Chrzan

Chrzan
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	chrzan
	Nazwa systematyczna
	Armoracia P. Gaertn., B.Meyer & Scherb.; Oek.-Techn. Fl. Wetterau 2: 426. Mai-Jul 1800
	Typ nomenklatoryczny
	Armoracia rusticana P. Gaertn., B. Mey & Scherb.
Synonimy
	Raphanis Dodoens ex Moench
	Raphanis Dodoens ex Moench

Chrzan (Armoracia P. Gaertn., B. Meyer & Scherb.) – rodzaj bylin z rodziny kapustowatych do którego należą trzy gatunki^[5]^[6]. Zasięg rodzaju obejmuje południowo-wschodnią Europę, południową Rosję, Syberię i Kazachstan^[4]. Chrzan pospolity jest w Polsce uprawiany i rośnie dziko jako zadomowiony antropofit^[7], poza tym zawleczony i zdziczały jest także w pozostałej części Europy, w Ameryce Północnej i we wschodniej Azji^[4]^[8]^[9]. Chrzan pospolity wykorzystywany był dawniej głównie jako roślina lecznicza, a później był i współcześnie jest stosowany głównie jako dodatek do potraw^[10].

Morfologia

Kwitnący chrzan pospolity

Pokrój: Rośliny zielne z tęgim korzeniem, nagie, z pędem prosto wzniesionym, rozgałęziającym się w górnej części^[9]^[8].
Łodyga: Gruba, głęboko żebrowana, obła.
Liście: Odziomkowe liście długoogonkowe, pojedyncze, całobrzegie lub tępo ząbkowane. Liście łodygowe w dole pędu ogonkowe, wyżej siedzące, pierzasto wcinane^[9]^[8].
Kwiaty: Zebrane w wielokwiatowe grona i wiechy, czasem baldachowato spłaszczone. Kwiatostany wydłużają się podczas owocowanie. Działki kielicha jajowate do owalnych, rozpostarte lub wzniesione, nagie, nierozszerzone woreczkowato u nasady. Płatki korony białe, wzniesione, dłuższe od kielicha. Mają w górze kształt jajowaty do lancetowatego, ale zawsze są tępe na szczycie, u dołu z krótkim paznokciem. Pręcików sześć, z miodnikami u ich nasady, słabo czterosilne. Zalążnia górna z 8–20 zalążkami, na szczycie z krótką szyjką (do 2 mm) lub bez niej, znamię główkowate^[9]^[8].
Owoce: Podłużne łuszczyny lub łuszczynki jajowate do kulistych^[9]^[8].

Systematyka

Rodzaj blisko spokrewniony z rodzajem rzepicha (Rorippa)^[11].

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny kapustowatych (Brassicaceae), a w jej obrębie z plemienia Cardamineae^[12].

Wykaz gatunków^[4]^[12]

Armoracia macrocarpa (Waldst. & Kit.) Kit. ex Baumg.
Armoracia rusticana P. Gaertn., B. Mey & Scherb. – chrzan pospolity
Armoracia sisymbroides (DC.) Cajander

Zastosowanie

Korzenie chrzanu pospolitego są używane jako przyprawa, a także jako roślina lecznicza^[12]. W medycynie niekonwencjonalnej stosuje się go przy bólach mięśniowych pleców i w pasie, przy przeziębieniach, ranach ropiejących, wrzodach, zapaleniu korzonków nerwowych, zapaleniu uszu^[13].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].
↑ ^a ^b ^c ^d Armoracia G.Gaertn., B.Mey. & Scherb.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-20].
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Armoracia. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2016-02-13].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 36, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Ihsan A. Al-Shehbaz: Armoracia. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Armoracia. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].
↑ BremnessB. Lesley BremnessB., Wielka Księga ziół, Warszawa: Wiedza i Życie, 1991, s. 49, ISBN 83-85231-24-2 .
↑ Andreas Franzke, Katrin Pollmann, Walter Bleeker, Ralf Kohrt and Herbert Hurka. Molecular Systematics of Cardamine and Allied Genera (Brassicaceae): ITS and Non-Coding Chloroplast DNA. „Folia Geobotanica”. 33, 3, s. 225-240, 1998.
↑ ^a ^b ^c Genus Armoracia G. Gaertn. et al.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-20].
↑ JadwigaJ. Górecka JadwigaJ., Apteka Natury, Agencja Wydawnicza "Morex", s. 107, ISBN 83-7250-014-2 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].

[powo-4] Armoracia G.Gaertn., B.Mey. & Scherb.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-20].

[E-5] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[tpl-6] Armoracia. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2016-02-13].

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 36, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[america-8] Ihsan A. Al-Shehbaz: Armoracia. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].

[china-9] Armoracia. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].

[:0-10] BremnessB. Lesley BremnessB., Wielka Księga ziół, Warszawa: Wiedza i Życie, 1991, s. 49, ISBN 83-85231-24-2 .

[11] Andreas Franzke, Katrin Pollmann, Walter Bleeker, Ralf Kohrt and Herbert Hurka. Molecular Systematics of Cardamine and Allied Genera (Brassicaceae): ITS and Non-Coding Chloroplast DNA. „Folia Geobotanica”. 33, 3, s. 225-240, 1998.

[grin-12] Genus Armoracia G. Gaertn. et al.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-20].

[13] JadwigaJ. Górecka JadwigaJ., Apteka Natury, Agencja Wydawnicza "Morex", s. 107, ISBN 83-7250-014-2 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Chrzan

Spis treści

Morfologia

Systematyka

Zastosowanie

Przypisy

Media użyte na tej stronie