalne[9].
Galeria
Opieńka cebulotrzonowa
(c) Stu's Images, CC BY-SA 3.0
Przypisy
- ↑ a b Index Fungorum [dostęp 2021-08-19].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [dostęp 2021-07-19].
- ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-09-20].
- ↑ a b Rachel A. Koch i inni, Resolved phylogeny and biogeography of the root pathogen Armillaria and its gasteroid relative, Guyanagaster, „BMC Ecology and Evolution”, 17 (33), 2017 [dostęp 2021-11-23].
- ↑ a b E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Żółciak A. Taksonomia i nomenklatura rodzaju Armillaria (Fr.: Fr.) Staude. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, seria A. 2003;2(952):5–21.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Atlas grzybów. ''Armillaria lutea'' (opieńka żółtawa). [dostęp 2016-09-25].
Media użyte na tej stronie
(c) Stu's Images, CC BY-SA 3.0
Armillaria mellea, Honey Fungus, taken in Whitewebbs Wood, Enfield, UK
Autor: Júlio Reis (User:Tintazul), Licencja: CC BY-SA 2.5
Honey Armillary;
.jpg)